Δεν πάει πολύς καιρός που στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου έγινε ένα διήμερο αφιέρωμα στον John Pendlebury (Τζον Πέντλμπερι). Μίλησαν σημαντικοί ερευνητές και ειδικοί, ενώ παρουσιάστηκαν και μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώρισαν και συνεργάστηκαν μαζί του, για τον Βρετανό που αγάπησε τόσο πολύ την Ελλάδα, την Κρήτη και τον πολιτισμό της. Βοηθός του Εvans στην Κνωσό, αρχαιολόγος, μέλος της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής, ο οποίος, πριν ακόμα έρθουν στο νησί οι Ναζί, ανέπτυξε έντονη αντιστασιακή δράση, που δυστυχώς μετά την εισβολή, οδήγησε στη σύλληψη και εκτέλεσή του.
Το παράδειγμα του John Pendlebury είναι από αυτά που κρύβουν έναν μεγαλειώδη άνθρωπο, που ενώ τα είχε όλα, αποφάσισε να τα βάλει με τον πιο ισχυρό αντίπαλο, αντί να κάτσει ήσυχος και να μην κάνει τίποτα. Όμως, θέλησε ως άτομο και ως πολίτης του δημοκρατικού κόσμου, να δώσει τον δικό του αγώνα και πέραν του καθαρά επιστημονικού του πεδίου, συνδράμοντας στην οργάνωση της κρητικής αντίστασης κατά την τότε επικείμενη γερμανική εισβολή, τον Μάη του 1941, με μία προσωπική θυσία, χωρίς να υπολογίσει το κόστος.
Αυτό είναι δίδαγμα για την εποχή μας, που διάφορες κινήσεις στον ορίζοντα είναι μεγάλες και περίεργες και που, ίσως, διαταράξουν μελλοντικά την ισορροπία και τις δημοκρατίες των λαών. Αυτές τις κρίσιμες εποχές, που έχουν ιδιαίτερη σημασία, ίσως να είναι μικρό σημάδι που ο Pendlebury «επανήλθε», έστω μέσω μιας διημερίδας, την ώρα που η Ευρώπη απειλείται να ξαναζήσει ανίερες καταστάσεις.
Ο άνθρωπος ήταν «οδηγός ιδεών και πράξεων», δίνοντας γραμμή σε όλους εμάς και σε όλο τον κόσμο. Ήταν ένας από αυτούς που πρέπει να ευχαριστήσουμε για το ότι μας έδειξαν τι σημαίνει να παλεύεις για περήφανες, ειρηνικές, συμπαντικές, ελευθερίες, τις οποίες εμείς βιώνουμε ασυνείδητα και τις θεωρούμε αυτονόητες, σαν κάποιος απλά και χωρίς κόστος να μας τις χάρισε. Μόνο που πριν, εμείς δεν τις είχαμε νιώσει, ούτε ως αγώνα, ούτε ως αγωνία.
Υπήρξαν αρκετά πράγματα που δεν ήξερα γι’ αυτόν. Γι’ αυτό θέλω να του ζητήσω κάποιες συγνώμες, αληθινές, που τα αγνοούσα, κι ας μην είναι πια εδώ.
Συγγνώμη που καθυστέρησα τον θαυμασμό μου προς εσένα, που τόσο καιρό δεν ήξερα ποιος πραγματικά ήσουν και πόσο σπουδαίος ήσουν.
Συγνώμη που δεν ένιωσα νωρίτερα την αγάπη που είχες, αν και μη Έλληνας, για εμάς τους Έλληνες και ιδιαίτερα τους Κρητικούς, διαθέτοντας την επιστήμη σου και τη ζωή σου για την πατρίδα μου.
Συγνώμη που στα σχολεία δεν μαθαίνουν τα παιδιά για σένα, αλλά και για πολλούς άλλους ήρωες μας.
Συγνώμη που δεν έχουμε κάνει το απλό, μία προτομή μαζί με άλλους δικούς μας ήρωες για να λέμε: «Αυτοί ήταν».
Εσύ, όπως και οι άλλοι, αυτό που μου μάθατε είναι ότι:
«Όταν το δημοκρατικό ιδεώδες γίνεται πράξη,
είναι η μεγαλύτερη ατομική θυσία του
ανθρώπου προς τους άλλους ανθρώπους.
Αυτή είναι η ουσία της ίδιας της ζωής».