Όπως είναι γνωστό, η σημερινή Κυβέρνηση «ξεχώρισε» και προχώρησε αποφασιστικά το έργο της αντικατάστασης – επέκτασης του δικτύου ύδρευσης του Δήμου Ηρακλείου. Με «αθόρυβες» και συνάμα «καίριες» παρεμβάσεις, η Κυβέρνηση άνοιξε τον δρόμο σε ένα έργο ζωτικής και στρατηγικής σημασίας.
Δεν πρέπει να μείνουμε όμως εδώ. Πρώτον, αυτό το έργο πρέπει τώρα να στηριχτεί βήμα-βήμα από τον ίδιο τον Δήμο Ηρακλείου και όλους τους εμπλεκόμενους. Δεύτερον και κυριότερο: Το έργο του δικτύου ύδρευσης του Δήμου Ηρακλείου πρέπει να αποτελέσει πρότυπο και για τα υπόλοιπα δίκτυα των άλλων Δήμων του νομού, τόσο για λόγους δημόσιας υγείας, όσο και εξασφάλισης πόσιμου νερού για τις επόμενες γενιές.
Συγκεντρώνοντας όλο το τελευταίο διάστημα στοιχεία από έναν-προς -έναν όλους τους Δήμους του νομού Ηρακλείου, οι οποίοι αμέσως ανταποκρίθηκαν και με λεπτομερή στοιχεία, για τις ανάγκες στα σημερινά δίκτυα ύδρευσης, αναδεικνύονται ορισμένα κοινά προβλήματα:
Τα σημερινά δίκτυα του νομού Ηρακλείου είναι άκρως πεπαλαιωμένα. Ορισμένα δίκτυα μάλιστα ξεπερνούν τα πενήντα έτη.
Η έντονη παρουσία αμιαντοσωλήνων, σε όλους τους δήμους. Εντονότερο το πρόβλημα στο δίκτυο ύδρευσης των Μοιρών, το οποίο παρουσιάζει τη μεγαλύτερη σε έκταση και μέγεθος περίπτωση ύπαρξης αμιαντοσωλήνων στον νομό.
Οι εκτεταμένες διαρροές στα δίκτυα. Το αυξημένο ποσοστό διαρροών υπερβαίνει σε πολλές περιπτώσεις το 50% της ποσότητας των αντλούμενων υδάτων.
Η άναρχη δομή των δικτύων. Το μεγαλύτερο μέρος των δικτύων δεν έχει δομηθεί βάσει ολοκληρωμένης μελέτης, αλλά ως προϊόν αποσπασματικών επεκτάσεων και πιέσεων επέκτασης του οικιστικού συνόλου. Μάλιστα, υφιστάμενοι αγωγοί σε πολλές περιπτώσεις δεν συνδέονται στους κόμβους ή είναι σε πολύ μικρό βάθος ή επιφανειακοί.
Τα άγνωστα και «τυφλά» τμήματα του δικτύου. Υπάρχουν αγωγοί που δεν διέρχονται από την υφιστάμενη οδοποιία αλλά εντός ιδιοκτησιών χωρίς να γνωρίζει κανείς την ακριβή όδευση, με επακόλουθη αδυναμία ελέγχου. Ταυτόχρονα, με τα διάφορα έργα υποδομής που έχουν γίνει (δρόμοι κλπ) έχει αλλάξει σε πολλά σημεία η μορφολογία του εδάφους, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατός ούτε καν ο εντοπισμός τους.
Οι σκληρές αποθέσεις εντός των αγωγών που μειώνουν ή αποκόβουν εντελώς την παροχετευτικότητα και προκαλούν προβλήματα στη ποιότητα του παρεχομένου νερού. Αιτία του φαινομένου ήταν η τροφοδότηση επί χρόνια των δικτύων από γεωτρήσεις με κακά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά. Ενδεικτική η εικόνα τμημάτων του δικτύου ύδρευσης στον Δήμο Γόρτυνας.
Οι σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές άρδευσης, που αφορούν την αξιοποίηση προς άρδευση του νερού από τους βιολογικούς καθαρισμούς που υπάρχουν ή δημιουργούνται. Χαρακτηριστικά, ο Δήμος Ηρακλείου τροφοδοτείται με 300 κυβικά την ώρα από το φράγμα του Αποσελέμη (τελευταία λόγω ανομβρίας η ποσότητα αυτή μειώθηκε) και την ίδια ώρα από τον βιολογικό καθαρισμό στην Φοινικιά «πετιούνται» στην θάλασσα 600 κυβικά την ώρα.
Αθροίζοντας, λοιπόν, τα στοιχεία από όλους τους Δήμους του Ηρακλείου, εκτιμάται πως, μεταξύ άλλων, απαιτούνται 13 εκ € για την αντικατάσταση του αμιάντου (μόνο για την αντικατάσταση του δικτύου στις Μοίρες απαιτούνται 8.250.000 €) και 12 εκ € για την αντικατάσταση των παλαιών δικτύων ύδρευσης, δηλαδή συνολικά 25 εκ. € για ύδρευση, 25 εκ. € για αποχέτευση, ενώ για τα απαιτούμενα αρδευτικά έργα, χρειάζονται περίπου 25 εκ. € (δεν συμπεριλαμβάνονται εδώ τα έργα για φράγματα, αλλά έργα που θα αξιοποιούν το υπάρχον νερό από βιολογικούς, λιμνοδεξαμενές κλπ). Σε βάθος 5ετίας, πρόκειται για εμβληματικό έργο με κοινωνικό αντίκρισμα. Στο σύνολό του χρειάζεται περίπου 100 εκ € (από τα οποία τα 25 εκ € ήδη προς τη ΔΕΥΑΗ).
Σήμερα, υπάρχει η ξεκάθαρη δέσμευση ότι αυτό το ποσό μπορεί να καλυφθεί σε βάθος 5ετίας, και μάλιστα συμπεριλαμβανομένου και του δικτύου αποχέτευσης του Δήμου Ηρακλείου». Μετά τις τελευταίες συναντήσεις με τον αρμόδιο αν. υπουργό Οικονομίας είναι καθαρό ότι η κυβέρνηση στηρίζει έμπρακτα τη χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων ύδρευσης και αποχέτευσης στον νομό Ηρακλείου.
Τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για τους ΟΤΑ ενεργοποιούνται το 2018 και τα οποία ως στόχευση θα έχουν τη στήριξη των δήμων, έτσι ώστε να αποκτήσουν τη δυνατότητα υλοποίησης έργων και στον τομέα της ύδρευσης. Συγκεκριμένα, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων συνδυαστικά θα χρηματοδοτηθούν έργα στους ΟΤΑ και των δύο βαθμών, με έμφαση κυρίως τους Δήμους, με έναν αρχικό προϋπολογισμό 500 εκατομμυρίων ευρώ και με σχεδιασμό σε βάθος 5ετίας που θα φτάσει στα 2 δισ. ευρώ για έργα, μεταξύ άλλων, και στους κρίσιμους τομείς της ύδρευσης και αποχέτευσης.
Εδώ φυσικά μπορούν να ενταχθούν και οι ώριμες μελέτες που αφορούν σε άλλα έργα, όπως τα αντιπλημμυρικά έργα που έχουμε συζητήσει με τον δημάρχο Μαλεβιζίου, έργα αγροτικής οδοποιίας που σχεδιάζει ο Δήμος Γόρτυνας ή άλλα έργα, ανάλογα με την ωριμότητα των μελετών και τις προτεραιότητες που θα ορίσει το κάθε Δημοτικό Συμβούλιο.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το νέο Ταμείο Υποδομών, το οποίο ξεκινάει τη λειτουργία του σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στις αρχές του 2018 και το οποίο θα κινητοποιήσει με την ιδιωτική συμμετοχή πόρους 1 δισ. ευρώ και μέσω του οποίου θα παρέχεται χρηματοδότηση με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους για την υλοποίηση μικρών και μεσαίων έργων υποδομής σε όλη τη χώρα. Έχει σημασία ότι σε αυτήν ακριβώς την περίοδο αυξήθηκε ο προϋπολογισμός του εθνικού σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, από τα 700 εκατ. ευρώ στο 1 δισ. ευρώ, φτάνοντας το 1,5 δισ. το 2019.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο προϋπολογισμός θα αυξάνεται βάσει της ζήτησης, η οποία θα προκύψει από τους ίδιους τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι καθαρό ότι οι ίδιοι οι Δήμοι βρίσκονται ενώπιον μιας μεγάλης ευθύνης. Η τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκεται ενώπιον της μεγάλης πρόκλησης μιας οργανωμένης, προγραμματισμένης, ορθολογικής αξιοποίησης των υδάτινων πόρων.
Όπως έχει τονίσει ο αν. υπουργός Αλέξης Χαρίτσης, το βασικό κλειδί όλης αυτής της προσπάθειας είναι ακριβώς να μπορέσουν οι Δήμοι να εξασφαλίσουν πρόσθετους πόρους, να δανειοδοτηθούν από αυτό το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, χωρίς όμως να επιβαρυνθούν από την αποπληρωμή του δανείου, καθώς κάτι τέτοιο θα βαρύνει το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.
Στην αυτοδιοίκηση, στην επιστημονική και τεχνική της υποστήριξη, εναπόκειται ο σχεδιασμός, η εκπόνηση μελετών, η ωρίμανση και υλοποίηση βασικών έργων υποδομής, τόσο για την απορρόφηση των χρημάτων, όσο και κυρίως για να μπει ο θεμέλιος λίθος στο ζητούμενο: στη διασφάλιση του αγαθού του νερού στον νομό Ηρακλείου. Είναι μια πρόκληση στην οποία όλοι πρέπει να βάλουμε πλάτη.
*Ο Νίκος Ε. Ηγουμενίδης είναι βουλευτής