Σε όλες τις γλώσσες κάποτε εμφανίζονται παράξενοι γραμματικοί τύποι ή παράξενες συντακτικές διατυπώσεις, που μπορεί τελικώς να ξεχαστούν, αλλά μπορεί μερικά και να ριζώσουν και να γίνουν επίσημοι κανόνες τους. Έτσι οι γλώσσες εξελίσσονται. Καμιά ζωντανή γλώσσα δεν μένει συνεχώς η ίδια, στατική.
Στην εποχή μας βέβαια το σχολείο, ο τύπος και γενικώς τα ΜΜΕ προσπαθούν να κρατήσουν μια ομοιομορφία στην γλώσσα, όμως εντελώς δεν τα καταφέρνουν.
Και όταν οι αλλαγές συσσωρευτούν πολλές, η παλιά γλώσσα γίνεται αγνώριστη στους μεταγενέστερους, και δεν την καταλαβαίνουν. Παράβαλε αρχαία και νέα ελληνικά. Για παράδειγμα αναφέρω μερικές περιπτώσεις από την δική μας σύγχρονη γλώσσα.
1) Η κάπως λόγια αναφορική αντωνυμία «ο οποίος», που είναι κλιτή, κανονικά δεν χρειάζεται την βοήθεια της αντωνυμίας τος, τη, το, για να γίνει κατανοητός ο ρόλος της μέσα στον λόγο. Π.χ. «Εκείνη την οποία ξέρεις κι εσύ», και όχι «Εκείνη την οποία την ξέρεις κι εσύ». Η αντίστοιχη όμως αντωνυμία «που» της δημοτικής μάλλον χρειάζεται την βοήθειά της: «Εκείνη που την ξέρεις κι εσύ».
2) Κανονικά λέμε «Στέκεται μπροστά στην πόρτα» για στάση, και «Πέρασε μπροστά από την πόρτα» για κίνηση, Το «Στέκεται μπροστά από την πόρτα» είναι λάθος.
3) Οι δημοσιογράφοι μερικές φορές μπερδεύουν τον ευθύ με τον πλάγιο λόγο. «Τότε ο υπουργός είπε ότι δεν θέλω να αδικηθεί κανείς» αντί «Τότε ο υπουργός είπε ότι δεν θέλει να αδικηθεί κανείς» πλάγιος λόγος. Ή «Τότε ο υπουργός είπε: Δεν θέλω να αδικηθεί κανείς» ευθύς λόγος.
Και κάτι ακόμη πιο παράξενο: τελευταία συχνά ακούω, σε προφορικό λόγο, προτάσεις όπως «Εκείνο που πρέπει να πω ότι το πρόγραμμα δεν θα συνεχιστεί», όπου παραλείπεται το «είναι». Κανονικά: «Εκείνο που πρέπει να πω είναι ότι το πρόγραμμα…». Ή ακόμη «Είπε ότι να σταματήσουμε την υπερβολική κατανάλωση ρεύματος», όπου περιττεύει το «ότι».
4) Το ρήμα παράγω έχει παρατατικό παρήγα και αόριστο παρήγαγα. Συνεπώς λάθος είναι το «Φέτος πρέπει να παράξομε μεγαλύτερες ποσότητες ντομάτας». Το ορθό είναι «Φέτος πρέπει να παραγάγομε μεγαλύτερες ποσότητες…». Αόριστος «παρήξα» δεν υπάρχει».
5) Συχνά ακούμε στην τηλεόραση να λένε «τρισήμισι στρέμματα», «τεσσερισήμισι ευρώ» αντί «τριάμισι στρέμματα», «τεσσεράμισι ευρώ», αφού πρόκειται για ουδέτερο γένος.
6) Τελευταία συχνά ακούμε να λένε «τόσα πολλά» αντί «τόσο πολλά».
7) Το «πριν την ρωσική επίθεση» δεν είναι σωστό. Κανονικά λέμε «πριν από την ρωσική επίθεση».
8) Το «ό,τι» όταν σημαίνει «εκείνο που, όποιο» π.χ. «πάρε ό,τι θέλεις» είναι αναφορική αντωνυμία και γράφεται με υποδιαστολή. Στις άλλες περιπτώσεις είναι σύνδεσμος και γράφεται χωρίς υποδιαστολή, π. χ. «Είπε ότι θα φύγει αύριο».
9) Και κάτι ειδικά για τους Κρητικούς. Το «ίντα» γράφεται με γιώτα. Προσέξτε: «πού είναι αυτά;» > «πού ‘ν’ τα;». Παρομοίως και «τι είναι αυτά;» > «τι ‘ν’ τα;». Και τελικά «ίντα» μετά από ανομοιωτική αποβολή του πρώτου ταυ. Το «τίντα» λέγεται ακόμη στην Κύπρο.
Ας τα προσέξουν αυτά ιδίως οι δημοσιογράφοι, γιατί αυτοί, μετά από τους δασκάλους, διδάσκουν ορθό λόγο.