Ο Ιρλανδός, με αγγλική καταγωγή, του δέκατου ένατου αιώνα, Oscar Wilde, μεταξύ των άλλων, είχε πει “believe in yourself”, δηλαδή, “πίστευε στον εαυτό σου”. Πιο συγκεκριμένα αποδίδεται στη γλώσσα μας ολόκληρη η φράση του: «Να είσαι ο εαυτός σου! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι».
Είναι μια προτροπή που απευθύνεται στους νέους, για να υποστηρίζουν και να επιδιώκουν εκείνα που θέλουν οι ίδιοι και τους αντιπροσωπεύουν και όχι εκείνα που τους προτείνουν οι άλλοι. Να αγαπούν τα δικά τους χαρακτηριστικά, για να πετύχουν τη δική τους ανάπτυξη και όχι να μιμούνται ή να αντιγράφουν την προσωπικότητα κάποιου άλλου. Γιατί, με την reproduction, την απομίμηση ενός άλλου προσώπου, είναι σαν να φοράνε ένα ξένο σώμα, δεν είναι ο ίδιος ο εαυτός τους.
Βέβαια, αναπαραγωγή (reproduction) υπάρχει και στην τέχνη, τη ζωγραφική, αρχιτεκτονική και μουσική.
Όλα, όμως, τα παραγόμενα αντίγραφα της υψηλής τέχνης είναι φτηνή απομίμηση του πρωτοτύπου, χωρίς αντικειμενική αξία, σε σχέση με εκείνη του αυθεντικού και γνήσιου.
Ένα αντίγραφο, παραδείγματος χάρη της Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, έχει μηδαμινή αξία, σε σχέση με το αριστουργηματικό πρωτότυπο. Την εποχή της Αναγέννησης, επίσης, οικοδομήθηκαν τα υπέροχα νεοκλασικά με τον δικό τους καλλιτεχνικό χαρακτήρα, οι αρχιτέκτονες, όμως, δεν διανοήθηκαν να χτίσουν οικοδομές που να είναι πιστά αντίγραφα του Παρθενώνα. Αν συνέβαινε αυτό, θα είχαμε κακόγουστα “κιτς”, που θα έφταναν στο επίπεδο του γελοίου. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πρόσωπα της πολιτικής. Εκείνους, δηλαδή, που δεν επιδιώκουν τη δική τους αυτοπραγμάτωση, αλλά μιμούνται άλλους και, ως εκ τούτου, αυτοεξευτελίζονται.
Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, σε περιοχή της ενδοχώρας υπήρξε η περίπτωση προσώπου με κοινωνικό ρόλο που φορούσε επιδεικτικά το δίκοχο του Ελευθερίου Βενιζέλου, δημοσίως.
Μια συνήθεια που σε παλιότερες εποχές ήταν εφικτή, γιατί φανέρωνε την αγάπη και τον σεβασμό στο πρόσωπο του Εθνάρχη.
Το συγκεκριμένο, όμως, δημόσιο πρόσωπο, τα νεότερα χρόνια, εκτός από το δίκοχο έτρεφε και το ανάλογο υπογένειο του Βενιζέλου και ήταν, κατά συνέπεια, ένα είδος κακόγουστου αντιγράφου του, ένα κακέκτυπο του μεγάλου πολιτικού, μια καρικατούρα. Έτσι, λοιπόν, οι αντίπαλοί του τον αποκαλούσαν, πίσω από την πλάτη του, ειρωνικά, “η Μούμια του Βενιζέλου”.
Το ίδιο συμβαίνει και στην πολιτική. Όσοι προσπαθούν να μιμηθούν στη φωνή και τις κινήσεις τον ιστορικό, σοσιαλιστή ηγέτη Ανδρέα Παπανδρέου διαπράττουν το ίδιο μοιραίο λάθος. Γιατί, προς στιγμήν μόνο, εντελώς πρόσκαιρα και επιφανειακά, εν τούτοις, ενθουσιάζουν ορισμένους αφελείς, με την αναπόληση του άλλου προσώπου.
Επιχειρούν, μάλιστα, την απομίμηση αυτή με επιπρόσθετα στοιχεία αλαζονείας και διχασμού, ακριβώς επειδή δεν έχουν επιτύχει τη δική τους αυτοπραγμάτωση. Είναι, δηλαδή, μια reproduction, μια φτηνή απομίμηση, ένα “δήθεν”, χωρίς δική τους αξία.
Ως εκ τούτου, τίποτα το καινούργιο δεν κομίζουν, αντίθετα οδηγούν και οδηγούνται στον ευτελισμό.
Η απομίμησή τους και, μάλιστα, χωρίς αυτογνωσία και χωρίς ταπείνωση, αργά ή γρήγορα, αποδείχνεται ότι είναι μια φενάκη, με σκοπό την εξαπάτηση. Είναι, απλώς, καταφερτζήδες, όπως και τα πολιτικά στελέχη που τους ακολουθούν, δεν είναι οι ονειροπόλοι της ζωής και της πολιτικής, για ένα κόσμο της ισότητας, της δικαιοσύνης και του ανθρωπισμού.
Γιατί, ονειροπόλος, στοχαστής θα λέγαμε, πάλι κατά τον Oscar Wilde, είναι εκείνος που “μπορεί να βρει τον εαυτό του μόνο στο φως του φεγγαριού”. Και όποιος δεν συμπεριφέρεται με αυθεντικό και στοχαστικό τρόπο, αλλά μιμείται, είναι απλώς ένα “κύμβαλον αλαλάζον” που δεν “συλλογάται ελεύθερα”, αλλά φτιάχτηκε να μηρυκάζει, για να εξαπατήσει, ευτυχώς μόνο προς στιγμήν.
Η ζωή και η ιστορία, όμως, όπως και ο λαός, δεν ξεχνούν και δεν συγχωρούν. Θα λέγαμε, επιπροσθέτως, τιμωρούν.
*Ο Αντώνης Σανουδάκης-Σανούδος είναι καθηγητής Ιστορίας ΠΑΕΑΚ