Toυ Ζαχαρία Καραταράκη*
Ο Δημήτρης Κυρτάτας ήταν καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και τώρα υπηρετεί στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, όπου η έρευνά του επικεντρώνεται στην ύστερη αρχαιότητα. Τα βιβλία του «Απόκρυφες Ιστορίεςª από την Άγρα, «Μαθήματα από την Αθηναϊκή Δημοκρατία» και «Το παράπονο της Βρισηίδας» από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου δείχνουν την ικανότητά του να αξιοποιεί δημιουργικά τις πηγές και να αποκαλύπτει μέσα από τις ρωγμές με μια στέρεη μεθοδολογία μιαν άλλη εικόνα για γεγονότα που μέχρι σήμερα η μεγάλη ιστορία άφηνε σκοτεινά.
Συστηματικός και ακούραστος ερευνητής κατορθώνει να υποτάξει το άτακτο υλικό της έρευνάς του και να μας γοητεύει διδάσκοντας. Φυσικά στόχος του ιστορικού παραμένει πάντα η αναζήτηση της αλήθειας. Όταν όμως ο συγγραφέας είναι ικανός απολαμβάνουμε και τη γλαφυρή του αφήγηση. Οι φοιτητές του στο Ρέθυμνο συχνά τον αναφέρουν ως δάσκαλο άξιο με υψηλό ήθος.
Χάρηκα πρόσφατα διαβάζοντας το βιβλίο του «Η Οδός και τα βήματα των πρώτων χριστιανών» από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μια επίσης καλαίσθητη έκδοση με εξαντλητική προσπάθεια να διαφωτίσει πώς και γιατί κυριάρχησε ο Χριστιανισμός στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει στην ευαγγελική ρήση «εγώ ειμί η αλήθεια και η οδός». Δεν θεολογεί και δεν απορρίπτει άκριτα όσα γράφονται ή αναφέρονται από τους ιστορικούς της εποχής. Διασαφηνίζει όμως εξαντλητικά τις αιτίες που μια νέα θρησκεία κατόρθωσε σχετικά γρήγορα να κυριαρχήσει όχι μόνο στην Ανατολή και στην Ιουδαία, αλλά και στη Δύση. Η αντίληψη ότι ο Χριστιανισμός ήταν θρησκεία των δούλων και των καταπιεσμένων δεν φαίνεται ισχυρή. Αρκετοί Ρωμαίοι με υψηλά στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα ασπάστηκαν το Χριστιανισμό και μετείχαν στη λατρεία. Ιδιαίτερα σημαντικός ήταν ο ρόλος των γυναικών της υψηλής κοινωνίας. Η Ανάσταση ως προσδοκία και υπόσχεση της μετά θάνατον ζωής ήταν καθοριστική. Πριν την αναγνώριση της νέας θρησκείας πολλοί αυτοκράτορες ευνόησαν και στήριξαν τις αξίες και τις ιδέες των αποστόλων. Μετά την επίσημη αναγνώριση στην καθημερινή ζωή περιγράφονται γραφικές σκηνές που δείχνουν το πάθος για δογματικά θέματα. Κάθε διαφωνία με το επίσημο δόγμα θεωρούνταν αίρεση καταδικαστέα. Ρωτούσες πόσο κάνει το ψωμί και ως απάντηση ακολουθούσε ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνο εκ του Πατρός. Πολλοί επιδίωκαν το μαρτύριο και ταλαιπωρούσαν το σώμα τους αυτοβασανιζόμενοι ή κατοικούσαν σε τάφους διώχνοντας τα δαιμόνια. Η αγνότητα ήταν ύψιστη αρετή και ορισμένοι διακρίνονταν για τον έρωτα του θανάτου.
Σήμερα η θεολογική έρευνα έχει προχωρήσει αρκετά. Όμως ο λόγος των ιστορικών είναι επίσης και χρήσιμος και έγκυρος. Η εξ αποκαλύψεως αλήθεια και η ανακάλυψη της αλήθειας από την επιστήμη χωρίς να συγκρούονται κάνουν πιο φωτεινή την οδό που καθένας ακολουθεί και γαληνεύουν την ανθρώπινη ψυχή, ιδιαίτερα σε εμπερίστατους καιρούς.