Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη (2 Δεκεμβρίου 1921), το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) ανακήρυξε το 2022 ως «Λογοτεχνικό Έτος 2022 Ιάκωβου Καμπανέλη», τιμώντας το έργο και την προσωπικότητα του μεγάλου Έλληνα θεατρικού συγγραφέα.
Η απόφαση του ΥΠΠΟΑ δεν αποτελεί έκπληξη. Είναι το ελάχιστο που οφείλει να κάνει η Ελληνική Πολιτεία απέναντι σε έναν πνευματικό άνθρωπο του τόπου μας, που τίμησε την Ελλάδα και τους Έλληνες με το έργο του. Η τιμή στο πρόσωπο αλλά και στο έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη συνιστά ουσιαστικά και τιμή αναγνώρισης για το Ελληνικό Θέατρο. Στο πλαίσιο του αφιερωματικού έτους, το σύνολο των εκδηλώσεων τελούν υπό την αιγίδα του ΥΠΠΟΑ.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης υπήρξε μια χαρακτηριστική περίπτωση σπουδαίου Έλληνα, ανήσυχου πνευματικού ανθρώπου και θαρραλέου αγωνιστή της δημοκρατίας. Μέσα στο τεράστιο πνευματικό έργο του κατέγραψε με μοναδικό τρόπο την ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας. Μιας μικρής χώρας, που μέσα από τις πολιτικές και τις κοινωνικές εντάσεις, προσπαθούσε να επουλώσει τα τραύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφύλιου.
Μέσα από την δεξιοτεχνία της γραφής του αλλά και με την αμεσότητα του λόγου του, ισορροπώντας ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον λυρισμό, κατάφερε να μιλήσει στην ελληνική ψυχή και οι Έλληνες αναγνώστες του αναγνώριζαν τον εαυτό τους μέσα στα κείμενά του. Ο λαός μας αγάπησε αληθινά το έργο του και ταυτίστηκε με αυτό, ενώ εκείνο παραμένει πάντα επίκαιρο και διαχρονικό.
Τα θεατρικά έργα του Καμπανέλλη ανέβηκαν σε όλες τις κρατικές σκηνές αλλά και από ιδιωτικούς θιάσους, σημειώνοντας μεγάλη καλλιτεχνική αλλά και εμπορική επιτυχία. Ο εμπνευσμένος θεατρικός συγγραφέας, με το θεμελιώδες έργο του, τοποθέτησε την ελληνική δραματουργία στο διεθνές θεατρικό στερέωμα.
Το έργο-σταθμός στην καριέρα του, «Η αυλή των θαυμάτων», πρωτοπαρουσιάστηκε το 1957, στο «Θέατρο Τέχνης», σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Η παράσταση θεωρήθηκε ως το καλλιτεχνικό γεγονός της χρονιάς και αγκαλιάστηκε θερμότατα από το θεατρόφιλο κοινό, ενώ ο συγγραφέας του έργου καθιερώθηκε από τότε ως «ο αναμορφωτής της νεοελληνικής δραματουργίας».
Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι δύο χρόνια αργότερα το 1959, και μαζί με την «αυλή των θαυμάτων», αναδείχθηκαν ως τα δύο πιο αγαπητά και πολυπαιγμένα θεατρικά έργα του συγγραφέα.
Το 1973, εν μέσω της δικτατορίας, παρουσιάστηκε το μεγαλειώδες έργο, «Το μεγάλο μας τσίρκο» από τον θίασο Τζένη Καρέζη-Κώστα Καζάκου και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, μετατρέποντας έτσι το θέατρο «Αθήναιον», σε χώρο αντιδικτατορικών εκδηλώσεων.
Ένα έργο-σταθμός για τον αγώνα υπέρ της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην προσπάθειά του να διαφύγει από την κατοχική Αθήνα, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης συνελήφθη από τους Γερμανούς και φυλακίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Μαουτχάουζεν. Η τραγική εμπειρία του συγγραφέα στο κολαστήριο του Μαουτχάουζεν, ο πόνος και η εξαθλίωση που βίωσε εκεί μέσα, μετουσιώθηκαν σε έμπνευση και δημιουργία και με τη δύναμη της ψυχής και της πένας του αποτυπώθηκαν στο χαρτί οι αγωνίες του, αλλά και το όραμα, η ελπίδα και η αγάπη του για τη ζωή και την ελευθερία. Καλλιεργήθηκε μέσα του ένα ακλόνητο αίσθημα αλληλεγγύης για τον συνάνθρωπο-ξεπερνώντας τον στενό κύκλο της όποιας πατρίδας- καθώς και ισχυρές αντιπολεμικές πεποιθήσεις, οι οποίες τον επηρέασαν στην θεατρική γραφή του.
Έτσι γεννήθηκε το έργο του «Μαουτχάουζεν» το 1961 και αποτέλεσε τεράστια εκδοτική επιτυχία. Με τις συνεχείς επανεκδόσεις του έως και σήμερα, αναδεικνύεται ως ένα μέγα επίτευγμα της αντιπολεμικής λογοτεχνίας. Συνιστά παγκοσμίως ένα από τα έργα αναφοράς στρατοπεδικής λογοτεχνίας. Αξίζει να πούμε ότι, η πρόσφατη Γαλλική έκδοση του «Μαουτχάουζεν», τιμήθηκε το 2020 με το βραβείο μεταφρασμένης λογοτεχνίας.
Η απήχηση του βιβλίου ήταν τόσο μεγάλη, ώστε να αποτελέσει κίνητρο για να γράψει ο συγγραφέας του βιβλίου τους στίχους των τεσσάρων τραγουδιών του ομώνυμου κύκλου, τα οποία μελοποίησε στη συνέχεια με μοναδικό, αριστουργηματικό τρόπο ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης. Η μουσική σύνθεση του «Μαουτχάουζεν» παρουσιάζεται έως και σήμερα με μεγάλη επιτυχία, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δεν ήταν μόνο θεατρικός συγγραφέας. Ήταν επίσης πεζογράφος, δοκιμιογράφος, αλλά υπήρξε και στιχουργός.
Έγραψε τους στίχους πολύ σημαντικών τραγουδιών που μελοποιήθηκαν στη συνέχεια από τους μεγαλύτερους μουσικοσυνθέτες μας, όπως είναι ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Σταύρος Ξαρχάκος, συμβάλλοντας έτσι και στην εξέλιξη του νεοελληνικού τραγουδιού. Ανάμεσα στα τραγούδια που έγιναν επιτυχίες και τραγουδιούνται μέχρι και σήμερα, ξεχωρίζουμε: «Άσμα ασμάτων», «Ο δραπέτης», «Αρνιέμαι», «Φίλοι κι αδέλφια», «Προσκύνημα», «Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι», «Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι», «Μαργαρίτα Μαγιοπούλα», «Δόξα τω Θεώ», «Στρώσε το στρώμα σου», και τόσα άλλα…
Ο εμπνευσμένος θεατρικός συγγραφέας συνέβαλε, με την ιδιότητα του σεναριογράφου, και στην εξέλιξη του νεοελληνικού κινηματογράφου. Να θυμηθούμε κάποιες από τις ταινίες: «Στέλλα» (1955) του Μιχάλη Κακογιάννη, «Ο Δράκος» (1956) του Νίκου Κούνδουρου, «Η αρπαγή της Περσεφόνης» (1956) του Γρηγόρη Γρηγορίου, «Το Αμαξάκι» (1957) του Ντίνου Δημόπουλου, «Κορίτσια στον Ήλιο» (1968) του Βασίλη Γεωργιάδη. Επίσης, σκηνοθέτησε ο ίδιος άλλες ταινίες, όπως είναι «Η Χιονάτη και τα εφτά γεροντοπαλίκαρα» (1960) και «Το κανόνι και τ’ αηδόνι» (1968).
Διαβάζοντας το βιογραφικό του Ιάκωβου Καμπανέλλη, υποκλίνεσαι βαθιά στην προσωπικότητα του μεγάλου συγγραφέα της συλλογικής μας μεταπολεμικής συνείδησης. Ο ασπούδαστος νεαρός από τη Νάξο και αυτοδίδακτος στη συνέχεια λογοτέχνης, κατόρθωσε να συνθέσει την ταυτότητα του λογοτεχνικού του ύφους, αντλώντας την έμπνευσή του από τους αγώνες του έθνους για ελευθερία, από τις ιστορικές αλήθειες της Ρωμιοσύνης και από τις πανανθρώπινες αξίες της ζωής, τον εξευτελισμό των οποίων βίωσε ο ίδιος στο κρεματόριο του Μαουτχάουζεν.
Το εξαίρετο ήθος της γραφής του Καμπανέλλη ανέδειξε τον αναμορφωτή της νεοελληνικής δραματικής γραφής, που αποστράφηκε τον ελιτισμό, αγνόησε επιδεικτικά κάθε μορφή διανοητισμού και κατήγγειλε κάθε ψευτο-προοδευτισμό, στοιχεία τα οποία, από μια εποχή και μετά, αποτέλεσαν δυστυχώς τις μάστιγες της πνευματικής ζωής του τόπου μας. Πέθανε στις 29 Μαρτίου του 2011.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης υπήρξε ένας μοναδικός άνθρωπος, ένας τεράστιος δημιουργός, μια εμβληματική μορφή των γραμμάτων μας και ένα σύμβολο αντίστασης σε κάθε μορφή φασισμού. Οι εκδηλώσεις που θα γίνουν φέτος προς τιμήν του, θα συμβάλουν ώστε να γίνει γνωστό στις νεότερες γενιές το πλούσιο συγγραφικό του έργο, αλλά και να εμπνευστούν από αυτό οι νεότεροι δημιουργοί. Η ανάδειξη της μεγάλης προσφοράς του στον πολιτισμό μας, αποτελεί χρέος μας και έναν ελάχιστο φόρο τιμής στο πρόσωπο ενός ανθρώπου που, με γενναιοδωρία και ανθρωπισμό, εξέφρασε τον σεβασμό και την αγάπη του προς την Ελλάδα και τους Έλληνες.
https://moschonas.wordpress.com