Πολλά μπορεί κανείς να μάθει και να “ζήσει”, ξεφυλλίζοντας μια εφημερίδα περασμένων δεκαετιών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μάς γοητεύει η καθημερινή ειδησεογραφική ηρακλειώτικη εφημερίδα “Η ΔΡΑΣΙΣ” όπως έχει συμβεί και άλλες φορές με το πλούσιο και τόσο ενδιαφέρον περιεχόμενο της. Το φύλλο στο οποίο ανατρέχω, φέρει ημερομηνία 27η Ιανουαρίου 1933.
Ας αρχίσουμε με θέματα που σχετίζονταν με την διασκέδαση και φυσικά την καλοπέραση των Καστρινών της προπολεμικής εποχής. Η έναρξη των εργασιών εντός των ημερών του καφεζαχαροπλαστείου, Εμμανουήλ Χανιωτάκη, στην πλατεία των Τριών Καμαρών, με την επωνυμία “ΝΕΟΝ ΚΕΝΤΡΟΝ” υπόσχεται πολλά στους πελάτες του. Ο αρθρογράφος της προαναφερόμενης εφημερίδας προτρέπει τους αναγνώστες να μη χάσουν την ευκαιρία να επισκεφθούν το νεοσύστατο καστρινό στέκι.
Πρόοδον για την πόλη μας αποτελεί το προσεχές άνοιγμα του “Νέου Κέντρου” στην Πλατεία των Τριών Καμαριών, υπό την διεύθυνσιν του ρέκτου κ. Εμμ. Χανιωτάκη. Αίθουσα καινούργια, ευρύχωρη, σε θέση εξαιρετική. Διεύθυνσις από ένα τέτοιο χρυσό άνθρωπο και καλλιτέχνη στη δουλειά του.
Το δίχως άλλο θα γίνη ένα αγαπητό κέντρον από τη νεολαία μας, κι ένα ζαχαροπλαστέιο, που θα μπορεί να καθίζει κανείς μ’ ευχαρίστηση, ιδίως τις Κυριακάδες. Ενα μπράβο αξίζει στον κ. Χανιωτάκη.
Στους υπερβολικά μερακλήδες, τους ανθρώπους του χορού και της καλής μουσικής υπάρχει «Ο ΑΣΣΟΣ», στο μέγαρο Ορφανού, στον Άγιο Μηνά, υπό την διεύθυνση του Εμμανουήλ Τερζάκη. Πρόκειται για μπαρ και χοροδιδασκαλείο. Το ωράριο χορού και διασκέδασης με πλήρη ορχήστρα, από τις 8.30 μμ. μέχρι τις πρωινές ώρες.
Στο μέγαρο Ορφανού στεγάζεται η σημερινή Παγκρήτια Υγεία. Εκεί θα θυμούνται οι παλιότεροι, ότι στεγαζόταν η σχολή Μπουρλώτου, μέχρι ότου ο χώρος διαμορφώθηκε στην σημερινή του κατάσταση. Τέτοιες μέρες επίσης γίνεται και η μεταφορά του φωτογραφείου του Καλογερίδου στην Πλατειά Στράτα, το σημερινό δρόμο Καλοκαιρινού, απέναντι από το ηλεκτρολογικό κατάστημα του Γεωργίου Μ. Παπαδάκη.
Σίγουρα υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός στην τέχνη της φωτογραφίας, αφού ένα άλλο καλλιτεχνικό φωτογραφείο του Αγγελόπουλου στον Αραστά, που εκτελεί κάθε είδους φωτογραφική εργασία «καλεί» τους πελάτες του να το προτιμήσουν. Ένας άλλος καλλιτέχνης, της κομμωτικής τέχνης όμως, ο καλλιτέχνης κομμωτής Κ. Μαθιωνής όπως αναφέρεται σε καταχώρηση της εφημερίδας, αφίχθη εξ Αθηνών αφού επί σειράν ετών εργάσθηκε στα μεγαλύτερα κομμωτήρια της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης αλλά και των Αθηνών.
Πιο συγκεκριμένα η καταχώρηση αναφέρει: «Ο Κ. Μαθιωνής, αναλαμβάνει από σήμερον εργασία εις το Κομμωτήριον του Γεωργίου Φινοκαλιώτου και δέχεται παραγγελία δια Μπερούκας (Τοστής), πρόσθετα, ήτοι πλεξίδες, κότσους, πλαϊνά και παν ότι αφορά την κομμωτικήν τέχνην. Επίσης αναλαμβάνει την κατασκευήν μίστακος και υπογενείων, δια τους επιθυμούντας να μεταμφιεσθώσι κατά τας απόκρεω». Μη ξεχνάμε, ότι Ιανουάριος καθότι και οι Καστρινοί άρχιζαν να προετοιμάζονται για τις Αποκριές που θ’ ακολουθούσαν.
Όλες οι εφημερίδες της εποχής εκτός των ειδησεογραφικών άρθρων, των κοσμικών νέων, των διαφόρων Πολιτιστικών γεγονότων και γενικότερα της ποικίλης ύλης που τις διέκρινε, έπρεπε να ενημερώνουν το κοινό τους και με άλλα θέματα αγροτικά, γεωργικά, κτηνοτροφικά. Για παράδειγμα η συγκεκριμένη εφημερίδα καλεί τους ενδιαφερόμενους που θέλουν να αποκτήσουν, ν’ αγοράσουν δηλαδή αίγες απαλλαγής σε τιμή ευκαιρίας.
Ποιες ήταν όμως αυτές οι αίγες; Μου έλεγε παλιότερα ένας φίλος μου ότι την αίγα στην Αθήνα τη λένε γίδα! Αίγες απαλλαγής λοιπόν είναι εκείνες που πουλούνται με το κατσικάκι τους μαζί. Και ο λαός μας, σοφός καθότι, θέλοντας να καυτηριάσει ή να αποφανθεί με μεταφορικό τρόπο για κάποιες «συνήθειες», λέει: «Όπου πάει η κατσίκα, πάει και το κατσικάκι». Ας είναι όμως… Θα κλείσω αυτό το κείμενό μου με μια πληροφορία της Δράσεως.
Συχνά έχουμε αναφερθεί στα προάστεια της πόλης μας: Τον Μασταμπά, το Ατσαλένιο, την Αλικαρνασσό, την Χρυσοπηγή, τις Πατέλες και άλλα προάστιά μας! Ποτέ δεν συνάντησα κάποιες πληροφορίες για τον Πόρο, του οποίου οι κάτοικοι, όπως μας λέει ο αρθρογράφος της εφημερίδας είχαν εκδηλώσει πολλά χρόνια πριν, από την περασμένη δεκαετία την επιθυμία τους, όπως το προάστιο αυτό να μετονομασθεί, αφού το όνομά του «Πόρος» δεν εκφράζει τίποτα απολύτως.
Αυτό δεν ήταν ορθό για ένα από τα καλύτερα προάστια, το οποίο και μέλλον ευρύτατης ανάπτυξης είχε μπροστά του και ο αρθρογράφος, δεινός υπερασπιστής του Πόρου συνεχίζει: «Δύναται να πει κανείς ότι ο «Πόρος» είναι το νέο Ηράκλειο, το καινούργιο Κάστρο, διότι, όπως βλέπουμε η πόλης μας εξαπλούται έξω των τειχών προς το μέρος εκείνο και σχεδόν έχει επέλθει η Ενωσις από τουδε του προαστίου με την πόλιν. Στον Πόρο μια ημέρα στην υγιή αυτή τοποθεσία, θ’ αποτελεσθεί ο πραγματικός πυρήν της νέας πόλεως, μιας πόλεως με καλλίτερους όρους διαβιώσεως των κατοίκων της. Είναι λοιπόν άδικο να φέρει το μέρος αυτό μια ονομασία που δεν εκφράζει τίποτα απολύτως, ενώ θάπρεπε να έχει ένα όνομα που να εκφράζει την παραπάνω σίγουρη ελπίδα μας.
Σαν τέτοιο δεν βλέπουμε εμείς άλλο, παρά την ονομασία «Νέα πόλις». Τελικά ο αρθρογράφος μας φαίνεται, ότι δεν εισακούστηκε και το προάστιο διατήρησε, διατηρεί και θα διατηρεί το όνομά του Πόρος, προφανώς δε το απέκτησε λόγω της γεωγραφικής θέσεως του, αφού αποτελεί κόμβο και είναι ένα σημείο – πέρασμα για πολλούς προορισμούς φεύγοντας ο επισκέπτης από το πολύβουο κέντρο της πόλης μας! Αυτά εξάλλου τα ερμηνευτικά στοιχεία μας τα επιβάλλει και η σημασιολογική προέλευση του τοπωνυμίου, που σημαίνει τη διάβαση, το τεχνητό ή φυσικό πέρασμα γενικότερα.