Λένε ότι “η αμαρτία αν δεν πληθύνει, δεν κόβεται”. Πρέπει να πλυθήνει πολύ για να κοπεί. Μπορεί να είναι και έτσι. Φταίει όμως τόσο η φυλή μας να πληρώνει τόσες αμαρτίες; Πόλεμος, όλεθρος, σφαγές, συμφορές, ξεσπιτώματα και ξερριζωμός…
Εκατό χρόνια πέρασαν από τότε. Οι επίσημοι μαζεύονται στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά για την καθιερωμένη δοξολογία και τις ευχές που ακολουθούν. Ο Νομάρχης Ηρακλείου ειδοποιείται ότι η Πανελλήνια Επιτροπή Εράνων υπέρ των προσφύγων θα στείλει στην πόλη μας είδη ρουχισμού και τροφίμων εκ των συλλεγομένων υπ’ αυτής από τις δωρεές των ομογενών.
Χαρακτηριστικό είναι ότι από την προαναφερόμενη επιτροπή εστάλησαν και διενεμήθηκαν 8.000 χιλιάδες κλινοσκεπάσματα και 50 σάκκοι με φασόλια. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς και ο Μουσικός Σύλλογος “Απόλλων” μετά την περιοδεία του στους δρόμους του Ηρακλείου για αρκετή ώρα, παιανίζει στην πλατεία της Νομαρχίας. Επίσης ένας έρανος αρχίζει να προγραμματίζεται για τις χήρες και τα ορφανά του πολέμου.
Αντίθετα μετά τις εορτές των Φώτων έχει συσταθεί επιτροπή από έγκριτους Ηρακλειώτες για ένα έρανο ορφανών προσφυγοπαίδων μαζί με μέλη του Δ.Σ. του Συνδέσμου Μικρασιατών Προσφύγων. Πιστεύουν οι διοργανωτές πως όλοι οι καταστηματάρχες θα ανταποκριθούν, συνδράμοντας στα δυστυχή θύματα της κεμαλικής θηριωδίας.
Τέτοιες μέρες… Δεν έφταναν όλα τ’ άλλα, οι τόσες αμαρτίες είχαμε και έξαρση των οξειών εμπύρετων λοιμωδών νόσων που η μεταδοτικότητά τους ήταν αρκετά υψηλή. Στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη συχνές ήταν οι προσβολές, ιδίως των παιδιών. Βέβαια αυτό εξηγείται από την γεωγραφική θέση του νησιού μας, εξαιτίας της μακράς δουλείας και της συχνής επικοινωνίας με την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την βόρεια Αφρική αλλά και τον Πειραιά, όπου οι λοιμώδεις νόσοι ήταν ενδημικές. Συχνές ήταν οι μαρτυρίες για την αξιόλογη Τουρκάλα, την σινιόρα Ροζάκο που στο πρόσωπό της είχε σημάδια από ευλογιά. Επίσης ο Καζαντζάκης στον Καπετάν Μιχάλη αναφέρεται στους βλογιοκομμένους Τούρκους ή Αιγύπτιους στρατιώτες που αποβιβάζονταν κάθε τόσο στο λιμάνι του Μεγάλου Κάστρου.
Στο φύλλο της ηρακλειώτικης εφημερίδας, αρχές του Γενάρη του 1923, ο διευθυντής της Γιάννης Μουρέλλος, ρωτάει τον ιατρό Απολλόδωρο Μελισσείδη, τι μέτρα πρέπει να πάρει η πολιτεία προκειμένου ο πληθυσμός να προφυλαχθεί από την ευλογιά.
Η απάντηση του γιατρού Μελισσείδη είναι άμεση και συνιστά τον δαμαλισμό. Ο δαμαλισμός είναι μέτρο που προφυλάσσει, απλό, αποτελεσματικό, ακίνδυνο και καθόλου δαπανηρό. Και καταλήγει η απάντηση του ιατρού: “Συστήσατε συνεπώς διά της “Νέας Εφημερίδος” εις τους συμπολίτες μας ίνα δαμαλισθώσι το ταχύτερον, εις δε τας αρμοδίας αρχάς να παράσχωσιν εγκαίρως και επαρκώς τα προς τούτο μέσα.
Εάν οι συστάσεις αύται, ληφθώσιν σοβαρώς υπόψη παρ’ αμφοτέρων των μερών, εστέ βέβαιος ότι μετά είκοσιν ημέρας δεν θα υφίσταται πλέον ζήτημα ευλογίας”. Η ονομασία δαμαλισμός προέρχεται από τη λέξη δαμάλι που σημαίνει μικρό μοσχάρι. Το εμβόλιο προερχόταν από το πύον των φυσσαλίδων που έβαζαν στα χέρια τους όσοι άρμεγαν τις αγελάδες και για κάποιο λόγο δεν νοσούσαν.
Ο Άγγλος παθολόγος, Έντουαρντ Τζένερ, έχει καταγραφεί ως ο “πατέρας” του εμβολιασμού, εφαρμόζοντας πρώτος τον εμβολιασμό, ως μέσο προστασίας από την ευλογιά!
Το 1976 εμβολίασε τον 8χρονο Τζέιμς Φίλιπς με το υγρό από το πύον και ενώ ο μικρός ήρθε σε επαφή με αρρώστους δεν νόσησε. Η ευλογιά εξαφανίστηκε από την ανθρωπότητα επίσημα το 1980. Πολύ επικίνδυνη επίσης ήταν και μία άλλη επιδημία, η οστρακιά, που σύμφωνα με τις οδηγίες των γιατρών έπρεπε οι πάσχοντες να απομονωθούν και τα σπίτια τους να σφαγιστούν.
Οι παλιοί Καστρινοί έλεγαν την οστρακιά “σκαρλατίνα”. Την περιέγραφαν σαν μία αρρώστια με υψηλό πυρετό. Μια μεγάλη μάστιγα για την πόλη του Ηρακλείου, αλλά και για ολόκληρο το νησί μας. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια της Μαρίκας Φρέρη, στο βιβλίο με τίτλο: Το Κάστρο μας!
“Είχαν όμως και οι αρρώστιες μας τα τραγικά τους. Κάποτε αρπάξαμε όλοι μαζί τη σκαρλατίνα, όπως την έλεγαν τα χρόνια εκείνα την οστρακιά. Την βγάλαμε βαριά και περισσότερο από όλους εγώ. Ακόμη θυμούμαι το φοβερό πυρετό που με έκαιγε και τα βρεγμένα πανιά με ξυδόνερο που όλη νύκτα έβαζε η μητέρα μου στο πρόσωπό μου για να με δροσίζει…
Εκείνα τα χρόνια όταν σε ένα σπίτι παρουσιαζόταν σκαρλατίνα, το απέκλειαν από τα άλλα βάζοντας έναν χωροφύλακα φρουρό στην πόρτα και τοιχοκολλώντας απέξω τη λέξη ΣΚΑΡΛΑΤΙΝΑ. Έτσι οι διαβάτες, μόλις έβλεπαν το φρουρό, άλλαζαν σκοκάκι για το φόβο της βαρειάς αρρώστιας, που κείνη την εποχή έκανε θραύση στα μικρά παιδιά”.
Το Ηράκλειο πριν από έναν αιώνα… Μία πολιτεία με πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά. Η κοινωνική της διαστρωμάτωση, η οικονομική της ζωή, η πολιτισμική διαφοροποίηση, οι φυλατικές και θρησκευτικές διαφορές συντέλεσαν, ώστε η πόλη μας, το Μεγάλο Κάστρο να ονομάζεται από τους ανθρώπους του “μωσαϊκό μικρών κόσμων”, που όλοι συνυπάρχουν, βιώνουν και αφομοιώνονται!