Η εθνικοποίηση των ευρωπαϊκών εκλογών αναφέρεται στην ιστορική τάση κατά την οποία οι ευρωπαϊκές εκλογές διαμορφώνονται και αντιμετωπίζονται ως εθνικές εκλογές. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στο γεγονός ότι τα πολιτικά κόμματα και οι ψηφοφόροι επικε- ντρώνονται κυρίως σε εθνικά ζητήματα και συνιστώσες, αγνοώντας σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή διάσταση. Αυτή η τάση έχει σημαντικές επιπτώσεις στην αντίληψη και συμμετοχή των πολιτών στις ευρωπαϊκές εκλογές και στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής. Από τη δεκαετία του 1950, η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης αντιμετωπίστηκε εν πολλοίς και ως μέσο προώθησης εθνικών ανησυχιών. Οι ευρωπαϊκές εκλογές και η συμμετοχή σε αυτές επηρεάστηκαν από την εθνική στρατηγική και την πολιτική ατζέντα των κρατών μελών, με αποτέλεσμα να παραμερίζονται οι ευρωπαϊκές προτεραιότητες.
Ιστορικό Πλαίσιο και Εθνική Αυτοαντίληψη
Από τις απαρχές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, οι εθνικές σφαίρες πολιτικού διαλόγου έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις ευρωπαϊκές εκλογές. Αυτή η τάση μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, όπως ο κυρίαρχος ρόλος των εθνικών κομμάτων στις ευρωπαϊκές εκλογές και η έλλειψη συνεκτικής ευρωπαϊκής πολιτικής ταυτότητας. Έρευνες δείχνουν ότι τα εθνικά ζητήματα συχνά επισκιάζουν τα ευρωπαϊκά κατά τη διάρκεια των ευρωεκλογών. Αυτό είναι εμφανές από το γεγονός ότι η συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές ήταν παραδοσιακά χαμηλότερη σε σύγκριση με τις εθνικές εκλογές, αντανακλώντας την αντίληψη για τη μικρότερη σημασία τους.
Τα αρχικά στάδια της ευρωπαϊκής ενοποίησης χαρακτηρίστηκαν από μια πραγματιστική προσέγγιση, όπου η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) θεωρήθηκε κυρίως ως μέσο για την επίτευξη οικονομικών πλεονεκτημάτων για τα κράτη μέλη. Κατά συνέπεια, η εστίαση παρέμεινε στα εθνικά οφέλη παρά σε μια ενοποιημένη ευρωπαϊκή ατζέντα. Οι πολιτικές καμπάνιες κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές καθοδηγούνταν έτσι από εθνικές προτεραιότητες, με τα κόμματα να εκμεταλλεύονται τα ευρωπαϊκά φόρα για να ενισχύσουν την εγχώρια πολιτική τους θέση.
Επιπτώσεις της Εθνικοποίησης Οι συνέπειες της εθνικοποίησης των Ευρωπαϊκών Εκλογών είναι πολυάριθμες και αισθητές. Ως αφετηρία, η εθνικοποίηση συντέλεσε στην απομείωση της ευαισθησίας και της αντίληψης των πολιτών για την ευρωπαϊκή πολιτική και τη σημασία των ευρωπαϊκών θεμάτων. Επιπροσθέτως, η ενίσχυση της εθνικής διάστασης στις εκλογές οδήγησε στην απόκλιση και την αντιπαράθεση των εθνικών πολιτικών κομμάτων στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Αυτό επηρέασε αρνητικά τη λήψη αποφάσεων και την ενοποίηση των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων.
Η εθνικοποίηση περιόρισε τη συμμετοχή των πολιτών στις ευρωπαϊκές εκλογές και υπονόμευσε την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσει και να επιλύσει διασυνοριακά προβλήματα και προκλήσεις – διαρρηγνύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους, γεγονός που αποτέλεσε δυνητική απειλή για την ευρωπαϊκή ενότητα.
Οδεύουσα Ευρωπαϊκοποίηση
Παρά την έντονη εθνική αυτοαναφορικότητα του δημόσιου πολιτικού διαλόγου, υπάρχει μια σταδιακή στροφή προς μια πιο ευρωπαϊκή προοπτική τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την εμβάθυνση της πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης, έχει αρχίσει να αλλάζει τη δυναμική των ευρωπαϊκών εκλογών.
Η αυξανόμενη σημασία των πολιτικών της ΕΕ στα εθνικά συμφραζόμενα έχει κάνει τους ψηφοφόρους πιο συνειδητοποιημένους για τον αντίκτυπο των ευρωπαϊκών αποφάσεων στην καθημερινή τους ζωή. Για παράδειγμα, οι οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές πολιτικές που προκύπτουν από την ΕΕ έχουν άμεσες επιπτώσεις στα εθνικά δρώμενα, αναγκάζοντας τους ψηφοφόρους να εξετάζουν ευρωπαϊκά ζητήματα κατά τις εκλογές.
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) και οι επόμενες συνθήκες ενίσχυσαν περαιτέρω την ευρωπαϊκή διάσταση επεκτείνοντας τις αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αυξάνοντας την επιρροή του στη νομοθεσία της ΕΕ. Αυτή η θεσμική εξέλιξη συνοδεύτηκε από την εμφάνιση διακρατικών κομματικών ομάδων και πιο συνεκτικών ευρωπαϊκών πολιτικών συμμαχιών. Αυτές οι εξελίξεις συνέβαλαν στη σταδιακή αλλαγή της αντίληψης των ψηφοφόρων, αναγνωρίζοντας τη σημασία της ψήφου τους στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Εξευρωπαϊσμός των Κοινωνικών Ανησυχιών
Ο εξευρωπαϊσμός των κοινωνικών ανησυχιών αναφέρεται στη διαδικασία με την οποία οι κοινωνικές ανησυχίες αποκτούν ευρωπαϊκή διάσταση. Αυτό επηρεάζει την αλληλεπίδραση και την επίδραση των κοινωνικών ανησυχιών σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, ενισχύοντας την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ο εξευρωπαϊσμός αντιπροσωπεύει την αναγνώριση της κοινής ευθύνης και αλληλεγγύης των ευρωπαίων πολιτών για τα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν και προάγει τη συνεργασία και τον συντονισμό των πολιτικών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων.
Το Παράδειγμα
Ένα σημαντικό παράδειγμα εξευρωπαϊσμού στις κοινωνικές επιτάσεις αποτελεί η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων. Μέσω προγραμμάτων όπως το Erasmus+, η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί τη συνεργασία και την κινητικότητα μεταξύ των πανεπιστημίων, ενισχύοντας την ακαδημαϊκή και πολιτιστική ανταλλαγή. Αυτό συμβάλλει στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ακαδημαϊκής κοινότητας και στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Οι φοιτητές και οι ακαδημαϊκοί αποκτούν ευρύτερη αντίληψη των κοινών ευρωπαϊκών αξιών και προκλήσεων, γεγονός που προάγει την κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η διεθνοποίηση των πανεπιστημίων δεν περιορίζεται μόνο στην ανταλλαγή φοιτητών και ακαδημαϊκών, αλλά περιλαμβάνει και την ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων σπουδών, τη διεξαγωγή ερευνητικών προγραμμάτων και τη συνεργασία σε επίπεδο καινοτομίας και τεχνολογίας. Αυτές οι προσπάθειες ενισχύουν τη συνοχή και την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, προάγοντας παράλληλα την ακαδημαϊκή αριστεία και την κοινωνική ευημερία.
Διαλεκτική εναρμόνιση
Η εθνικοποίηση των ευρωπαϊκών εκλογών και ο εξευρωπαϊσμός των κοινωνικών ανησυχιών αποτελούν δύο σημαντικά ζητήματα που επηρεάζουν τη λειτουργία και την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εθνικοποίηση των εκλογών επισημαίνει την τάση των κρατών-μελών να προβάλλουν εθνικού χαρακτήρα πολιτικές αντανακλάσεις στις ευρωπαϊκές εκλογές, οδηγώντας στον περιορισμό της αντιληπτικότητας των πολιτών για τη σημασία της ευρωπαϊκής διάστασης και ενίσχυση των εθνικών πολιτικών διακυβευμάτων.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της ευρωπαϊκής συνοχής και την πρόκληση δυσκολιών στην αντιμετώπιση κοινών διασυνοριακών προβλημάτων. Από την άλλη πλευρά, ο εξευρωπαϊσμός των κοινωνικών ανησυχιών προάγει την αναγνώριση της κοινής ευθύνης και της αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαίων πολιτών για τα κοινά κοινωνικά ζητήματα. Μέσω του εξευρωπαϊσμού, οι κοινωνικές ανησυχίες αποκτούν ευρωπαϊκή διάσταση, ενισχύοντας τη συνεργασία και τον συντονισμό των πολιτικών και προσπαθειών για την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων όπως η κλιματική και ενεργειακή κρίση, η μεταναστευτική και κοινή αγροτική πολιτική, σε ένα περιβάλλον παγκόσμιας γεωπολιτικής και οικονομικής ρευστότητας.
Αυτό συμβάλλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ισότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η μελέτη των δυναμικών αυτών συνιστωσών αποδεικνύει ότι η ισορροπία μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών επιδιώξεων είναι κρίσιμη για τη διαμόρφωση μιας ενωμένης και ισχυρής Ευρώπης. Ενώ η εθνικοποίηση παρουσιάζει προκλήσεις για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ο εξευρωπαϊσμός παρέχει μια θετική προσέγγιση για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Τούτων δοθέντων, η ενίσχυση των προσπαθειών για την προώθηση του εξευρωπαϊσμού των κοινωνικών ανησυχιών και η μείωση της εθνικοποίησης των ευρωπαϊκών εκλογών μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης, ισότιμης και ενωμένης Ευρώπης.
Βιβλιογραφία
1. Braun, D., & Grande, E. (2021). Political Dimensions of EU Multi-Level Governance. European Union Politics, 22(1), 7-29. 2. Crum, B. (2023). The Impact of National Governments on European Elections. Journal of European Integration, 45(2), 137-154. 3. de Wit, H. (2013). An Introduction to Higher Education Internationalization. European Association for International Education. 4. Emanuele, V., Angelucci, D., Marino, B., Puleo, L., & Vittori, D. (2016). Dataset of Electoral Volatility and its internal components in Western Europe (1945–2015). Italian Political Science Review/Rivista Italiana di Scienza Politica, 46(2), 157-177. 5. Franklin, M. N., & Hobolt, S. B. (2011). The legacy of lethargy: How elections to the European Parliament depress turnout. Electoral Studies, 30(1), 67-76. 6. Hix, S., & Marsh, M. (2011). Second-order effects plus pan-European political swings: An analysis of European Parliament elections across time. Electoral Studies, 30(1), 4-15. 7. Keeling, R. (2006). The Bologna Process and the Lisbon Research Agenda: The European Commission’s expanding role in higher education discourse. European Journal of Education, 41(2), 203-223. 8. Marques, I. (2024). Social Concerns and Europeanization: The Path to a More Inclusive Europe. European Social Policy Review, 35(1), 45-63. 9. Nugent, N. (2017). The Government and Politics of the European Union. Palgrave Macmillan. 10. Pagoulatos, G. (2013). The six month that changed the euro: Greece in the first half of 2012. Journal of European Integration, 35(3), 287-302. 11. Schmitt, H. (2005). The European Parliament elections of June 2004: Still second-order? West European Politics, 28(3), 650-679. 12. Taggart, P., & Szczerbiak, A. (2013). Coming in from the cold? Euroscepticism, government participation and party positions on Europe. Journal of Common Market Studies, 51(1), 17-37. 13. Σωτηρόπουλος, Δ. (2023). Πολιτική Ατζέντα στις Ευρωπαϊκές Εκλογές: Εθνικές Προτεραιότητες στην Ελλάδα. Ελληνική Πολιτική Επισκόπηση, 8(1), 25-38. * Ο Νικόλαος Μωραϊτάκης είναι κάτοχος Ph.D. (c), University of Crete, ΒΑ, ΜΑ, MSc in Public Policy, University of Athens