Η 15η Αυγούστου, εκτός από θρησκευτική γιορτή (το «Πάσχα του θέρους»), ξυπνά και ιστορικές πολεμικές μνήμες με τον τορπιλισμό του καταδρομικού «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το ιταλικό υποβρύχιο «Ντελφίνο» με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Τζουζέπε Αϊκάρντι ξεκίνησε από τον ναύσταθμο της Λέρου (τα Δωδεκάνησα ήταν υπό ιταλική κατοχή από το 1912-1948) εκτελώντας αποστολή με διαταγή του στρατιωτικού διοικητή Δωδεκανήσων Τζέζαρε Μαρία ντε Βέκι. Ο τορπιλισμός της «Έλλης» είχε ως αποτέλεσμα τη βύθισή της με οκτώ νεκρούς ναύτες και 24 τραυματίες. Οι Έλληνες δύτες βρήκαν τις ιταλικές τορπίλες, αλλά η κυβέρνηση Μεταξά αποσιώπησε την εθνικότητα του υποβρυχίου για την τήρηση της ουδετερότητας, (https://www.sansimera.gr/articles/810, 17/7/2019). Αξιοσημείωτη είναι και η ιστορία του καταδρομικού, το οποίο ναυπηγήθηκε στις Η.Π.Α. το 1913 και αγοράστηκε από την Ελλάδα το 1914. Είχε εκτόπισμα 2.115 τόνων, ταχύτητα 20,5 κόμβων, πλήρωμα 232 ανδρών, τρία πυροβόλα των 152 χιλιοστών, 2 ταχυβόλα, 2 αντιαεροπορικά και 2 τορπιλοβόλους σωλήνες.
Αν κάνουμε μια αναγωγή στην αρχαιοελληνική τραγωδία η ιταλική ύβρις (αλαζονεία) οδήγησε του Ιταλούς στη θόλωση του νου (άτη) και την περιφρόνηση των συμπαντικών νόμων, ακολούθησε η νέμεσις (η οργή των θεών και η απόδοση δικαιοσύνης), με αποτέλεσμα την «τίσιν» (τιμωρία, το έπος της 28ης Οκτωβρίου). Θεολογικά μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η συγκεκριμένη ημέρα της προσευχής και της κατάνυξης, της μεγαλύτερης θεομητερικής γιορτής του χρόνου, λόγω της προσβολής της Παναγίας επέτρεψε την ελληνική νίκη το 1940.
Όπως και αν έχει η 28η Οκτωβρίου 1940 δικαίωσε την Ελλάδα και η «Έλλη» έγινε σύμβολο αντίστασης και εθνικής υπερηφάνειας. Βέβαια, υπάρχει και ένα μελανό σημείο στην τραγωδία του καταδρομικού μας, το οποίο βεβήλωσε τη μνήμη και τη θυσία των ναυτών. Στα μέσα του 1950 δύτες ανέσυραν από το βυθό του λιμανιού της Τήνου ό,τι απέμεινε από το πολεμικό σκάφος και το ναυάγιο πουλήθηκε για παλιοσίδερα…
«Τότε λοιπόν αδέσποτο θ’ αφήσω
να βουίζει το Τραγούδι απάνωθέ μου.
Τα χάχανα του κόσμου και του ανέμου
Το σφύριγμα θα του κρατούν το ίσο[…]».
«Δικαίωσις» («Ελεγεία και σάτυρες», 1927).
Κώστας Καρυωτάκης
* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος