Συχνά, όταν αναφερόμαστε στην ποίηση ξεχνάμε να κάνουμε ιδιαίτερη μνεία στην δημοτική μας ποίηση, εστιάζοντας, περισσότερο, στην προσωπική ποίηση.
Όμως, ένα μεγάλο κεφάλαιο του ελληνικού μας πολιτισμού είναι τα δημοτικά μας τραγούδια, όπως τα χαρακτηρίζει ο κυριότερος μελετητής τους ο Νικόλαος Πολίτης (1852-1921). Γράφει, χαρακτηριστικά: «Εξαίρετον αναντιρρήτως θέσιν μεταξύ των μνημείων του λόγου του ημετέρου λαού κατέχουν τα τραγούδια, όχι μόνον ως ισχυρώς κινούντα την ψυχήν διά το απέριττον κάλλος, την αβίαστην ακλότητα, την πρωτοτυπίαν και την φραστικήν δύναμιν και ενάργειαν, αλλά και ως ακριβέστερον παντός άλλου πνευματικού δημιουργήματος του λαού εμφαίνοντα τον ιδιάζοντα χαρακτήρα του έθνους».
Γι’ αυτό αξίζει να μελετήσει κάθε Έλληνας τη δημοτική μας ποίηση. Είναι η ασφαλέστερη αφετηρία και το στερεότατο θεμέλιο κάθε δημιουργίας της ελληνικής τέχνης. Το έργο του ποιητή και του καλλιτέχνη είναι τελειότερο μονιμότερο όταν έχει τις ρίζες του στο πάτριο έδαφος, συμπληρώνει ο Πολίτης. Αλλά και ο εθνικός μας ποιητής, ο Σολωμός, στους στοχασμούς του πριν τη σύνθεση των Ελεύθερων Πολιορκημένων επισημαίνει: «Ο θεμελιώδης ρυθμός ας στυλωθεί εις το κέντρον της εθνικότητος και ας υψώνεται κάθετα, ενώ το νόημα από το οποίον πηγάζει η ποίησις και το οποίον αυτή υπηρετεί, απλώνει βαθμηδόν τους κύκλους του».
Κι ας μην ξεχνάμε ότι πολλοί ποιητές έχουν εμπνευστεί από τη δημοτική μας ποίηση.
Ως προς τις απαρχές αλλά και τη συνέχεια της δημώδους νεοελληνικής ποιήσεως τόσο ο Γάλλος νεοελληνιστής Furiel(1772-1844), πρώτος εκδότης ελληνικών δημοτικών τραγουδιών, αλλά και ο ιστορικός και λαογράφος Στίλπων Κυριακίδης(1887-1964) συμφωνούν ότι η νεότερη δημοτική ποίηση είναι συνέχεια της αρχαίας.
Λέμε, συχνά, ότι το δημοτικό τραγούδι είναι ομαδικό δημιούργημα. Ο Ν. Πολίτης ανέλυσε την έννοια της <ομαδικότητας> ως εξής: «Είς των πολλών, έχων το χάρισμα της στιχουργικής δεξιότητος και το μουσικόν αίσθημα ανεπτυγμένον, υπείκων εις εσωτερικήν ώθησιν, εν στιγμή εξάρσεως συνθέτει το άσμα». Το τραγούδι αυτό το ακούει ένας άλλος άνθρωπος του λαού, του αρέσει, βλέπει ότι τον εκφράζει και το παίρνει, κάποτε, μάλιστα, επιφέροντας και μερικές αλλαγές, για να το κάνει τελικά περισσότερο σύμφωνο με τα προσωπικά του συναισθήματα.
Και συνεχίζει ο Ν. Πολίτης «Ούτω δ’ από στόματος εις στόμα διαδιδόμενον καθίσταται κοινόν κτήμα».
Το κείμενο του δημοτικού τραγουδιού συνδέεται άρρηκτα με τη μουσική. Όσον αφορά το μέτρο οι μελετητές έχουν καταλήξει ότι αυτό είναι σε ορισμένα το ιαμβικό και σε άλλα το τροχαϊκό.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των δημοτικών τραγουδιών είναι η λιτότητά τους: κανένας ρητορισμός, κανένας στόμφος, τίποτα περιττό δε χαλαρώνει την ενότητα, το σφικτό δέσιμο, τη γερή αρχιτεκτονική του συνόλου.
Τέλος, ως προς την κατάταξη των δημοτικών μας τραγουδιών με τις πολλές παραλλαγές, από τόπο σε τόπο, οι μελετητές τα χωρίζουν, ανάλογα με το θέμα τους, στις εξής κατηγορίες: Ιστορικά, Κλέφτικα, Ακριτικά, Παραλογές, της αγάπης, Νυφιάτικα, Ναναρίσματα, Κάλαντα,της ξενιτιάς, Μοιρολόγια, Παιδικά, Γιορταστικά, Γνωμικά, Εργατικά, Θρησκευτικά, Περιγελαστικά, ρίμες. Εκφράζουν, δηλαδή, όλη τη ζωή και τις συνθήκες του νεοελληνικού (αγροτικού) παραδοσιακού πολιτισμού.
Κλείνοντας τη σύντομη αυτή αναφορά στη δημοτική μας ποίηση ας απολαύσουμε από τον πλούτο της, την ομορφιά και τη λιτότητα ενός Χελιδονίσματος (υποκατηγορία των Γιορταστικών) για να γιορτάσουμε και τον ερχομό της άνοιξης που γιορτάζεται με την Εαρινή Ισημερία στις 21 Μαρτίου την ίδια μέρα με την ημέρα της ποίησης, ξεφεύγοντας, έστω για λίγο, από τις σκοτούρες μας
Χελιδονάκι μου γοργό,
που ‘ ρθες απ’ την έρημο
τι καλά μας ήφερες;
-«Την υγειά και τη χαρά
και τα κόκκινα τ’ αβγά».
Μάρτη,Μάρτη χιονερέ
και Απρίλη βροχερέ,
τα πουλάκια κελαδούν
τα δεντράκια φυλλανθούν
τα πουλάκια αβγά γεννούν
κι’αρχινούν να τα κλωσσούν.
ΠΗΓΕΣ: ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΠΟΛΙΤΗ, ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
Π.Δ. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗ,Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.