Σήμερα, στις 18.30 στην αίθουσα PLAZA του ξενοδοχείου GALAXY στο Ηράκλειο, ο Γιώργος Καλογεράκης θα αποκαλύψει, χρησιμοποιώντας πρωτογενές υλικό και ανέκδοτα τεκμήρια, την απουσία από τα σχολικά βιβλία της συμβολής των Κρητών στον Μακεδονικό Αγώνα.
Η εισήγηση γίνεται στο πλαίσιο του 5ου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου του ΙΑΚΕ, (Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών), που διεξάγεται από τις 5 ως τις 7 Απριλίου 2019.
Το έτος 1870, η Εκκλησία της Βουλγαρίας αποσχίσθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο παίρνοντας το όνομα «Εξαρχία». Οι Βούλγαροι, από τότε ξεκίνησαν προσπάθειες να επικρατήσουν στη Μακεδονία, όπου ο πληθυσμός ήταν ανάμεικτος.
Στις μεγάλες πόλεις υπερτερούσαν οι Έλληνες, οι Τούρκοι διέμεναν στις εύφορες πεδιάδες και στην ύπαιθρο οι κάτοικοι ήταν διαφόρων εθνοτήτων. Έτσι με τη λέξη «Εξαρχικός» προσδιορίζονταν ο Βούλγαρος και με τη λέξη «Πατριαρχικός» ο Έλληνας.
Από το 1903 ως το 1909, την βουλγαρική προσπάθεια για την επικράτηση και την προσάρτηση της Μακεδονίας, τις δολοφονίες και τα ανοσιουργήματα που ακολούθησαν αντιμετώπισαν εθελοντές απ’όλη την Ελλάδα, με κυρίαρχα σώματα από την Κρήτη. Αυτή η περίοδος ονομάστηκε «Μακεδονικός Αγώνας».
Την φράση: «ήτανε ντροπή για μια οικογένεια τση Κρήτης να μην έχει ένα άθρωπό τση στο Μακεδονικό αγώνα» την επαναλάμβανε πολλές φορές στη ζωή της η Χριστίνα Μαρκάκη – Σεργάκη από το χωριό Εμπρόσνερος Αποκορώνου. Ο πατέρας της Μανούσος Μαρκάκης, ήταν Μακεδονομάχος, στο εθελοντικό σώμα του Ανθυπολοχαγού Γεωργίου Τσόντου Βάρδα.
Ο πόθος των Κρητικών για ελευθερία, η πολύχρονη τουρκική σκλαβιά, ο φριχτός θάνατος από τους Βουλγάρους κομιτατζήδες του εθελοντή Γεωργίου Παύλου Σεϊμένη από την Ανώπολη Σφακίων, (στις 23 Ιουλίου 1903), ήταν οι αιτίες και η αφορμή της μεγάλης συμμετοχής των Κρητικών στον Μακεδονικό Αγώνα.
Από τον Μάιο του 1903 με την αποστολή των τεσσάρων πρώτων Κρητών στη Μακεδονία ως το τέλος του Μακεδονικού Αγώνα το 1909, από τους 6.000 εθελοντές που πήραν μέρος, οι 2.818 ήταν Κρητικοί. Από τα αρχεία της ΔΙΣ, οι Κρητικοί Αρχηγοί και Οπλαρχηγοί με τον αριθμό των εθελοντών πολεμιστών τους ήταν:
Γεώργιος Τσόντος–Βάρδας (168). Γεώργιος Κατεχάκης-Ρούβας (160). Ιωάννης Καραβίτης
(132). Παύλος Γύπαρης (110). Ευθύμιος Καούδης (150). Εμμανουήλ Νικολούδης (120).
Νικόστρατος Καλομενόπουλος (105). Γεώργιος Δικώνυμος–Μακρής (120). Λεωνίδας Παπαμαλέκος (63). Γεώργιος Βολάνης (175). Νικόλαος Ανδριανάκης (82). Εμμανουήλ Σκουντρής (148). Εμμανουήλ Κατσίγαρης (75). Ιωάννης Νταφώτης (108). Ιωάννης Πούλακας (98). Ηλίας Δεληγιαννάκης (135). Ευάγγελος Φραγκιαδάκης (84). Ανδρέας Δικώνυμος (24). Λαμπρινός Βρανάς (18). Θεόδωρος Κουκουλάκης (108). Ευάγγελος Νικολούδης (45). Ιωάννης Δοξάκης (98). Γεώργιος Καμηλάκης (16). Αριστείδης Κιτράκης (8). Στυλιανός Κλειδής (120). Εμμανουήλ Μπενής (55).
Ιωάννης Καλογεράκης (14). Παναγιώτης Γερογιάννης (37). Γρηγόρης Παπαδάκης (50). Ιωάννης Μαυρογέννης (18). Γεώργιος Σκαλίδης (16). Γεώργιος Μηναδάκης (6). Παναγιώτης Φιωτάκης (10). Γεώργιος Λιαπάκης (17). Στυλιανός Κοκκινάκης (10). Ευστράτιος Βολάνης (20). Εμμανουήλ Λυκοβαρδής (38). Πέτρος Μάνος (47). Γεώργιος Σπυριδογιάννης (18).
Από τους είκοσι αναγνωρισμένους εθελοντές Αρχηγούς Σωμάτων, οι δεκατέσσερις ήταν Κρητικοί, (Γεώργιος Βολάνης, Εμμανουήλ Κατσίγαρης, Ευθύμιος Καούδης, Γεώργιος Δικώνυμος Μακρής, Ευάγγελος Νικολούδης, Ιωάννης Πούλακας, Εμμανουήλ Σκουντρής, Μιχαήλ Τσόντος, Παύλος Γύπαρης, Ιωάννης Καραβίτης, Στυλιανός Κλειδής, Εμμανουήλ Νικολούδης, Ιωάννης Ντακότες, Γεώργιος Σκαλίδης).
Από τους τρεις Γενικούς Αρχηγούς, οι δύο ήταν Κρητικοί. Ο Γεώργιος Κατεχάκης-Ρούβας και ο Γεώργιος Τσόντος-Βάρδας. Το σύνολο των νεκρών Κρητικών στις μάχες με τους κομιτατζήδες και τους Τούρκους ανήλθε στον αριθμό των 769 παλικαριών. Βαρύ τίμημα σε έναν ιδιαίτερα δύσκολο αλλά ηρωικό αγώνα.
Ιστορία των νεότερων χρόνων διδάσκεται στα ελληνικά σχολεία στην ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού, στην Γ΄ Γυμνασίου και στην Γ΄ Λυκείου (βιβλίο Γενικής Παιδείας και βιβλίο Θεωρητικής Κατεύθυνσης).
Στο βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου, ο Μακεδονικός Αγώνας εμπεριέχεται σε τέσσερις σελίδες (178-181). Η μοναδική αναφορά για τη συμμετοχή των Κρητικών εστιάζεται στη φράση: …οπλαρχηγοί από άλλες περιοχές, όπως ο Γεώργιος Τσόντος από την Κρήτη… Ο Γεώργιος Τσόντος – Βάρδας όμως δεν ήταν οπλαρχηγός αλλά ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού και ο μακροβιότερος Γενικός Αρχηγός του Μακεδονικού Αγώνα (Δεκέμβριος 1904 ως 1909). Καμιά αναφορά στο βιβλίο και για τον πρώτο νεκρό, τον Γεώργιο Σεϊμένη από την Ανώπολη Σφακίων.
Στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Γυμνασίου δεν υπάρχει καμιά αναφορά. Στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου Θεωρητικής κατεύθυνσης δεν υπάρχει καμιά αναφορά. Στο βιβλίο Ιστορίας της Γ΄ Λυκείου Γενικής Παιδείας, για την Κρήτη αναφέρεται ότι : …νέοι από όλη την Ελλάδα έσπευσαν να πολεμήσουν για τη Μακεδονία. Η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Ήπειρος και η Θεσσαλία, ακόμη και η Κύπρος έστειλαν νέους, για να στηρίξουν τη μεγάλη υπόθεση του έθνους…
* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού