Οι επιρροές του GOT- για πολλούς της πιο επιτυχημένης σειράς όλων των εποχών- από την Ιλιάδα είναι προφανείς. Φαντάζομαι το πιθανότερο είναι οι εμπνευστές του να έχουν ευθέως μιλήσει για αυτές και να τις έχουν ομολογήσει. Εξάλλου δεν είναι κακό να έχει κανείς επιρροές. Ούτε κακό είναι και μάλλον αναπόφευκτο το GOT να αντλήσει έμπνευση από κάποιο μεγάλο επικό ποίημα που προηγήθηκε, όπως αυτό του Όμηρου.
Έτσι είναι ευδιάκριτο το δίπολο Σέρσι- Κλυταιμνήστρα, η σατανική κι αδίστακτη συζυγοκτόνος και μοιχός. Ακόμη περισσότερο η Λυάννα- Ελένη για χάρη της οποίας ξεκινά όλο το κακό και η φοβερή πολεμική κλιμάκωση. Αλλά κι η Ιφιγένεια- Σιρίν που πρέπει να θυσιαστεί για το καλό των δικών της. Ίσως αν το ψάξεις περισσότερο θα δεις και άλλες τέτοιες αναλογίες.
Ας έρθουμε όμως στην κεντρική σύγκρουση στο GOT. Τι είναι αυτό που την οδηγεί; Ποια δύναμη είναι από πίσω της; Τι καινούργιο και τι καινοτόμο υπάρχει μέσα της;
Πρόκειται για έναν αγώνα για την εξουσία, για το σιδηρό θρόνο των επτά βασιλείων. Δύσκολα μπορεί να διακρίνει κανείς κάτι περισσότερο από αυτή την πάλη για την εξουσία. Ίσως κάποιες στιγμές η Ντενέρις, βασική διεκδικήτρια του θρόνου, να μιλά για μια νέα κοινωνία όπου οι άνθρωποι δε θα δυστυχούν. Ίσως να είναι ειλικρινής σε αυτό που λέει, ίσως να ξεπερνά σε σημασία και το μεγάλο πάθος της για εξουσία. Όμως τι αξία έχει μια ακαθόριστη κουβέντα για μια καλύτερη κοινωνία, και μάλιστα σε μια εποχή (μεσαίωνας) που ξέρουμε καλά ότι δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για κάτι τέτοιο; Που ξέρουμε καλά ότι μια καλύτερη κοινωνία έχει τεχνολογικές προϋποθέσεις. Διότι τους δούλους δεν τους ελευθέρωσε ούτε ο Χριστός ούτε ο Σπάρτακος, ούτε κάποιος σαν το Μαρξ ούτε καν ο Λίνκολν. Ο τελευταίος συνέτριψε την ανταρσία του Νότου και επιτάχυνε την ελευθερία των δούλων, όμως ήταν ο Watt με την ατμομηχανή που κατέστησε τη δουλεία αχρείαστη και την έβγαλε απ΄το κάδρο.
Πόσο λοιπόν να μας πείσει η Ντενέρις κι η αγαθή κι αόριστή της πρόθεση να φτιάξει έναν καλύτερο κόσμο; Τι καινοτομία κομίζει όλο αυτό το σχεδόν ηθικοπλαστικό σκηνικό; Φοβάμαι ελάχιστη.
Ας έρθουμε τώρα στον ομηρικό κόσμο, στους Έλληνες και στους Τρώες. Ποια δύναμη οδηγεί τώρα τη μεγάλη σύγκρουση τους;
O ομηρικός ήρωας δονείται από το πάθος για την αθανασία. Όμως οι θεοί του αντίθετα με το Μωυσή, το Χριστό και το Μωάμεθ πουθενά δεν του τάζουν κάτι τέτοιο, πουθενά δεν του αφήνουν μια τέτοια πιθανότητα. Ο μόνος λοιπόν δρόμος, που μένει ανοικτός για την αθανασία, είναι η αθανασία στη μνήμη των επόμενων, είναι η δόξα, είναι η παντελής αψήφιση του θανάτου σε αυτή τη διαδρομή. Αυτό τον δονεί, αυτό τον οπλίζει. Ακόμη κι οι πρωταγωνιστές, Αχιλλέας και Έκτορας, σε διαφορετικές στιγμές ο καθένας, άνθρωποι είναι, λυγίζουν για μια στιγμή, διστάζουν. Είναι όμως μια ελάχιστη στιγμή. Τους κατακλύζει αμέσως και ξανά και ολότελα ο έρωτας για τη δόξα, για την αθανασία στους επόμενους, μέσω του θανάτου τους. Για τη μόνη εκδοχή της αθανασίας που έχουν.
Για αυτή και ρίχνονται στη μάχη με μοναδική σκληρότητα και πάθος.
Είχα την τύχη πρόσφατα να διαβάσω ένα σπουδαίο βιβλίο, την “Oμηρική μάχη” του Παπαγιώργη. Στις σελίδες του ο συγγραφέας καταγράφει από κοντινή απόσταση όλη την απίστευτη βία των ομηρικών μαχών. Κορμιά να διαμελίζονται, χέρια να εκσφενδονίζονται, κεφάλια να συνθλίβονται. Όμως δεν είναι αυτό το σημαντικό. Το σπουδαίο είναι ότι αυτή η απίστευτα βίαιη σύγκρουση των κορμιών έχει κάτι το σχεδόν ερωτικό. Κομίζει την κοινή λύτρωση – δια της αθανασίας- τόσο του Τρώα όσο και του Έλληνα. Τόσο του νικητή όσο και του νικημένου της κάθε μάχης.
Συνεχίζοντας στον πυρήνα της σύγκρουσης στην Ιλιάδα, υπάρχει και κάτι ακόμη πιο σπουδαίο. Ο ομηρικός ήρωας, και των δυο πλευρών, αφού σε αυτό είναι πανομοιότυπες, είναι ελεύθερος. Ο Θεός του, και πάλι, δεν του έχει ορίσει με σαφήνεια τι θα κάνει. Ούτε υπάρχει παπάς ή βασιλιάς που να ορίζει κάποιο σαφές κι αδιαπραγμάτευτο πλαίσιο.
Στο GOT οι κώδικες με τους ιππότες, τους σερ και τους λόρδους δίνουν τον τόνο. Ο πανέξυπνος Τίριον τους υπερβαίνει καμιά φορά, με λεπτή ειρωνεία. Όμως έχει απέναντί του ένα βλάκα βασιλιά Τζόφρι. Αντίθετα ο Αχιλλέας δε λογαριάζει τίποτα όταν εκφράζεται απόλυτα σκαιά απέναντι σε έναν επιβλητικο βασιλιά και αρχιστράτηγο. Ενώ ο Διομήδης φτάνει σε αδιανόητο σημείο, όταν μες στη οργή του τραυματίζει μέχρι και την Αφροδίτη και τον Άρη! Ο ομηρικός ήρωας είναι, όπως θα έλεγε ο Καστοριάδης, αυτόνομος. Μόνος του συγκροτεί τον κώδικα της δόξας και της αθανασίας του. Δεν του τον επιβάλει κανένας θεός, κανένας παπάς, κανένας βασιλιάς, κανένα πρωτόκολλο συμπεριφοράς.
Οι πρώτες σπίθες της δημοκρατίας, ως μηχανισμού αυτοθέσμισης, φωτίζουν ήδη από αυτή τη μακρινή εποχή. Κι έτσι φτάνουμε στον Οδυσσέα που περιγελά αργότερα τους Κύκλωπες, που είναι άθλιοι γιατί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει αγορά… Η μεγάλη περιπέτεια έχει αρχίσει…
Το τρίποδο ελευθερία, δόξα και αθανασία συγκροτεί τον ηθικό πυρήνα του ομηρικού ήρωα. Συγκρίνετε τον τώρα με τον αντίστοιχο του GOT- πόθο για εξουσία, κώδικες τιμής και υπόσχεση της Ντενέρις για μια καλύτερη κοινωνία.
Φοβάμαι δεν υπάρχει σύγκριση.
Οι ήρωες της Ιλιάδας πέτυχαν τελικά το σκοπό τους. Πέρασαν στην αθανασία. Οι ήρωες του GOT δεν πέτυχαν κάτι, δεν κομίζουν κάτι το νέο. Ασφαλώς είναι μια εξαιρετική και τεχνικά άρτια υπερπαραγωγή. Θα σκεπαστεί από μεγαλύτερες και πιο άρτιες υπερπαραγωγές. Αντοχή όμως στο χρόνο γιατί να έχει; Η Ιλιάδα (9η) κι η Οδύσσεια (1η) είναι κατά BBC μέσα στα δέκα πιο σπουδαία κείμενα όλων των εποχών.
Αυτή είναι λοιπόν η μικρή μου μελαγχολία βλέποντας το GOT.
Μου θυμίζει τον Όμηρο. Kαι το πόσο άγνωστος μάς είναι.
Μου θυμίζει το πόσο ανάξιο του είναι. Όχι τόσο το GOT. Όσο η κοινωνία μας μάλλον, που ζει στην παχιά αγραμματοσύνη. Στη βαριά και άγνωστη σκιά αυτού του μέγιστου ποιητή.
*Ο Νίκος Σακκάς είναι Δρ. Μηχανικός, καθηγητής στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο Ελλάδος, επισκέπτης καθηγητής στο πανεπιστήμιο Hull της Αγγλίας, μέτοχος σε διεθνείς εταιρείες έντασης τεχνολογίας και τακτικός εμπειρογνώμονας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε θέματα καινοτομίας και είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Δημιουργία ξανά