Η Κρήτη βρίσκεται σε προνομιούχα θέση στην ανατολική Μεσόγειο, με τα περισσότερα αστικά κέντρα να βρίσκονται σε παράκτιες περιοχές, δημιουργώντας ένα ευνοϊκό οικολογικό περιβάλλον. Το ΙΓΜΕ εκτιμά ότι σε αυτές τις περιοχές υπάρχει πληθώρα υφάλμυρων πηγών, που οι παροχές τους υπερβαίνουν τα 1000 εκατ. m3 νερού/έτος.
Άξιον ενδιαφέροντος είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις πηγές και κυρίως όσες έχουν μεγαλύτερες παροχές, βρίσκονται στις βόρειες ακτές. Αυτές είναι οι αλμυροί του ορεινού όγκου των Λευκών Ορέων Γεωργιούπολης, Καλαμίου και Καλυβών, οι αλμυροί του ορεινού όγκου Ψηλορείτη Ηρακλείου-Γαζίου (0,3-9,0 εκατ. m3/ημ.) και Μπαλί, οι αλμυροί του ορεινού όγκου Δίκτης Μαλίων και Αγίου Νικολάου και ο αλμυρός του ορεινού όγκου Θρύπης Μαλαύρας.
Η συνολική παροχή αυτών των πηγών εκτιμάται ότι είναι μεγαλύτερη από 600 εκατ. m3 νερού/έτος, δηλαδή μεγαλύτερη από τις συνολικές υδατικές ανάγκες ολόκληρης της Κρήτης (Αγγελάκης, 2018).
Με αυτά τα δεδομένα και με τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα της τεχνολογίας αφαλάτωσης, δεν είναι δόκιμο και δεν περιποιεί τιμή να θεωρείται η αφαλάτωση υφάλμυρου νερού ως η έσχατη και όχι ως η πρώτιστη λύση αντιμετώπισης της σοβαρής έλλειψης νερού του τόπου μας.
Όπως έχει αναφερθεί επανειλημμένα, το κόστος αφαλάτωσης υφάλμυρου νερού με αντίστροφη ώσμωση στην Κρήτη, που η αλατότητά του κυμαίνεται από 0,25 έως 10 g/L TDS, έχει σημαντικά χαμηλότερο κόστος, που δεν υπερβαίνει το 30% του κόστους αφαλάτωσης του θαλάσσιου νερού στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, που είναι σχετικά υψηλό.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου, που σε γενικές γραμμές είναι μια ζεστή θάλασσα και ανταλλάσσει θερμότητα και αλατότητα με τον βόρειο Ατλαντικό από τα στενά του Γιβραλτάρ (Αγγελάκης, 2024), η εξάτμιση υπερτερεί των κατακρημνισμάτων κι έτσι σημειώνονται υψηλές τιμές αλατότητας, περίπου 39 g συνολικά διαλυμένα στερεά (TDS)/L.
Έτσι, το κόστος αφαλάτωσης του θαλάσσιου νερού κυμαίνεται γύρω στο 0,50 €/ m³νερού, δηλαδή ισοδύναμο περίπου με αυτό του υπόγειου νερού. Το ίδιο περίπου ισχύει στην Κύπρο και τα νησιά του Αιγαίου.
Είναι επομένως ανεδαφικό και ατελέσφορο να προτείνονται λύσεις, που ουδεμία σχέση έχουν με τα τρέχοντα διεθνή επιστημονικά δεδομένα και τις συνεχώς εξελισσόμενες σχετικές τεχνολογικές δυνατότητες.
Επιπλέον πλεονεκτήματα των μονάδων αφαλάτωσης υφάλμυρων νερών μας είναι:
(α) Οι μονάδες μπορούν να λειτουργούν συνεχώς.
(β) Υπάρχει πλήρης αυτοματοποίηση απαιτώντας ελάχιστη επιτήρηση.
(γ) Οι μεμβράνες αφαλάτωσης είναι υψηλής ανθεκτικότητας και απόδοσης.
(δ) Υπάρχει υψηλός βαθμός ασφάλειας και έγκαιρη προειδοποίηση πιθανής βλάβης.
(ε) Η απαιτούμενη ενέργεια είναι μικρότερη από 0,75 kWhs/ m³νερού.
Και (στ) το παραγόμενο νερό είναι εξαιρετικής ποιότητας και απολύτως ασφαλές.
Επίσης, η διεθνής επιστημονική κοινότητα εργάζεται συνεχώς για την περαιτέρω βελτίωση των τεχνολογιών αφαλάτωσης, έτσι ώστε πολύ σύντομα θα αποτελέσουν τη βάση παραγωγής όχι μόνο άφθονου και καλής ποιότητας πόσιμου νερού, αλλά και νερού για άλλες δυνατές χρήσεις.
Τέλος, το νερό των υφάλμυρων πηγών είναι ο σημαντικότερος μη συμβατικός υδατικός πόρος της Κρήτης, που τα έργα παραγωγής αφαλατωμένου νερού αρίστης ποιότητας, μπορούν να συνδυαστούν με αυτά αντλησιοταμίευσης (δηλαδή έργα παραγωγής και ταμίευσης ενέργειας).
Έτσι το κόστος του παραγόμενου αφαλατωμένου νερού μπορεί να μειωθεί ακόμη περισσότερο, εξαιτίας της δυνατότητας χρήσης της απαιτούμενης ενέργειας από τα παράλληλα έργα αντλησιοταμίευσης.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προωθεί έργα αντλησιοταμίευσης στην ΝΑ χώρα με χρηματοδότηση από το ταμείο Απανθρακοποίησης υβριδικών έργων, όπως αυτό του φράγματος Αμαρίου (Αγγελάκης, 2024), που θεωρείται πρότυπο έργο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η τεχνολογία αυτή είναι οικονομικά η πλέον ανταγωνιστική και τεχνικά ωριμότερη για παραγωγή και ταμίευση ηλεκτρικής ενέργειας με διάρκεια ζωής έως και 50 έτη, ενώ οι αντίστοιχες μπαταρίες, έχουν πολύ μικρότερη ικανότητα ταμίευσης, πολλαπλάσιο κόστος και διάρκεια ζωής το πολύ δέκα χρόνια. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποδέχθηκε πρόταση να χρηματοδοτηθεί ένα πρότυπο τέτοιο έργο στην Κρήτη.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2018). Περί Αλμυρών Κρήτης και Αφαλάτωσης. ΠΑΤΡΙΣ, Ηρακλείου, 19/03/2018. https://www.patris.gr/2018/03/19/ peri-almyron-kritis-kai-afalatosis/
Αγγελάκης, Α. Ν. (2024). Αλμυροί Κρήτης και η Τεχνολογία Αφαλάτωσης. ΠΑΤΡΙΣ, Ηρακλείου, 22/11/2018, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/almiroi-kritis-kai-afalatosi/
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένος Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων (IWA)