Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι μέρες του δωδεκαημέρου για κάθε λαό και η γιορτή των Χριστουγέννων ειδικότερα. Ανάλογα με τον πολιτισμό και την ιδιοσυγκρασία κάθε λαού τα έθιμα ποικίλουν. Πολλές είναι οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες που αρχίζουν από την παραμονή της μεγάλης αυτής γιορτής μέχρι και τα Θεοφάνια σε κάθε τόπο.
Από τα διάφορα αυτά ήθη και έθιμα, τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες που παρατηρούνται κατά την ημέρα των Χριστουγέννων, θα μας απασχολήσουν μερικά. Τα Χριστούγεννα για πρώτη φορά γιορτάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 376 όπως μαρτυρεί σ’ ένα σύγγραμμά του ο Χρυσόστομος. Από τότε ο εορτασμός προσέλαβε αφάνταστη λαμπρότητα.
Καθ’ όλο το μεγάλο διάστημα της ελληνικής αυτοκρατορίας στο Βυζάντιο, καμία άλλη γιορτή δεν μπόρεσε να παραβληθεί σε επισημότητα με την γιορτή των Χριστουγέννων. Την ημέρα αυτή, οι δρόμοι από τους οποίους θα περνούσε το αυτοκρατορικό ζεύγος, για να μεταβεί στο Ναό της του Θεού Σοφίας, ήσαν όλοι στρωμένοι με πολύτιμα χαλιά και πριονίδια αρωματικών ξύλων, σε πολλά δε σημεία υπήρχαν αψίδες στολισμένες με κλωνάρια δάφνης και μυρτιάς.
Σε άλλα πάλι σημεία, απ’ όπου θα περνούσε η πομπή εστέκονταν πολυμελείς αντιπροσωπείες του λαού της πρωτεύουσας, οι οποίες μόλις αντίκρυζαν τον αυτοκράτορα, άρχιζαν να ψάλλουν διάφορους ύμνους. Η πομπή τότε στεκόταν και ο αυτοκράτορας πλησίαζε τους προπορευόμενους έφιππους, οι οποίοι αμέσως άρχιζαν να ψάλλουν διάφορους ύμνους. Η πομπή τότε στεκόταν και ο αυτοκράτορας πλησίαζε τους προπορευόμενους έφιππους, οι οποίοι αμέσως άρχιζαν τον ύμνον: “Αστήρ τον ήλιον προμηνύει, έκ Βηθλεέμ Χριστόν ανατείλαντα εκ Παρθένου”.
Ταυτόχρονα ο λαός επευφημούσε τον αυτοκράτορα και όλος ο δρόμος αντιλαλούσε από τις κραυγές: “Συν ταις αυγούσταις και τοις πορφυρογεννήτοις”. Μόλις τελείωνε η πρωινή μεγάλη λειτουργία, ο άρχοντας μοίραζε μεγάλα χρηματικά ποσά στο λαό και με απόλυτη τάξη επέστρεφε στο “Ιερόν παλάτιον”, όπου και παρετίθετο γεύμα των Χριστουγέννων. Δεν ήταν όμως η ευωχία μόνο στα ανάκτορα. Την ίδια στιγμή η πόλη συγκεντρωμένη σε αναρίθμητα τμήματα, καθόταν σε μεγάλα τραπέζια και γλεντούσαν, φυσικά με έξοδα του αυτοκρατορικού ταμείου.
Πολλά όμως έθιμα των Χριστουγέννων έχουν ειδωλολατρική καταβολή και τα συναντούμε σε πολλά μέρη της Πατρίδας μας. Θα αναφερθώ στην περιοχή μου, από την οποία κατάγομαι, στο Πήλιο. Συγκεκριμένα στην Πορταριά του Πηλίου υπήρχε παλιότερα ένα έθιμο τη νύχτα των Χριστουγέννων, αλλά και όλες τις νύχτες του “δωδεκαημέρου’, να μεταμφιέζεται κάποιος σε αράπη, να φοράει μια μαύρη κάπα που επάνω της υπήρχαν ραμμένα μικρά κουδούνια και να περιφέρεται στους δρόμους του χωριού, κρατώντας ένα φανάρι τραγουδώντας:
Πίστευαν ότι αυτό το έθιμο συνέβαλε στον διωγμό των κακών πνευμάτων για τα οποία πολλοί πίστευαν, ότι τις νύχτες του δωδεκαημέρου, των αγίων αυτών ημερών επισκέπτονται τη γη. Φυσικά όπως και τόσα άλλα έθιμα στηρίζεται σε μια πρόληψη ή μάλλον δεισιδαιμονία, από τις πολλές που έχουν οι λαοί όλου του κόσμου.
Διασκεδαστικώτατη ποικιλία παρατηρείται επίσης και στις παραδόσεις των διαφόρων λαών, τις σχετικές με την γέννηση του Χριστού.
Την βραδιά που η Παναγία πήρε κρυφά τον Ιησού και έφυγε για την Αίγυπτο καταδιωκόμενη από τον Ηρώδη στην Παλαιστίνη, είχε πέσει άφθονο χιόνι. Τόσο πολύ ώστε είχαν σκεπαστεί τα πάντα και δεν ξεχώριζε κανείς δρόμο για να περάσει.
Έτσι, και το ζώο, που είχε καβαλήσει η Παναγία με το θείο βρέφος, παραστράτησε και αντί να τραβήξει κατά την Αίγυπτο, έκαμε ένα μεγάλο κύκλο και γύρισε πάλι κατά την Βηθλεέμ. Ο Ιωσήφ που πήγαινε μπροστά, δεν ήξερε τι να κάνει μέσα στης νύχτας το σκοτάδι, καθώς περπατούσε απάνω στο απέραντο λευκό χαλί του χιονιού.
Τότε, άγγελος Κυρίου κατέβηκε απ’ τους ουρανούς και είδε τι γινότανε. Αμέσως πήγε και μάζεψε όσα άστρα βρήκε και τα έριξε στην γη, σχηματίζοντας με αυτά, πάνω στο χιόνι, έναν δρόμο άστρινο που φεγγοβολούσε κι έδειχνε μέσα στην νύχτα τον δρόμο που οδηγούσε στην Αίγυπτο. Από τότε, κάθε φορά που χιονίζει και σκεπάζονται οι δρόμοι, αν κοιτάξει κανείς καλά το χιόνι, θα δει σκορπισμένα σ’ αυτό χίλια δύο αστράκια άσπρα, τόσο μικρά, που μόλις διακρίνονται.
Είναι των άστρων τα χνάρια, των ίδιων εκείνων άστρων που έδειξαν στη Παναγία τον δρόμο όταν έφευγε για την Αίγυπτο…
Τέτοιες μέρες λοιπόν… μέρες άγιες, χρονιάρες, μέρες χαράς και ευτυχίας για κάθε οικογένεια που συγκεντρώνεται στο σπίτι του παππού και της γιαγιάς, για να γιορτάσουν μαζί, να βεγγερίσουν, να μαζευτούν γύρω από το γιορτινό τραπέζι, που αυτές τις μέρες μόνιμα είναι στρωμένο και τους περιμένει… αλλά και για να πάρουν την ευχή τους!