Ο Γιάννης Μανέτας είναι ομότιμος καθηγητής Βιολογίας με σπουδαία έργα εκλαΐκευσης της επιστήμης του, που, όπως όλοι γνωρίζουν, είναι ένα δύσκολο, αλλά ιδιαίτερα χρήσιμο είδος, γιατί εμπλουτίζει τις γνώσεις μας και μας βοηθά να αποκτήσουμε μια επαρκή εικόνα του κόσμου όπου ζούμε.
Απόλαυσα πραγματικά τα τρία του βιβλία από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης «Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών», «Περί φυτών αφηγήματα» και «Η ζωή σήμερα, άλλοτε και στο μέλλον», όπου αποκαλύφθηκε σε μένα ένας άγνωστος υπέροχος κόσμος, ο κόσμος των φυτών, που παρόλο που μεγάλωσα σε μια αγροτική κοινωνία αγνοούσα. Ίσως αυτή η άγνοια, σήμερα που βιάζουμε τη φύση, είναι η αιτία που βιώνουμε την εκδίκησή της.
Η στιγμή βέβαια είναι ένα σημείο στίξης, μια ελάχιστη χρονική διάρκεια, ή μια ευκαιρία. Ενώ το στίγμα είναι ένα σημάδι στο δέρμα, ένας λεκές, ένα σημείο στο χάρτη και συχνά σημαίνει μια ηθική κηλίδα, ένα όνειδος που κάποτε στιγματίζει μια ολόκληρη οικογένεια. Στο μυθιστόρημα λειτουργούν σχεδόν όλες οι σημασίες.
Αρχίζει την αφήγηση με μια δολοφονία στο Πανεπιστήμιο. Συχνά η δράση πολλών μυθιστορημάτων αναπτύσσεται σε πανεπιστημιακούς χώρους, στο βαθμό να μιλούμε για ένα ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος. Γνωρίζουμε όλοι ότι ο πανεπιστημιακός θεσμός βρίσκεται σε κρίση και η εξιδανικευμένη εικόνα που έχομε δεν ισχύει, γιατί και οι υπεύθυνοι υπουργοί και οι καθηγητές δεν ανταποκρίνονται στο ρόλο τους, αλλά και οι φοιτητές δεν έχουν συχνά όραμα και στόχος δεν είναι να μάθουν γράμματα, αλλά να πάρουν ένα χαρτί και να βολευτούν κάπου.
Βασικός ήρωας είναι ο Αντώνης. Οι γονείς του την περίοδο της οικονομικής κρίσης με υψηλές σπουδές, εκείνος οικονομικά και η μητέρα κοινωνιολογία αναγκάζονται τραυματισμένοι να συμβιβαστούν, ώσπου επαναστατούν, εγκαταλείπουν την πόλη παίρνουν μαζί τους το παιδί και πηγαίνουν σ’ ένα ορεινό καταφύγιο, αγκαλιάζονται από τους κατοίκους, ξαναβρίσκουν το κέφι για ζωή και διαπλάθεται ο χαρακτήρας του Αντώνη από μια άξια δασκάλα. Η αλλοτρίωση όμως, η κυριαρχία του κέρδους, των εταιρειών και της αναξιοκρατίας μετατρέπει και τα Πανεπιστήμια και την ύπαιθρο σ’ ένα κόσμο οργουελικό. Η επανάσταση στο κατεστημένο σώζει και εκείνους και τον κόσμο, όπου οι κατσαρίδες ανατρέπουν τους δυνατούς κι ο εφιάλτης φαίνεται να αφήνει μια αχτίδα φωτός για ένα νέο κόσμο.
Παρόμοιες ανατροπές φυσικά είναι θεμιτές σ’ ένα μυθιστόρημα. Ίσως και στην πραγματική ζωή, αν ανοίξουμε εγκαίρως τα μάτια μας και αντιδράσουμε στον εξευτελισμό των κορυφαίων θεσμών, όπως είναι το πολιτικό σύστημα και τα Πανεπιστήμια που δεν είναι επιτρεπτό να χρησιμοποιούνται και να γίνονται όργανα μεγαλεπήβολων οικονομικών συμφερόντων.
Το μυθιστόρημα αυτό του Γιάννη Μανέτα γράφεται σε μια κατάλληλη στιγμή και ίσως βοηθήσει να προλάβουμε το ηθικό στίγμα που ήδη είναι ορατό. Στο ρευστό και αβέβαιο κόσμο που ζούμε, πιστεύω ότι αντλώντας στοιχεία από τις επιμέρους επιστήμες οφείλουμε να συγκροτήσουμε μια νέα φιλοσοφία ζωής, να αναζητήσουμε ένα νέο δρόμο. Ένα δρόμο αξιοπρέπειας και αναστοχασμού. Αν ανατρέξουμε στην παγκόσμια λογοτεχνία θα διαπιστώσουμε ότι εκείνη παραμένει πιο αξιόπιστος δάσκαλος, ώστε να κατανοήσουμε το παρόν, να διορθώσουμε την πορεία μας και να κερδίσουμε το αύριο.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος