Συμβαίνει κάθε χρόνο, αλλά ο ερχομός του φθινοπώρου δεν παύει να μας εκπλήσσει. Είναι οι νέες μυρωδιές που ξεχύνονται στον αέρα; Είναι τα πρωτοβρόχια; Είναι η πτώση της θερμοκρασίας; Είναι η αλλαγή του σκηνικού της φύσης; Ό,τι και να είναι, μάς φορτώνει με αλλαγές συναισθημάτων και σκέψεων. Σαν κάτι να περιμένουμε καινούργιο να μας φέρει.
Ο Ήλιος, αυτός ο παντεπόπτης, φταίει για όλα.Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης λάτρεψαν ως θεούς τα δύο ευκολοδιάκριτα ουράνια σώματα, τον Ήλιο και τη Σελήνη.
Στο πλαίσιο αυτής της λατρείας ο ρόλος της Σελήνης ήταν απλώς χθόνιος και ημερολογιακός. Ο φόβος και το δέος του ανθρώπου, όταν το σκοτάδι κατάπινε το φως εξαιτίας της απουσίας του άστρου της ημέρας, έγινε η αιτία Ήλιος να αποτελέσει την πρώτη θεότητα σε όλες τις αρχαίες θρησκείες. Ο θεός Ήλιος ταυτίστηκε με το υπέρτατο ον που αποτελεί τον χορηγό τού φωτός και της ζωής. Κατά τη μυθολογία ο Ήλιος είναι γιος του Υπερίωνα και της Ευρυφάεσσας. Αδέρφια του η ροδοδάκτυλη Ηώ κι η ωραιοπλέξουδη Σελήνη.
Ο Ήλιος σύμφωνα με την αρχαία ελληνική παράδοση διασχίζει τον ουρανό καθισμένος σε ένα χρυσό άρμα που το σέρνουν τέσσερις ίπποι, ο Εώος, ο Αίθων, ο Πυρόης και ο Φλέγων, φωτίζοντας με τις ακτίνες του το σύμπαν. Ολοκληρώνοντας την πορεία του έφτανε το βράδυ στη χώρα των Εσπερίδων απ’ όπου, διασχίζοντας τον Ωκεανό επέστρεφε στην Ανατολή – χώρα των Αιθιόπων-ξαπλωμένος σ’ ένα χρυσό κρεβάτι φτιαγμένο από τον Ήφαιστο. Το πιο ονομαστό κέντρο λατρείας του Ήλιου ήταν η Ρόδος όπου υπήρχε ο περίφημος Κολοσσός της Ρόδου, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Προς τιμήν του γιορτάζονταν τα Αλίεια.
Σε όλες τις αρχαίες θρησκείες επικράτησε ο πανηγυρικός εορτασμός του Ήλιου κατά την αλλαγή των εποχών δηλαδή κατά τις ισημερίες (εαρινή ισημερία 21 Μαρτίου, φθινοπωρινή ισημερία 22 Σεπτεμβρίου) και τα ηλιοστάσια (22 Δεκεμβρίου- 21 Ιουνίου). Για τον πρωτόγονο βέβαια η παρατήρηση και κατανόηση των εποχικών μεταβολών λόγω της πορείας του Ήλιου ήταν θεμελιώδης προϋπόθεση για την επιβίωσή του. Η ζωή του εξαρτιόταν από τον κύκλο της βλάστησης, γι’ αυτό ανέδειξε και τη Γαία σε μεγάλη μητέρα θεά. Ο Χριστιανισμός ό,τι δεν μπορούσε να εξαφανίσει το ενσωμάτωνε. Έτσι στην θέση της εαρινής ισημερίας που πανηγυρίζονταν τα ελευσίνια μυστήρια, τα μυστήρια του Όσιρι – Ίσιδας και τα Υλάρια, σήμερα γιορτάζεται ο Ευαγγελισμός της Παναγίας.
Σήμερα, Παρασκευή 22/9, πραγματοποιείται η φθινοιισημερία, που εξισώνει τη ημέρα με την νύχτα, βαδίζοντας σταδιακά προς την αύξηση των ωρών της νύχτας (στο βόρειο ημισφαίριο έξι μήνες νύχτα) ώς το χειμερινό ηλιοστάσιο της 22 Δεκεμβρίου. Στην αρχαία Ελλάδα λίγο μετά την Φθινοπωρινή Ισημερία εορτάζονταν τα Θεσμοφόρια. Ήταν τα Θεσμοφόρια η μεγαλύτερη εορτή των έγγαμων γυναικών κατά την εποχή της σποράς και είχε πανελλήνιο χαρακτήρα.
Ήταν αφιερωμένη στην Δήμητρα, θεά της Γεωργίας, και την κόρη της Περσεφόνη, την οποία ο θεός Πλούτων απήγαγε και οδήγησε στον κάτω κόσμο. Κατά τα θεσμοφόρια οι γυναίκες «έσκωπτον», δηλαδή αντάλλαζαν πειράγματα και τολμηρά αστεία (Θεσμοφοριάζουσες του Αριστοφάνους) εις ανάμνηση των αστεϊσμών της γραίας Ιάμβης στα ανάκτορα του Κελεού στην Ελευσίνα (όπου βρέθηκε η Δήμητρα αναζητώντας την κόρη της) και που έκαναν την τεθλιμμένη Δήμητρα να μειδιάσει.
Οι Ορφικοί πίστευαν ότι όπως καλλιεργείται η γη το φθινόπωρο, έτσι πρέπει να καλλιεργούνται κι οι ανθρώπινες ψυχές για να εκδηλώσουν τις κρυμμένες τους δυνάμεις και να τις μεταβάλουν σε ιδέες και συναισθήματα. Η ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας γιορτάζεται σύμφωνα με παραδόσεις από πολλούς λαούς, ενώ αποτελεί εθνική γιορτή για τους Ιάπωνες.
Στην Κίνα η ισημερία του Σεπτεμβρίου γιορτάζεται στο Φεστιβάλ της Σελήνης, όπου οι αγρότες παρουσιάζουν τη σοδειά του καλοκαιριού και φτιάχνουν νοστιμιές με εποχικά προϊόντα. Αρκετά αρχαιοελληνικά ημερολόγια, ανάμεσά τους των Λακεδαιμονίων και των Μακεδόνων, είχαν ως αφετηρία (πρωτοχρονιά) τη φθινοπωρινή ισημερία.
Καθόλου τυχαίο το γεγονός πως η φθινοπωρινή Ισημερία συντελείται στο ζώδιο του Ζυγού, το ζώδιο της εξισορρόπησης της ενέργειας και της αναζήτησης της ισορροπίας, που συμβολίζεται από μια ζυγαριά πλήρως ευθυγραμμισμένη. Ας υποδεχτούμε το φθινόπωρο προετοιμάζοντας τους εαυτούς μας για μια καινούργια πραγματικότητα, στρώνοντας τα καθαρά σεντόνια του εξαγνισμού και βάζοντας στον χώρο μας φρέσκα λουλούδια και μυρωδιές του φθινοπώρου.Αναζητώντας τις ρίζες μας ας αρχίσουμε να συμμετέχουμε κι εμείς στις προγονικές εορτές των Ισημεριών και ηλιοστασίων. Έλληνες εσμέν.
*Η Ελένη Μανιωράκη είναι δασκάλα, λογοτέχνις