Γ. Καλογεράκης: Δάσκαλοι στο απόσπασμα

10. Παπαϊσιδώρου Αριστείδης τ. Κωνσταντίνου

Ο  Αριστείδης  Κωνσταντίνου  Παπαϊσιδώρου  ήταν  από  το  χωριό  Παναγιά  (Παλαιοπαναγιά)  Θηβών.  Δάσκαλος  στο  επάγγελμα,  υπηρέτησε  ως  υπολοχαγός  στη  διάρκεια  του  Ελληνοϊταλικού  πολέμου.  Ήρθε  με  την  κατάρρευση  του  μετώπου  στην  Κρήτη,  έλαβε  μέρος  στη  μάχη  της  Κρήτης  παρέμεινε ως κάτοικος Ηρακλείου και  εντάχθηκε  αμέσως  με  την  κατάληψή  στην  ομάδα  του  Καπετάν  Μανόλη  Μπαντουβά. Πιάστηκε  σε  αποστολή  στην  Ιεράπετρα και  εκτελέστηκε  στην  Αγυιά  Χανίων  στις  6  Σεπτεμβρίου  1943.

Από  τον Καπετάν Μανόλη  ορίστηκε  ως  γραμματέας  του και  κρατούσε τα έγγραφα  και  τις επιστολές  της  Οργάνωσης.  Τον  Αύγουστο  του  1943, ο  Καπετάν  Μανόλης  ύστερα  και  από  έγγραφες  υποδείξεις των  Συμμάχων,  κάλεσε  σε  επιστράτευση  τους  Κρήτες στο λημέρι  του  στη θέση «Βρύση  Χαμέτη». Ανταποκρίθηκαν  αγωνιστές  κυρίως  από τους  νομούς   Ηρακλείου  και  Λασιθίου.  Ακολούθησε  η μάχη της  Σύμης  και  τα  γνωστά γεγονότα,  (καταστροφή  των  χωριών  της Βιάννου,  διαφυγή  του  Καπετάν  Μανόλη και  των  αντρών  του  στη  Μέση  Ανατολή). Ο  Αριστείδης  Παπαϊσιδώρου  σε  τετράδιο  μικρών  διαστάσεων  κατέγραψε το Σεπτέμβρη  του  1943 όλους  τους αγωνιστές  που  βρέθηκαν  στο  λημέρι  «Στου  Χαμέτη  τη  Βρύση»  κάτω  από τις  εντολές  του  Καπετάν  Μανόλη  Μπαντουβά.1

11. Πολεμαρχάκης Στυλιανός τ. Νικολάου

Ο Στυλιανός Πολεμαρχάκης γεννήθηκε στο Καστέλλι Πεδιάδος, το έτος 1918. Παιδί πολύτεκνης οικογένειας. Οι γονείς του μετέδωσαν, όπως σε όλα τα παιδιά τους την αγάπη για την πατρίδα. Σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου. Πήρε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Μετά το τέλος του πολέμου, επέστρεψε στην Αθήνα. Οι προσπάθειές του για επιστροφή στην Κρήτη δεν απέδωσαν.  Παρέμεινε στην Αθήνα και εντάχθηκε στο ΕΑΜ. Στους δρόμους και στα στενά της Αθήνας, αντιστάθηκε και πολέμησε τους κατακτητές Γερμανούς. Σε μάχη με τις κατοχικές δυνάμεις στην Καισαριανή, το καλοκαίρι του 1944, τραυματίστηκε και πιάστηκε. Εκτελέστηκε στο Χαϊδάρι.

«Ο αδερφός μου εσπούδασε δάσκαλος. Επιστρατεύτηκε, όταν ο Μουσολίνι μας εκήρυξε τον πόλεμο. Επολέμησε στην Αλβανία. Όταν έφευγε από το Καστέλλι για τον πόλεμο, ο πατέρας μου ο Νικόλαος του είπε να πολεμήσει για την πατρίδα, και να μη φοβάται τσι Ιταλούς. Ετελείωσε αυτός ο πόλεμος και εμείς στο Καστέλλι επεριμέναμε να γυρίσει. Έστελνε του πατέρα μου πότε πότε γράμμα και του έλεγε ότι είναι καλά και ότι μένει στην Αθήνα. Τα γράμματα λιγοστέψανε μέχρι που είχαμε πολύ καιρό να μάθομε νέα του. Αργότερα μας είπανε ότι ο αδερφός μου ετραυματίστηκε σε μια μάχη στη Καισαριανή και οι γερμανοί τόνε πιάσανε. Τον εκτελέσανε στο Χαϊδάρι. Η μάνα κι ο ποτέρας μου δεν εκαταφέρανε να το ξεπεράσουνε ποτέ».2

12. Σαρρής Ιωάννης τ. Γεωργίου

Τη  νύχτα  της  7ης  προς  την  8η  Αυγούστου  1944,  κατόπιν  διαταγής  του  Συμμαχικού  Στρατηγείου  Μέσης  Ανατολής (που επιθυμούσε να χτυπηθεί το τμήμα του μοναδικού δρόμου που συνέδεε τις πόλεις Ηράκλειο-Ρέθυμνο), συγκροτήθηκε τμήμα από τους άντρες της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων.

Οι άντρες του αποσπάσματος έστησαν  ενέδρα  σε μία στροφή του δρόμου Ηρακλείου – Ρεθύμνου  και  σε  απόσταση  1300  μέτρων  δυτικά  του  χωριού  Δαμάστα  Μαλεβυζίου. Όλη η δύναμη  της  Ανεξάρτητης Ομάδας  Ανωγείων  τέθηκε  σε  επιφυλακή για  να  υποστηρίξει  τους άντρες του σαμποτάζ μετά το τέλος της επιχείρησης. Στις 20 Αυγούστου 1944 το βράδυ, 500 γερμανοί κύκλωσαν το χωριό. Την επομένη 21 Αυγούστου το πρωί οι γερμανοί συγκέντρωσαν τους κατοίκους χωριστά τις γυναίκες από τους άντρες. Από τη συγκέντρωση των ανδρών ξεχώρισαν 30 τους οποίους οδήγησαν τρία χιλιόμετρα κάτω του χωριού στη θέση «Κερατίδι» και τους εκτέλεσαν.

Μεταξύ των θυμάτων ο δάσκαλος Ιωάννης Γεωργίου Σαρρής 32 ετών. Εκτελέστηκε στη Δαμάστα στις 21 Αυγούστου 1944 μαζί με άλλους 29 συγχωριανούς του. Δέκα ημέρες πριν την εκτέλεσή του, προσπάθησε να περιθάλψει στο ίδιο χωριό τραυματίες Γερμανούς από το σαμποτάζ της Δαμάστας, που έγινε στη θέση Δαμαστός.

13. Σηφάκης Γεώργιος τ. Ζαχαρία

Ο Γεώργιος Σηφάκης ήταν δάσκαλος και ιερέας. Γεννήθηκε στην Αγία Βαρβάρα Ηρακλείου το έτος 1870. Προτάθηκε από τους Νικόλαο Καμπιτάκη από την Αγία Βαρβάρα και Λογιάδη (;)  από το χωριό Άγιος Θωμάς, πρόκριτους της εποχής, και σπούδασε στην Αθήνα απ’όπου αποφοίτησε. Εργάστηκε ως δάσκαλος στο δημοτικό σχολείο Πανασσού και Αγίας Βαρβάρας, ίσως και σε άλλα σχολεία. Ως εφημέριος διακόνεψε την ενορία Αγίας Βαρβάρας από το 1905 μέχρι την εκτέλεσή του το 1942. Συμμετείχε στην τοπική ομάδα της Εθνικής Αντίστασης κατά τη γερμανική κατοχή. Συνελήφθη τρεις φορές από τους Γερμανούς.

Τις δυο πρώτες αφέθηκε ελεύθερος, γιατί δεν υπήρχαν σε βάρος του επιβαρυντικά στοιχεία. Την τρίτη φορά πιάστηκε μαζί με άλλους 117 συγχωριανούς του, μετά την εκτέλεση του προδότη Χουστουλάκη και κρατήθηκε στις φυλακές Ηρακλείου (εκεί που βρίσκεται σήμερα το πάρκο Θεοτοκόπουλου). Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 14 Ιουνίου 1942 στη θέση «Γέρο Λάκκος» περιοχής Ξηροπόταμου Ηρακλείου, μαζί με άλλους 49 συγκρατούμενούς του, 13 των οποίων ήταν συγχωριανοί του Αγιοβαρβαρίτες. Την ημέρα της εκτέλεσης λειτούργησε στην αυλή της φυλακής, που υπήρχε μόνο η Αγία Τράπεζα ύστερα από άδεια των Γερμανών, με τα ιερά σκεύη και Αντιμήσιο από τον Άγιο Φανούριο Κατσαμπά. Κοινώνησε τους συγκρατούμενούς του και κατόπιν επιλογής τούς επιβίβασαν σε αυτοκίνητα και τους οδήγησαν στον τόπο του μαρτυρίου. Κατά τη μεταφορά έψαλλε τη νεκρώσιμο ακολουθία.

Του απονεμήθηκε παράσημο και δίπλωμα από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ως μέλος της ανταρτικής ομάδας Εμμανουήλ Μπαντουβά και τιμητικό δίπλωμα από το Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης νομού Ηρακλείου «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος». Μαζί του εκτελέστηκε και ο γιος του Ευάγγελος Σηφάκης, επίσης δάσκαλος, καθώς και στην εκτέλεση της 3ης Ιουνίου 1942  είχε εκτελεστεί στο ίδιο μέρος και ο αδερφός του Μιχαήλ Σηφάκης επίσης δάσκαλος.

 

 

14. Σηφάκης Ευάγγελος τ. Γεωργίου

Γεννήθηκε στην Αγία Βαρβάρα το 1913. Ήταν ένα από τα 6 παιδιά του ιεροδιδασκάλου Γεωργίου Σηφάκη και Διευθυντή του Δημοτικού Σχολείου Αγίας Βαρβάρας.

Αποφοίτησε από το Διδασκαλείο Ηρακλείου. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στον Ελληνικό στρατό. Δίδαξε στο Δημοτικό Σχολείο της Αγίας Βαρβάρας για περίπου 10 χρόνια.

Δεκαεννιά χρονών όταν ήταν, ερωτεύτηκε και «έκλεψε», με σκοπό να την παντρευτεί, τη δασκάλα Παπουτσάκη Αλεξάνδρα, (κατά δυο χρόνια μεγαλύτερή του), που συνυπηρετούσαν στο ίδιο σχολείο. Την «έκλεψε» γιατί δε συμφωνούσαν οι γονείς τους για το γάμο, αφού και εκείνη την εποχή παντρεύονταν κατά σειρά ηλικίας και οι δυο τους είχαν ανύπαντρα αδέρφια μεγαλύτερα.

Από αυτό το γάμο απέκτησαν δυο παιδιά τη Χριστίνα, (γεννήθηκε το 1933) και  το Γιώργο, (γεννήθηκε το 1934). Η Χριστίνα τελείωσε το Γυμνάσιο Θηλέων Ηρακλείου, (εξατάξιο) και ο Γιώργος το Γυμνάσιο Αρρένων Ηρακλείου και την Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου.

Το 1942 εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στη θέση Γέρο Λάκκος του Γαζίου μαζί με άλλους 13 Αγιοβαρβαρίτες συμπεριλαμβανομένου και του πατέρα του, εφημέριου της Αγίας Βαρβάρας και δασκάλου,  παπά Γιώργη Σηφάκη.3

15. Σηφάκης Μιχαήλ τ. Ζαχαρία

Ο Μιχαήλ Ζαχαρία Σηφάκης, γεννήθηκε το 1881 στην Αγία Βαρβάρα Μονοφατσίου. Σπούδασε στο Ιεροδιδασκαλείο Χανίων και διορίστηκε δάσκαλος στο χωριό του πριν από το 1908 (τότε νυμφεύθηκε με την Ευγενία, το γένος Καβουσανάκη από τους Σταμνιούς Πεδιάδος, επίσης δασκάλα που είχε μόλις διοριστεί στην Αγία Βαρβάρα). Ο Μιχαήλ Ζαχαρία Σηφάκης υπηρέτησε επίσης στη Μεγάλη Βρύση και στον Άγιο Μύρωνα κι έφτασε ως τον βαθμό του επιθεωρητή.

Ωστόσο, ύστερα από μακρά ασθένεια και αναγκαστική αποχή και λόγω στρατεύσεως από τα καθήκοντά του κατά και μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, απολύθηκε από τη δημόσια υπηρεσία (η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων καθιερώθηκε το 1919).

Αργότερα εργάστηκε για λίγα χρόνια στο Λύκειο “ο Κοραής”, και το 1924 ίδρυσε το «Παλλάδιον Λύκειον», που λειτούργησε, αρχικά ως δημοτικό σχολείο και σταδιακά ως γυμνάσιο, ως το 1939-40.

Στο «Παλλάδιον» υπηρέτησαν πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων ο Αρχιμανδρίτης Ευγένιος Ψαλιδάκης, (μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κρήτης), ο μαθηματικός Κωνσταντίνος Γοντικάκης, κ.ά.

Λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η δικτατορία του Ι. Μεταξά απαγόρευσε τη λειτουργία μικτών ιδιωτικών σχολείων, πράγμα που οδήγησε σε συνένωση του Παλλαδίου με τον Κοραή, ούτως ώστε το πρώτο να λειτουργήσει ως σχολείο θηλέων και το δεύτερο ως σχολείο αρρένων. Αλλά σχεδόν αμέσως μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, τα ιδιωτικά σχολεία ανέστειλαν τη λειτουργία τους και ο νόμος περί αμιγών ιδιωτικών δεν πρόλαβε καλά καλά να εφαρμοσθεί. Το Παλλάδιον Λύκειον λειτούργησε επί 16 χρόνια, από το 1924-25 ως το 1939-40.

Κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής, ο Μιχαήλ Ζαχαρία Σηφάκης κατέφυγε με την οικογένειά του στην Αγία Βαρβάρα, όπου συνελήφθη από τους γερμανούς τον χειμώνα του 1942, μαζί με τον αδελφό του, παπά-Γιώργη Ζ. Σηφάκη και τα παιδιά του τελευταίου, (δάσκαλο) Ευάγγελο Γ. Σηφάκη και Εμμ. Αποστολάκη (γαμπρό του παπά-Γιώργη). Όλοι τους, μαζί και με άλλους ενορίτες της Αγίας Βαρβάρας (συνολικά 13), εκτελέστηκαν στις 3 Ιουνίου του 1942.

 

16. Τζαγκαράκης Γεώργιος τ. Ιωάννου

Ο δάσκαλος Γεώργιος Τζαγκαράκης ήταν από το χωριό Αμιράς Βιάννου. Μετά τη μάχη της Σύμης στις 12 Σεπτεμβρίου 1943, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα χωριά.

Το ίδιο έγινε και στον Αμιρά. Όμως οι γερμανοί διαλαλούσαν στους κατοίκους να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Διαφορετικά θα τα έκαιγαν. Πολλοί το πίστεψαν και επέστρεψαν.

Σ’αυτό βοήθησαν και οι γυναίκες, που ξεχύθηκαν στις πλαγιές και καλούσαν τους άντρες τους να επιστρέψουν.

Στο χωριό Αμιράς έγινε η μεγαλύτερη εκτέλεση των Γερμανών. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1943. Εκατόν δεκατέσσερις οι κάτοικοι που στήθηκαν στις κάνες των γερμανικών πολυβόλων. Δεν ξεχώριζαν ηλικίες. Τους οδηγούν στον οικισμό του Αμιρά «Μελιανά». Κατά ομάδες των είκοσι ως τριάντα ατόμων, τους μεταφέρουν σε μια πεζούλα στη θέση «Αμπέλια» και αρχίζουν τις εκτελέσεις. Στους εκτελεσμένους και ο δάσκαλος Γεώργιος Τζαγκαράκης του Ιωάννου.4

 

17. Τζαγκαράκης Νικόλαος τ. Εμμανουήλ

Ο δάσκαλος Τσαγκαράκης Νικόλαος από το χωριό Αμιράς Βιάννου, εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 14 Σεπτεμβρίου 1943, στη θέση «Αμπέλια» του οικισμού Μελιανά.

 

1 Το  τετράδιο  φυλάσσεται  σήμερα  στο Μουσείο  Εθνικής  Αντίστασης «Ομάδες Μπαντουβάδων»  και  περιέχει  140  ονόματα  πατριωτών  καθώς και  πίνακα  με τον  οπλισμό και  ιματισμό  που  τους  δόθηκε.

2  Γεώργιος Νικολάου Πολεμαρχάκης, μαγνητοφωνημένη συνέντευξη, Καστέλλι, 20 Μαΐου 2007.

3  Χειρόγραφο σημείωμα οικογένειας Σηφάκη.

4  Γεωργίου Χρηστάκη, Επαρχία Βιάννου 1940-1945, Σύλλογος Βιαννιτών Ηρακλείου «Ο Πατούχας», Ηράκλειο 2000, σελ. 217.

 

* O Γιώργος Α. Καλογεράκης είναι δρ  Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού.