Η απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε, 26 Απριλίου 1944, ήταν αναμφίβολα η μεγαλύτερη αντιστασιακή πράξη που έγινε στη διάρκεια της τετράχρονης Κατοχής 1941-1945 στην Κρήτη.
Αμέσως μετά την κατάληψη του νησιού, οργανώθηκαν οι πρώτες αντιστασιακές ομάδες (πρώτες σ’ ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο), γεγονός που δίδει πρωτοπορία στη θέληση του Κρητικού να μην υποταχθεί στα κελεύσματα του κατακτητή.
Η συμμετοχή των Κρητών στην ομάδα απαγωγής αλλά και η βοήθεια που προσέφερε ο πληθυσμός στην απόκρυψη, στον εφοδιασμό, στη διαφυγή τέλος των απαγωγέων και του Στρατηγού Κράιπε από την παραλία «Περιστερέ» του Ροδακίνου στη Μέση Ανατολή, αποτελεί μεγάλο ύμνο και τιμή στο έπος της Κρητικής Αντίστασης.
Όλοι, αλλά και όσοι από τους συμμετέχοντες της απαγωγής έγραψαν ή αναφέρθηκαν σ’αυτήν, συμφωνούν ότι χωρίς τη βοήθεια των Κρητών, η επιχείρηση Κράιπε δεν θα είχε επιτυχία. Ήταν μια απαγωγή που έγινε θρύλος και τραγούδι στα στόματα των Κρητικών.
Μεγαλώσαμε ακούγοντας αυτή την ιστορία από τους παππούδες και τους γονείς μας, πολλές φορές ικετεύοντάς τους να μας την πουν από την αρχή, μόλις έφτανε στο τέλος της. Ο θρύλος της απαγωγής απλώθηκε σ’όλο το νησί έτσι ώστε δεν υπήρχε Κρητικός που να μην έλαβε μέρος με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όποιο κι αν ρωτούσες θα σου έλεγε: «…ήμουν κι εγώ εκεί…».
Κι ενώ σχεδόν όλα τα γεγονότα των πρωταγωνιστών της απαγωγής έγιναν γνωστά στο πέρασμα του χρόνου, ορισμένοι από εκείνους που πρόσφεραν σημαντικές υπηρεσίες για την επιτυχία του εγχειρήματος έμειναν στην αφάνεια, επειδή οι ίδιοι το θέλησαν. Δύο απ’αυτά τα πρόσωπα ήταν ο Δημήτρης Μπαλαχούτης και η Τασία Ανδριανάκη. Ο Δημήτρης βρήκε τις γερμανικές στολές που φόρεσαν οι Βρετανοί Πάτρικ Λη Φέρμορ και Στάνλεϋ Μος και η μοδίστρα Τασία Ανδριανάκη είναι εκείνη που έραψε πάνω τους τα διακριτικά και τις επιδιόρθωσε (γιατί ήταν παλιές και λίγο φθαρμένες).
Για την επιτυχία του σχεδίου της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε, οι απαγωγείς χρειάζονταν οπωσδήποτε δύο γερμανικές στολές Δεκανέων της Στρατονομίας. Στην βιβλιογραφία της Κρητικής Αντίστασης δεν αποσαφηνίζεται επακριβώς ποιος προμήθευσε τους απαγωγείς με τις γερμανικές στολές. Διάφορα πρόσωπα αναφέρονται ως οι προμηθευτές των στολών, χωρίς αυτό να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο Μιχάλης Ακουμιανάκης, Αρχηγός της Εθνικής Οργάνωσης Δολιοφθοράς Πληροφοριών Ανατολικής Κρήτης Ε.Ο.Δ.Π., αναφέρει στα χειρόγραφά του ότι εκείνος που βρήκε τις στολές και τις παρέδωσε στον ίδιο ήταν ο πατριώτης από τους Αμπελόκηπους, συνοικία του Ηρακλείου, Δημήτρης Μπαλαχούτης. Μεταξύ άλλων γράφει ο Μιχάλης Ακουμιανάκης:
´… την επομένη το πρωί ο Paddy ετοιμάστηκε για την επιστροφή του στου Σηφογιάννη τη Μάνδρα. Μιλήσαμε για προβλήματα της επιχειρήσεως. Με παρακάλεσε να βρω δυο Γερμανικές Στρατιωτικές στολές τις οποίες θα χρησιμοποιούσεν στην απαγωγή. Ετοιμάσθηκε για αναχώρησι με τον Ηλία Αθανασάκη για του Σηφογιάννη τη μάνδρα, πάνω από το χωριό Κασταμονίτσα, όπου παρέμενε ο Λοχαγός Μος με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδος.
Είχα συνομιλήσει με τον Ηλία Αθανασάκη για τον τόπον της απαγωγής και το σχέδιο που είχαμε κάμει με τον Paddy. Του είπα ότι με την επιστροφήν του από του Σηφογιάννη τη μάντρα θα επισκεφθούμε μαζί το μέρος όπου σχεδιάζαμε με τον Paddy την απαγωγή. Μετά αναχώρησαν ο Paddy και ο Ηλίας Αθανασάκης προς του Σηφογιάννη τη Μάνδρα, όπου συναντήθηκαν με την υπόλοιπη ομάδα. Έφθασαν εκεί το απόγευμα της 16 Απριλίου, ημέρα του Πάσχα. Συναντήθηκαν με τον Μος και την υπόλοιπη ομάδα. Εκεί στου Σηφογιάννη τη Μάνδρα είχαν ετοιμάσει το αρνί της σούβλας, άφθονο κρασί και ότι άλλο ήθελαν για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Ήλθαν όλοι σε ενθουσιασμό και κέφι και αφού ήπιαν αρκετό κρασί και έφαγαν το σουβλιστό αρνί, άρχισαν οι μαντινάδες και τα παλιά τραγούδια. Δεν έλειψαν οι πυροβολισμοί για τον εορτασμό της Αναστάσεως. Μάλιστα όπως έμαθα αργότερα χόρεψαν αρκετά κρητικούς χορούς και το γλέντι πέρασε τα μεσάνυχτα με τον καλύτερο τρόπο. Στην παρέα αυτή είχαν περάσει και δύο Ρώσοι, ο Ιβάν και ο Βασίλης. Είχαν δραπετεύσει από το αεροδρόμιο Καστελλίου όπου υπήρχαν περί τους 80 Ρώσους αιχμαλώτους. Οι δραπέτες αυτοί Ρώσοι συμμετείχαν στη διασκέδασι αυτή και τραγούδισαν τα περίφημα παλαιά Ρωσικά τραγούδια. Ο Μπιλ Μος μιλούσε ρωσικά. Η μητέρα του ήτο πριγκίπισσα Ρωσίδα και η παιδική του γλώσσα ήτο Ρωσική. Αυτός ανέπτυξε μαζύ τους στενές σχέσεις και είχε αποφασίσει να τους χρησιμοποιήση αργότερα για την φυγάδευσιν των υπολοίπων Ρώσων αιχμαλώτων από το αεροδρόμιο Καστελλίου.
Οι μόνοι που γνωρίζαμε τον σκοπόν της αποστολής αυτής, δηλαδή την απαγωγήν του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε ήσαν οι Άγγλοι Paddy και Moss και εγώ. Εκεί στου Σηφογιάννη την μάντρα την ημέρα αυτή απεκάλυψαν τον σκοπόν της αποστολής των στους Μανώλη Πατεράκη και Γιώργο Τυράκη οι οποίοι το απεδέχθησαν με μεγάλο ενθουσιασμό.
Μετά την αναχώρησιν του Paddy από το μετόχι του Ζωγραφιστού, ανεχώρησα δια την έδραν της οργανώσεώς μας στο Ηράκλειο. Έπρεπε να βρω τις δύο Γερμανικές Στρατιωτικές στολές που θα φορούσαν ο Paddy και ο Moς το βράδυ της απαγωγής του Στρατηγού Κράιπε. Δεν υπήρξε για μένα δυσκολία. Εκάλεσα τον συνεργάτη μου Δημήτρη Μπαλαχούτη από τους Αμπελοκήπους, συνοικισμός αυτός Τούρκικος παλαιά τώρα εκατοικείτο από Μικρασιάτες πρόσφυγες. Ήτο επί της αμαξιτής οδού Κνωσσού Ηρακλείου περίπου χίλια πεντακόσια μέτρα. Ο Δημήτρης Μπαλαχούτης μου έφερε σε δύο μέρες περίπου δύο παλαιές στολές Γερμανών αλλά σε καλή κατάστασι και επίσης δύο μεταλικά διακριτικά της Γερμανικής αστυνομίας που έθεταν στο λαιμό. Επίσης φρόντισα δια αγορά τροφίμων, κυρίως υλικά και σοκολάτες δια την ομάδα της απαγωγής…ª.1
Τις στολές παρέδωσε ο Μιχάλης Ακουμιανάκης στη μοδίστρα και μέλος της αντίστασης Τασία Ανδριανάκη, η οποία έραψε πάνω τους τα διακριτικά (τους στρατιωτικούς βαθμούς των Δεκανέων) και του τις επέστρεψε. Με τη σειρά του ο Μιχάλης Ακουμιανάκης της παρέδωσε στον Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Στην πόλη του Ηρακλείου, η Εθνική Οργάνωση Δολιοφθοράς Πληροφοριών ΕΟΔΠ Ηρακλείου – Λασιθίου διατηρούσε ένα σπίτι στη συμβολή των δρόμων Δοϊράνης και Νίκου Καζαντζάκη. Το σπίτι είχε υπό την επίβλεψή της η Τασία Ανδριανάκη ως μαγείρισσα, όπως ο ίδιος ο Μιχάλης Ακουμιανάκης αναφέρει στα χειρόγραφά του:
«…μετά μισή ώρα περίπου φθάσαμε στο Ηράκλειο. Υπήρχε αρκετή κίνησις Γερμανών στους κεντρικούς δρόμους, προχωρήσαμε στο σπίτι της υπηρεσίας μας όπως το λέγαμε. Ήτο αρκετά μεγάλο σπίτι με δύο εξόδους και εισόδους στους δρόμους Ν. Καζαντζάκη και δρόμο Δοϊράνης. Δύο μεγάλα δωμάτια το ένα στο ισόγειο και το άλλο στον πρώτο όροφο και συμπληρώνετο με τρία υπνοδωμάτια και δύο μεγάλες αυλές στις εξόδους του. Δεν είχαμε βέβαια επίπλωση αρκετή. Κρεββάτια, ένα τραπέζι με καθίσματα για την ώραν του φαγητού. Επίσης υπήρχε ένα γραφείο αλλά ποτέ χωρίς χαρτιά. Είχαμε κουζίνα και εκεί ευρίσκετο θέση για την μαγείρισσα Τασία, ως καμουφλάρισμα. Το πιο περίεργο και σπουδαίο ήταν ότι το σπίτι ήτο ιδιοκτησία του εμπέδου των Γερμανών. Σ’αυτό το σπίτι μείναμε με τον Πάντυ τρεις μέρες. Την δεύτερη βραδιά κάλεσα τα σημαντικότερα στελέχη της κατασκοπείας από τον Νομόν Ηρακλείου, περίπου δεκαπέντε πρόσωπα, όπως ο Μανώλης Κόπακας, Ηλίας Αθανασάκης, Χριστόφορος Μαμάκος, Λευτέρης Μαλαγαρδής, Κώστας Μπρουλιδάκης, Εμμ. Κουγιουμτζάκης, Τζωρακολευθεράκης Εμμ., Μιχ. Βέργης, Εμμ. Βρελιανάκης, Ζωγραφάκης Κίμων, Μιχ. Κόκκινος, Χατζηδάκης Αριστοτέλης, Κωνσταντίνος Φιοράκης και Ελευθερία Χαλαμπαλάκη εκ Νεαπόλεως. Δυστυχώς δεν ήσαν μαζί μας οι καλοί πράκτορες εκ Λασιθίου, όπως ο Κ. Λουμπούνης, Νίκος Βασιλάκης, Γεώργιος Χανιωτάκης, Μεταξάκης Γεώργ. και Χατζηκώστας Γεώργιος, ιατρός. Η παρέα μας ήτο ευχάριστη. Βέβαια είχαμε άφθονη ρακί και ξηρούς καρπούς, που μας εφέραν το κέφι για τραγούδι. Δεν διήρκεσε πολύ το κέφι, διότι είχαμε την ώρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας από τους Γερμανούς. Έτσι διέλυσε η παρέα και το σπίτι έμεινε στην Τασία, στον Κόπακα, Αθανασάκη, στον Πάντυ και εμένα…”ª2
Για την Τασία Ανδριανάκη και την προσφορά της στην αντίσταση, μας παρέδωσε χειρόγραφο κείμενο η ανιψιά της κ. Κλαίρη Ανδριανάκη:
«…η Τασία Ανδριανάκη του Γεωργίου και της Κλεάνθης γεννήθηκε το Σεπτέμβρη του 1913 στην Κασταμονίτσα Ηρακλείου. Ανήκε σε πολυμελή οικογένεια (7 παιδιά). Ίσως είχε συμπληρώσει την πρώτη δεκαετία της ζωής της όταν οι γονείς της την έδωσαν για οικιακή βοηθό σε μια ονομαστή οικογένεια του Ηρακλείου, του γιατρού Ανδρέα Μωράκη.
Η εργατικότητά της, ο χαρακτήρας και το ήθος της ήταν τα στοιχεία που την κατέστησαν αναπόσπαστο μέλος της οικογένειας Μωράκη επ’αόριστον.
Από την άλλη, φυσικό ήταν να γνωρίσει εκλεκτά μέλη της κοινωνίας του Ηρακλείου, ως επί το πλείστον συναδέλφους του γιατρού (Σταυριανίδης Βαγγέλης, Χελιδόνης κ.λ.π.) και να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την εκτίμηση των ίδιων.
Μεσούσης της Γερμανικής κατοχής, οργανώθηκε στην αντίσταση και συγκεκριμένα σαν πληροφοριοδότης του Αγγλικού στρατηγείου Ηρακλείου. Ο αείμνηστος γιατρός Βαγγέλης Σταυριανίδης είχε στήσει το στρατηγείο τους σε ένα σπίτι στην οδό Καγιαμπή στο κέντρο του Ηρακλείου κατ’αρχήν, γιατί αργότερα μεταφέρθηκε λόγω προδοσίας.
Πάτρικ Λη Φέρμορ, Στάνλεϋ Μος, Κίμων Ζωγραφάκης, Κόπακας, Ακουμιανάκης Μιχάλης, Αθανασάκης Ηλίας, ήταν μερικά από τα πρόσωπα που μπαινόβγαιναν στο στρατηγείο. Η Τασία είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη και των Άγγλων γιατί εκτός από τα διαπιστευτήρια του Σταυριανίδη, διέγνωσαν τον άκρατο πατριωτισμό της και την φοβερή εχεμύθειά της.
Διερμηνέας στο Γερμανικό κέντρο πληροφοριών ήταν ο Γιώργος Καστρινογιάννης. Επειδή πάντα και παντού δυστυχώς υπάρχουν Εφιάλτες, όποτε ο Καστρινογιάννης είχε εντολή να προσαχθεί στο γραφείο τους ένας πατριώτης, αυτός ειδοποιούσε την Τασία για να του πει να κρυφτεί ή να φύγει. Με τον τρόπο αυτό η Τασία γλίτωσε κάμποσους από τουφεκισμό.
Έπειτα από πληροφορίες που απέσπασε από ένα Ιταλό στρατιώτη, συνέβαλε στη βύθιση Γερμανικών πολεμικών πλοίων έξω από το λιμάνι του Ηρακλείου. Συνέβαλε επίσης εν μέρει στην παράτολμη και παρανοϊκή για εκείνη την εποχή απαγωγή του Γερμανού Στρατηγού Κράιπε.
Γι’αυτήν την επιχείρηση γνώριζαν, εκτός από τον εμπνευστή της τον ταγματάρχη Λη Φέρμορ, πολύ λίγα άτομα (Μος, Κίμων Ζωγραφάκης, Σταυριανίδης, Ηλίας Αθανασάκης, Μιχάλης Ακουμιανάκης) και μια γυναίκα, η Τασία Ανδριανάκη. Άλλωστε αυτή έραψε πάνω στις στολές που θα φόραγαν οι απαγωγείς τα γερμανικά διακριτικά.
Μετά την απελευθέρωση, το Ελληνικό κράτος της χορήγησε κάτι χαρτονομίσματα – ως αμοιβή – τα οποία δεν χρησιμοποίησε ποτέ και τα οποία υπάρχουν ακόμη. Το Αγγλικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής εγγράφως, (στρατηγός Αλεξάντερ), αναγνώρισε τις υπηρεσίες της στον αγώνα κατά των γερμανών.
Το 1950-51, έφυγε για τις ΗΠΑ, όπου εργάστηκε για πολλά χρόνια στην τέχνη που είχε μάθει όταν ήταν στου γιατρού Μωράκη, την τέχνη της μοδίστρας. Τα πρώτα χρόνια στην Ουάσιγκτον και κατόπιν τα υπόλοιπα στο Λος Άντζελες. Έμεινε στην Αμερική περίπου 45 χρόνια. Πήρε την αμερικανική υπηκοότητα, η Αμερική γι’αυτήν ήταν η δεύτερη πατρίδα της. Παρ’όλα αυτά η ζωή της δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Στις ΗΠΑ εργάστηκε σκληρά και αρκετά και αντιμετώπισε πολλούς κινδύνους. Πάντα τα έβγαζε πέρα χάρη στην πίστη της στον Θεό και στην δύναμη του χαρακτήρα της. Βοηθούσε ανελλιπώς φιλανθρωπικές οργανώσεις και μεμονωμένα άτομα, όσο μπορούσε, γιατί ήταν μια απλή εργαζόμενη.
Δεν ευτύχησε να κάνει δική της οικογένεια. Συνταξιοδοτήθηκε και επέστρεψε στην Κρήτη στα μέσα της δεκαετίας του ΄90.
Έζησε τα τελευταία 3-4 χρόνια στα Χανιά. Εκεί πέθανε στις 11 Μαρτίου του 2002. Τάφηκε στην Κασταμονίτσα…”
Η ίδια η Τασία Ανδριανάκη, όταν της ζητήθηκε από το ΓΕΣ μία έκθεση για τη δράση της τα χρόνια της κατοχής, σε λιτό κείμενο δύο σελίδων, διαστάσεων 20Χ27 εκατοστών, αναφέρει για τον εαυτό της:
“Δήλωσις
Η κάτωθι υπογεγραμμένη Τασία Ανδριανάκη του Γεωργίου εκ του χωρίου Κασταμονίτσα Πεδιάδος Κρήτης δηλώ υπευθύνως ότι:
Ευθύς αμέσως μετά την κατάληψιν της Κρήτης υπό των γερμανών κατά τον Μάιον 1941, οργανώθηκα εν Αθήναις υπό του αρχηγού κ. Μόσχου Μοσχάκην δια την περίθαλψιν των αποκλεισθέντων συμπατριωτών μου στρατιωτών της Μεραρχίας Κρήτης.
Τον Σεπτέμβριον του 1942 κατ’εντολήν του ως άνω Αρχηγού εις Κρήτην, εγκατεστάθην εις Ηράκλειον και υπό το πρόσχημα της εργασίας μου ως μοδίστρας ετέθην εις την διάθεσιν της Αγγλικής υπηρεσίας (133F) όπου και ειργάσθην μέχρι τέλους, ακόμη και μετά την απελευθέρωσιν της Κρήτης.
Δια του συνδέσμου Τυράκη Γεωργίου είχα άμεσον επικοινωνίαν με τον Αρχηγόν και τας άλλας οργανώσεις του Νομού Ρεθύμνης, ελάμβανα και έδιδα πληροφορίας και εξετέλεσα εντολάς εις βάρος του εχθρού. Εβοήθησα δια την εμφάνισιν του Leigh Fermor του γερμανού στρατηγού κατά την απαγωγήν του Κreippe. Επίσης δια καταλλήλων μέσων των Ιταλών στρατιωτών Φραντζέσκου και Μάριο έμαθα ότι τα 24 γερμανικά πλοία που προσέγγγισαν εις τον λιμένα του Ηρακλείου δήθεν πλήρη τροφίμων περιείχον πολεμοφόδια προοριζόμενα δια την Αφρικήν. Ειδοποίησα αμέσως τότε την υπηρεσίαν με αποτέλεσμα την καταβύθισιν πάντων τούτων υπό των Συμμαχικών αεροπλάνων. Τότε εβυθίσθη και το μεγάλο πολεμικό πλοίο των γερμανών πλήρες πυρομαχικών και επήλθε η γνωστή μεγάλη έκρηξις εις το Ηράκλειον. Από τους ως άνω Ιταλούς στρατιώτας είχα επίσης την πληροφορίαν ότι κάθε βράδυ προσεγειούντο εις το αεροδρόμιον Ηρακλείου περί τα 70 αεροπλάνα κομίζοντα οπλισμόν όπως και τα πολεμοφόδια των πλοίων προοριζόμενα πάντα ταύτα δια μίαν απόβασιν εις Αφρικήν.Υ πήρξα ίσως ο κυριώτερος παράγων που έμαθε την αληθινήν δύναμιν του εχθρού, πράγμα το οποίον απασχολούσε τους Συμμάχους και με τους βομβαρδισμούς επήλθε η καταστροφή των προαναφερθεισών.
Εις το σπίτι μου το οποίον εκάλυπτα ως δήθεν ραφείον, εγένοντο συνεντεύξεις, έμεσαι επικοινωνίαι των Ιταλών με τους αντιπροσώπους του Στρατηγείου κλπ. Εφυλάσσοντο έγγραφα και των λίαν επικίνδυνων τούτων αποστολών εκτελούσα με την συνείδησιν ότι προσέφερα υπηρεσίας εις την πατρίδα μου αφιλοκερδώς.
Η δηλούσα Τασία Ανδριανάκηª3.
Η συμμετοχή της Τασίας Ανδριανάκη στην αντίσταση καταγράφεται και στην κατάσταση των αντρών της ανταρτικής ομάδας του Καπετάν Σηφογιάννη. Η ομάδα του Καπετάν Σηφογιάννη αποτελούνταν από 46 αντάρτες και μία αντάρτισσα, την Τασία Ανδριανάκη. Η Τασία Ανδριανάκη είναι στην 45η σειρά με την επισήμανση Κασταμονίτσα, Σύνδεσμος.
Οι γνωστές φωτογραφίες, όπου ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο Στάνλεϋ Μος φορούν τις γερμανικής στολές που χρησιμοποίησαν στην απαγωγή, έχουν παρθεί με τη φωτογραφική μηχανή του Στάνλεϋ Μος στα όρη της Κασταμονίτσας, την ημέρα του Πάσχα, την Κυριακή 16 Απριλίου 1944.
1) Χειρόγραφα σημειώματα Μιχάλη Ακουμιανάκη, αρχείο Β.Δ.Β.Η. και Ειρήνης Ταχατάκη, Γιώργου Καλογεράκη, Νύχτα πήχτρα, Ηράκλειο 2010, σελ. 130-134.
2) Χειρόγραφα σημειώματα Μιχάλη Ακουμιανάκη, αρχείο Β.Δ.Β.Η. και Ειρήνης Ταχατάκη, Γιώργου Καλογεράκη, Νύχτα πήχτρα, Ηράκλειο 2010, σελ. 126-127.
3) ΓΕΣ, αρχείο Κλαίρης Ανδριανάκη.
* Του Γεωργίου Α. Καλογεράκη, δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντή Δημοτικού Σχολείου Θραψανού Πεδιάδος