Στο φύλλο της εφημερίδας «Κρητικά Νέα» του αείμνηστου δημοσιογράφου Νίκου Κατεχάκη (1912-1942), δημοσιεύτηκε στις 16/5/1941 το άρθρο του Μιλτιάδη Πορφυρογένη «ΗΝΩΜΕΝΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΝΙΚΗΝ». Επρόκειτο για μια επιστολή που καλούσε σε αντίσταση κατά του κατακτητή.
Ο Μ. Πορφυρογένης ήταν δικηγόρος, μαρξιστής, βουλευτής και ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, υπουργός Εργασίας στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου και υπουργός Δικαιοσύνης της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης.
Κατά την επίθεση των Γερμανών κατά της Κρήτης βρέθηκε στην Κρήτη, όπου και συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση ενάντια στους εισβολείς. Το άρθρο του βρήκε φιλοξενία στη εφημερίδα «Κρητικά Νέα». Σε λίγες ημέρες στις 20 Μαΐου 1941 οι εφημερίδες του Ηρακλείου διέκοψαν την έκδοσή τους. Καμία από αυτές δεν εκδόθηκε κατά την κατοχή.
Στο διάστημα της κατοχής εκδιδόταν μόνο η γερμανόφιλη εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» από τον Πέτρο Βάρβογλη, τον οποίο εκτέλεσαν οι αντάρτες μέσα στην κατοχή. Ακολουθούν αποσπάσματα από το άρθρο του Μ. Πορφυρογένη χωρίς ορθογραφικές παρεμβάσεις, όπως δημοσιεύθηκε στα Κρητικά Νέα: «Ο Χιτλερισμός, γερμανικός και ιταλικός, αφού στη χώρα του στραγγάλισε τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού και τον έρριξε σε αφάνταστη δυστυχία και πείνα, ανέλαβε μια πρωτοφανή σε έκταση και ένταση εκστρατεία για να υποδουλώσει ολόκληρο τον κόσμο στο ζυγό της φασιστικής κτηνωδίας και βαρβαρότητας….
Στην Ακρόπολη του Περικλή και της δημοκρατικής Αθήνας, εκεί όπου ακούστηκαν οι συνταρακτικές, και για σήμερα, εκκλήσεις του Δημοσθένη υπέρ της ελευθερίας, σηκώθηκε το σύμβολο της βαρβαρότητας και της δουλείας, ο αγκυλωτός σταυρός…
Ο καθένας μας πρέπει νάναι ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Κυβέρνησης στον αγώνα για την άμυνα της Κρήτης, για το τσάκισμα του Χιτλερισμού, για την απελευθέρωση της Ελλάδας μας. Βλέπουμε την απελευθέρωση της Ελλάδας για το τσάκισμα του Χιτλερισμού και των πρακτόρων του σαν ένα τεράστιο βήμα προς την κοινωνική χειραφέτηση των εργαζομένων, προς την κοινωνική πρόοδο.
Και όταν ο Ελληνικός λαός νικήσει, και θα νικήσει, τότε στους ήρωες του σημερινού αγώνα θα υψώσει ένα μνημείο αθάνατο μέσα στους αιώνες: θάναι το ζωντανό μνημείο μιας Ελλάδας λεύτερης, πραγματικά λεύτερης, ανεξάρτητης, πραγματικά ανεξάρτητης, ευτυχισμένης, πραγματικά ευτυχισμένης….
Ας φιλοδοξήση ο κάθε Ελληνας να βάνη, όπου ταχθεί, από ένα λιθαράκι στο μεγάλο αυτό ζωντανό μνημείο. Ας δόση το παν για να γίνη η Κρήτη, η ανίκητη Κρήτη, το γρανιτένιο θεμέλιο, όπου θα σπάση η Χιτλερική θύελλα και όπου θα οικοδομηθή αύριο το μεγαλύτερο οικοδόμημα της λεύτερης και ευτυχισμένης Ελλάδος.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση αυτού του ιερού καθήκοντος είναι να δημιουργηθή μια πραγματική εθνική ενότητα από όλους τους Έλληνες που τίμια και ειλικρινά ήλθον να συμμετάσχουν στον αγώνα, ανεξάρτητα από καταγωγή ή πολιτικά φρονήματα…». Ενδεικτικό το άρθρο του Μ. Πορφυρογένη για το θάρρος και τις δημοκρατικές πεποιθήσεις του ιδρυτή των Κρητικών Νέων που δεν δείλιασε να δημοσιεύσει ένα κείμενο αυτού του περιεχομένου σε τέτοιες ζοφερές εποχές.
Ο Νίκος Κατεχάκης, ιδρυτής της εφημερίδας «Κρητικά Νέα» ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα με δυνατή πένα και δημοκρατικές απόψεις. Στα νεανικά του χρόνια ήταν αθλητής στο κολύμπι με μετάλλια και καταδύσεις και από τους καλύτερους ποδοσφαιριστές του Ο.Φ.Η. Το 1930 μετά από επιτυχείς εξετάσεις εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Το πρώτο έτος της φοίτησης σε φιλικό ποδοσφαιρικό αγώνα των μαθητών της Σχολής με τον Ολυμπιακό Πειραιώς τραυματίστηκε σοβαρά στο στήθος και διέκοψε τη φοίτηση. Το 1931, μετά την ανάρρωση, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και εξέδωσε την απογευματινή εφημερίδα «Κρητικά Νέα» (είχε ήδη εργαστεί στις διακοπές του σχολείου στην εφημερίδα «Ελεύθερη σκέψη» του Μουρέλλου).
Η εφημερίδα αυτή ανέλαβε την υποχρέωση να εξυπηρετήσει τα εθνικά συμφέροντα, να μάχεται για το γενικό καλό και να καταβάλλει διαρκή προσπάθεια βελτιώσεώς της για πληρέστερη ειδησεογραφική ενημέρωση των αναγνωστών της επί των σύγχρονων ζητημάτων. Το συγκρότημα διέθετε ό,τι πιο σύγχρονο εξοπλισμό για την εποχή, όπως σειρά ορειχάλκινων στοιχείων και ηλεκτρικό πιεστήριο.
Ήταν το πιο συγκροτημένο και σύγχρονο εκδοτικό εργαστήριο της Κρήτης. Συνεργαζόταν με συντάκτες και δημοσιογράφους με ξεχωριστή μόρφωση και ταλέντο. Γνώστης της γαλλικής ήταν και ο αρχισυντάκτης Μανόλης Ζαχαριουδάκης που συνελήφθη πριν από τον Οκτώβριο του 1940 και εκτοπίστηκε. Τη θέση του πήρε ο Μίνως Μουντράκης, ένας σεμνός, μειλίχιος, ευγενής και δυνατή πένα από τις Σταύγες Μεσαράς.
Και αυτός συνελήφθη από τους Γερμανούς και θανατώθηκε στα κρεματόρια. Ακόμη στη σύνταξη ήταν ο Στάθης Καβρός, που στην οπισθοχώρηση παρέμεινε στην Αθήνα. Την ίδια περίοδο εργάστηκαν στη σύνταξη ο Γιάννης Χριστοφοράκης και ο Γεώργιος Κατεργιαννάκης. Η απογευματινή εφημερίδα «Κρητικά Νέα» ήταν η εφημερίδα με την μεγαλύτερη κυκλοφορία.
Αρκεί να αναφερθεί ότι είχε καθημερινά τρία ποδήλατα που μετέφεραν τα φύλλα στην περιοχή του Αγίου Μύρωνα, των Αρχανών και της Χερσονήσου. Στην πόλη υπήρχαν πολλοί εφημεριδοπώλες. Πρώτος ο Λάμπρος, ο οποίος έπαιρνε σε πρώτη δόση 150 φύλλα και μέχρι να εμφανιστεί στο Μεϊντάνι τα είχε σχεδόν πουλήσει.
Δεν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις που αναγκαστικά απέσυραν τα φύλλα από τον Λάμπρο γιατί κάτι ήθελε να αποσύρει η λογοκρισία. Δηλαδή μόλις έβγαινε το πρώτο φύλλο πήγαινε στη λογοκρισία, αλλά συγχρόνως δούλευε και το πιεστήριο για να προλάβει. Όταν η εφημερίδα επέστρεφε από τη λογοκρισία τα φύλλα κυκλοφορούσαν στην αγορά. Αυτό έγινε γνωστό στην αστυνομία που συχνά κυνηγούσε τον εφημεριδοπώλη με τα «επιλήψιμα» φύλλα.
Ο αλησμόνητος Νίκος Κατεχάκης είχε τρεις πηγές ειδήσεων για τα γεγονότα της Ευρώπης. Είχε έναν συνεργάτη από το αγγλικό τηλεγραφείο «Ήνστερν» ονόματι Σγουρό. Έναν ψηλό σωματώδη άνδρα, ο οποίος βράδια καθόταν στο ραδιόφωνο και έπαιρνε σήματα Μορς από το Ρώυτερ. Είχε τέτοια ευχέρεια που η μετάφραση γραφόταν στα ελληνικά στο χαρτί την ίδια στιγμή.
Ο γαλλομαθής Μ. Ζαχαριουδάκης παρακολουθούσε τις εκπομπές στα γαλλικά των διαφόρων ραδιοσταθμών. Επίσης τις πρωινές ώρες είχε ο Νίκος Κατεχάκης την αδελφή του Ελένη που εργαζόταν στην Τράπεζα της Ελλάδος και γνώριζε άριστα τα γαλλικά και έδινε τις τελευταίες ειδήσεις.
Λίγο πριν από τον πόλεμο η εφημερίδα βελτιώνει την εμφάνισή της με παραγγελία ορειχάλκινων στοιχείων και μεγάλη ποσότητα δημοσιογραφικού χαρτιού. Τα στοιχεία και το χαρτί ήλθαν στο Ηράκλειο, όμως τα γεγονότα του πολέμου που επακολούθησαν δεν επέτρεψαν τη χρησιμοποίησή τους.
Τα στοιχεία συσκευασμένα από το εργοστάσιο σε σιδερένια κιβώτια τοποθετήθηκαν σε μεγάλη κρύπτη στον κήπο της οικίας Κατεχάκη. Αργότερα μετά την κατάληψη της πόλης μεταφέρθηκαν στην Αυγενική Μαλεβιζίου και ξαναθάφτηκαν για μεγαλύτερη ασφάλεια (οικία Βελεντάκη).
Μετά την κατάληψη, γραφεία, πιεστήρια, στοιχεία και το κρυμμένο στην Ιονική Τράπεζα τυπογραφικό χαρτί μεγάλης αξίας χρησιμοποιήθηκε από τον Π. Βάρβογλη για την έκδοση της γερμανόφιλης εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ». Αργότερα, μετά την κατοχή, τα πιεστήρια περιήλθαν στην οικογένεια και ενοικιάστηκαν από τον αείμνηστο Αθηναγόρα Μυκωνιάτη, μια μεγάλη προσωπικότητα της δημοσιογραφίας, για την έκδοση της εφημερίδας «ΠΑΤΡΙΣ» και ύστερα από χρόνια πουλήθηκαν στον πολιτευτή Ρούσο Κούνδουρο στη Νεάπολη Κρήτης.
Τον Απρίλιο του 1942 ο Νίκος Κατεχάκης παντρεύτηκε την Νέλλη Καρίπη και από τον γάμο τους γεννήθηκε ο Νίκος Νικολάου Κατεχάκης. Την ίδια χρονιά στις 14 Ιουνίου 1942 ο Ν. Κατεχάκης εκτελέστηκε στο Γάζι Ηρακλείου. Ήταν μεταξύ των 62 Μαρτύρων Πατριωτών.
Οι δημοκρατικές και πατριωτικές του απόψεις δεν ήταν αρεστές ούτε στους κατακτητές ούτε στους εντόπιους συνεργάτες τους. Του είχε προταθεί από αρμόδιο της αντίστασης να φύγει και αυτός στο Κάιρο, αλλά δεν το θέλησε.
Πηγές:
1. Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Αρχείο εφημερίδων
2. Απόσπασμα από το βιβλίο του Δ. Ν. Μουδατσάκη Τα τυπογραφεία του Ηρακλείου (Τυποκρέτα, Ηράκλειο 2005).
3. Άρθρο της εφημερίδας «Κρητική Φωνή» (29 Οκτωβρίου1990) με τίτλο «Οι εφημερίδες του Ηρακλείου κατά την πολεμική περίοδο. Οι εκδότες αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τους ΝΑΖΙ»
4. Ημερολόγιο Πολέμου Τιτίκας Καρίπη- Μαλαγαρδή
Η Ιωάννα Δ. Μαλαγαρδή είναι δρ. Υπολογιστικής γλωσσολογίας – ιστορικός