Σε ένα άρθρο μας στην εφημερίδα «Πατρίς» της 18.9.2018 εξετάσαμε τις επιπτώσεις της εφαρμογής των μέτρων των μνημονίων στης γεννήσεις, τους θανάτους και τη φυσική μεταβολή του πληθυσμού (γεννήσεις μείον θάνατοι) στην Κρήτη και τους νομούς της σε σύγκριση με το Σύνολο Χώρας την οκταετία 2009-2016 σε σχέση με τις οκταετίες 1993-2000 και 2001-2008.
Στο τέλος του άρθρου εκείνου σημειώναμε ότι η ανάλυσε έγινε με βάση τον αριθμό των γεννήσεων, των θανάτων και της φυσικής μεταβολής του πληθυσμού Δεδομένου, όμως, ότι ο αριθμός τους εξαρτάται από τον πληθυσμό κάθε περιοχής, δεν ήταν δυνατόν να γίνουν συγκρίσεις ανάμεσα σε νομούς ή ανάμεσα σε περιφέρειες με βάση τους αριθμούς.
Στο άρθρο αυτό θα κάνουμε αυτές ακριβώς τις συγκρίσεις συγκρίνοντας τις γεννήσεις, τους θανάτους και τη φυσική μεταβολή του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους τα έτη 2009 (έτος πριν από την κρίση), το 2014 (καταληκτικό έτος της πενταετίας των κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ που υπέγραψαν και εφάρμοσαν τα μέτρα των δύο πρώτων μνημονίων) και 2017 (το τελευταίο έτος της τριετίας της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στην οποία ολοκληρώθηκε η εφαρμογή των μέτρων του δεύτερου μνημονίου και άρχισε η εφαρμογή εκείνων του τρίτου μνημονίου που υπέγραψε η κυβέρνηση αυτή).
Προκειμένου ο αναγνώστης να γνωρίζει και τον πληθυσμό στον οποίο αναφέρονται τα στοιχεία να 1.000 κατοίκους, στον Πίνακα 1 δίνουμε τον πληθυσμό την 1η Ιανουαρίου των ετών 2009, 2014 και 2017. Για να είναι συγκρίσιμες οι μεταβολές των στοιχείων δίνουμε στις τελευταίες στήλες των Πινάκων τις μέσες ετήσιες μεταβολές (αυξήσεις ή μειώσεις)
Οι γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους (γεννησιμότητα), οι θάνατοι ανά 1.000 κατοίκους (θνησιμότητα) και η φυσική μεταβολή ανα 1.000 κατοίκους μειώνονται όταν τα στοιχεία αυτά μειώνονται και ο πληθυσμός αυξάνεται και αυξάνονται όταν τα στοιχεία αυξάνονται και ο πληθυσμός μειώνεται. Δεδομένης της διαφοράς του αριθμού ετών ανάμεσα στα 2009, 2014 και 2017 και για να είναι συγκρίσιμες οι μεταβολές των στοιχείων στις των Πινάκων, στις δύο τελευταίες στήλες τους δίνεται η μέση ετήσια μεταβολή τους
![Πίνακας Δρεττάκης]()
Ι. Ο πληθυσμός
Στον Πίνακα 1 δίνουμε τα στοιχεία για τον πληθυσμό της Κρήτης και των νομών της και του Συνόλου Χώρας την 1η Ιανουαρίου των ετών 2009, 2014 και 2017 και τη μέση ετήσια μεταβολή τους το 2014 σε σχέση με το 2009 (πρώτη περίοδος απ’ εδώ κι εμπρός) και το 2017 σε σχέση με το 2014 (δεύτερη περίοδος απ’ εδώ κι εμπρός).
Από τις δύο τελευταίες στήλες του Πίνακα 1 φαίνεται ότι ο πληθυσμός της Κρήτης και των νομών Ηρακλείου, Ρεθύμνης και Χανίων αυξάνονταν την πρώτη περίοδο ταχύτερα απ’ ό, τι τη δεύτερη.
Αντίθετα ο πληθυσμός του νομού Λασιθίου και του Συνόλου Χώρας μειώνονταν και τις δύο περιόδους(τη δεύτερη περίοδο ταχύτερα από την πρώτη). Ο νομός Ηρακλείου είχε τη μεγαλύτερη αύξηση την πρώτη περίοδο και οι νομοί Ρεθύμνης και Χανίων τη δεύτερη.
Οι νομοί Ηρακλείου, Ρεθύμνης και Χανίων περιλαμβάνονται στους 24 νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού την πρώτη περίοδο και στους 13 τη δεύτερη. Από τις 13 περιφέρειες της χώρας μόνο σε τρεις σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού. Στην Κρήτη σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση την πρώτη περίοδο και η τρίτη τη δεύτερη.
ΙΙ. Οι γεννήσεις και η γεννησιμότητα
Στο πρώτο μέρος του Πίνακα 2 δίνουμε τα στοιχεία για τις γεννήσεις στην Κρήτη και τους νομούς της κα στο Σύνολο Χώρας τα έτη 2009, 2014 και 2017 και τις μέσες ποσοστιαίες μεταβολές τους την πρώτη και τη δεύτερη περίοδο. Στο δεύτερο μέρος το Πίνακα δίνονται οι γεννήσεις ανά 1.000 κατοίκους και οι αντίστοιχες μέσες ετήσιες μεταβολές τους.
Από τις δύο τελευταίες στήλες του πρώτου και του δεύτερου μέρους του Πίνακα 2 φαίνεται ότι οι γεννήσεις και η γεννησιμότητα μειώθηκαν στην Κρήτη, σε τρεις νομούς της και στο Σύνολο Χώρας και τις δύο περιόδους.
Εξαίρεση είναι ο νομός Χανίων στον οποίο σημειώθηκε μείωση την πρώτη περίοδο και αύξηση τη δεύτερη. Η μεγαλύτερη μείωση στις γεννήσεις και στη γεννησιμότητα την πρώτη περίοδο σημειώθηκε στον νομό Ηρακλείου ενώ τη δεύτερη περίοδο στο νομό Ρεθύμνης.
Από τις τρεις πρώτες στήλες του δεύτερου μέρους του Πίνακα φαίνεται ότι ο νομός Ηρακλείου είχε τη μεγαλύτερη γεννησιμότητα το 2009 και το 2014 και ο νομός Χανίων το 2017.
Ανάμεσα στους 51 νομούς ο νομός Ηρακλείου το 2009 κατείχε τη 2η θέση σε ύψος γεννησιμότητα, το 2014 την 1η και το 2017 την 3η, ο νομός Χανίων την 4η θέση το 2009 και το 2014 και τη 2η το 2017, ο νομός Ρεθύμνης την 3η το 2009, τη 2η το 2014 και την 7η το 2017 και ο νομός Λασιθίου τη 14η το 2009, την 8η το 2014 και την 9η το 2017. Και οι τέσσερις νομοί είχαν υψηλή γεννησιμότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους. Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες η Κρήτη είχε τη μεγαλύτερη γεννησιμότητα και τα τρία έτη.
ΙΙΙ. Οι θάνατοι και η θνησιμότητα
Στο πρώτο μέρος του Πίνακα 3 δίνουμε τα στοιχεία για τους θανάτους στην Κρήτη και τους νομούς της και στο Συνόλο Χώρας τα έτη 2009, 2014 και 2017 και τις μέσες ποσοστιαίες μεταβολές τους την πρώτη και τη δεύτερη περίοδο. Στο δεύτερο μέρος το Πίνακα δίνονται οι θάνατοι ανά 1.000 κατοίκους και οι αντίστοιχες μέσες ετήσιες μεταβολές τους.
Από τις δύο τελευταίες στήλες του πρώτου και του δεύτερου μέρους του Πίνακα 3 φαίνεται ότι οι θάνατοι και θνησιμότητα αυξήθηκαν στην Κρήτη, σε τρεις νομούς της και στο Σύνολο Χώρας και τις δύο περιόδους και η αύξησή τους τη δεύτερη περίοδο ήταν μεγαλύτερη απ’ ό, τι την πρώτη.
Εξαίρεση είναι ο νομός Λασιθίου στον οποίο σημειώθηκε μείωση την πρώτη περίοδο και αύξηση τη δεύτερη. Την πρώτη περίοδο οι μεγαλύτερη αύξηση στους θανάτους σημειώθηκε στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης και στη θνησιμότητα στο νομό Ηρακλείου, ενώ τη δεύτερη περίοδο η μεγαλύτερη αύξηση στους θανάτους σημειώθηκε στον νομό Ηρακλείου και στη θνησιμότητα στον νομό Λασιθίου.
Από τις τρεις πρώτες στήλες του δεύτερου μέρους του Πίνακα φαίνεται ότι ο νομός Λασιθίου είχε τη μεγαλύτερη θνησιμότητα και τα τρία έτη.
Ανάμεσα στους 51 νομούς ο νομός Λασιθίου το 2009 κατείχε τη 21η θέση σε ύψος θνησιμότητα, το 2014 την 28η και το 2017 την 30η, ο νομός Χανίων την 44η θέση το 2009 και το 2014 και τη 45η το 2017, ο νομός Ηρακλείου την 48η το 2009, τη 49η το 2014 και την 48η το 2017 και ο νομός Ρεθύμνης τη 14η το 2009, την 8η το 2014 και την 9η το 2017. Και οι τέσσερις νομοί είχαν χαμηλή θνησιμότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους.
Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες η Κρήτη είχε τη χαμηλότερη γεννησιμότητα και τα τρία έτη.
ΙV. Φυσική μεταβολή του πληθυσμού και ανά 1.000 κατοίκους
Στο δεύτερο μέρος το Πίνακα δίνεται η φυσική μεταβολή του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους και οι αντίστοιχες μέσες ετήσιες μεταβολές της.
Από τις δύο τελευταίες στήλες του πρώτου και του δεύτερου μέρους του Πίνακα 3 φαίνεται ότι:
-Στους νομούς Ηρακλείου και Ρεθύμνης σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού και του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους και τα τρία έτη. Η αύξηση αυτή μειώθηκε και τις δύο περιόδους και η μείωση τη δεύτερη περίοδο ήταν μεγαλύτερη απ’ ό, τι την πρώτη.
-Στον νομό Λασιθίου σημειώθηκε φυσική μείωση του πληθυσμού και ανά 1.000 κατοίκους και τα τρία έτη. Η μείωση αυτή αυξήθηκε και τις δύο περιόδους αλλά η αύξηση τη δεύτερη περίοδο ήταν μικρότερη απ’ ό, τι την πρώτη.
-Στον νομό Χανίων και στην Κρήτη σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού και ανά 1.000 το 2009 και το 2014 η οποία και μειώθηκε. Το 2017 σημειώθηκε φυσική μείωση.
-Στο Σύνολο Χώρας σημειώθηκε το 2009 φυσική αύξηση του πληθυσμού και ανά 1.000 κατοίκους ενώ το 2014 και το 2017 φυσική μείωσή του η οποία και αυξήθηκε. Από τους 51 νομούς:
-Το 2009 σε 21 νομούς σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού ανα 1.000 κατοίκους ανάμεσα στους οποίους ήταν ο νομός Ηρακλείου που κατείχε τη 2η μεγαλύτερη θέση, ο νομός Ρεθύμνης την 3η και ο νομός Χανίων την 6η. Στους υπόλοιπους 30 σημειώθηκε φυσική μείωση του πληθυσμού ανά 1.000 κατοίκους ανάμεσα στους οποίους ήταν ο νομός Λασιθίου που κατείχε τη 5η μικρότερη μείωση.
-Το 2014 σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού σε 6 νομούς ανάμεσα στους οποίους ήταν ο νομός Ρεθύμνης ο οποίος κατείχε τη 2η θέση, ο νομός Ηρακλείου την 3η και ο νομός Χανίων την 5η. Στους υπόλοιπους 45 σημειώθηκε φυσική μείωση ανάμεσα στους οποίους ο νομός Ρεθύμνης, ο οποίος είχε την 6η μικρότερη μείωση.
-Το 2017 σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού 4 νομούς ανάμεσα στους οποίους ο νομός Ρεθύμνης κατείχε τη 2η θέση και νομός Ηρακλείου την 4η. Στους υπόλοιπους 47 σημειώθηκε φυσική μείωση ανάμεσα στους οποίους ο νομός Χανίων είχε τη 2η μικρότερη μείωση και ο νομός Λασιθίου την 8η.
Ανάμεσα στις 13 περιφέρειες:
-Το 2009 σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού σε 4 ανάμεσα στις οποίες ήταν και η Κρήτη η οποία κατείχε την 1η 8έση. Στις υπόλοιπες 9 σημειώθηκε φυσική μείωση
-Το 2014 σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού σε 2 ανάμεσα στις οποίες ήταν η Κρήτη η οποία κατείχε τη 2η θέση.
-Το 2017 σημειώθηκε φυσική αύξηση του πληθυσμού μόνο σε 1 (το Νότιο Αιγαίο) στις υπόλοιπες 12 σημειώθηκε μείωση. Η Κρήτη είχε τη μικρότερη μείωση ανάμεσα στις 12 αυτές περιφέρειες.
Από τη συγκριτική ανάλυση που έγινε στο άρθρο αυτό φαίνεται ότι η Κρήτη και οι νομοί της δεν απέφυγαν τις επιπτώσεις της εφαρμογής των μέτρων των μνημονίων. Σε σύγκριση, όμως, με τους άλλους νομούς και περιφέρειες της χώρας οι επιπτώσεις αυτές ήταν ελαφρότερες για την Κρήτη και τρεις από τους νομούς της δεδομένου ότι, όπως φαίνεται από τον Πίνακα 1, ο πληθυσμός τους το 2017 ήταν αυξημένος σε σχέση με το 2009. Εξαίρεση αποτελεί ο νομός Λασιθίου στον οποίο οι συνέπειες αυτές ήταν βαρύτερες και ο πληθυσμός του το 2017 ήταν χαμηλότερος απ’ ό, τι το 2009.
Πιο συγκεκριμένα σε ό, τι αφορά τη μεταβολή του πληθυσμού το 2017 σε σχέση με το 2009:
-Η Κρήτη κατέχει την 1η θέση ανάμεσα στις τρεις περιφέρειες στις οποίες σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού (οι άλλες δύο είναι το Βόρειο και το Νότιο Αιγαίο). Στις υπόλοιπες 10 σημειώθηκε μείωση.
-Ο νομός Ρεθύμνης κατέχει την 3η θέση ανάμεσα στους 18 νομούς στους οποίους σημειώθηκε αύξηση, ο νομός Χανίων την 4η και ο νομός Ηρακλείου την 7η. Σε 2 νομούς ο πληθυσμός το 2017 έμεινε στα επίπεδα του 2009 και στους υπόλοιπους 30 μειώθηκε.
Συνολικά, εξαιτίας όλων των παραπάνω εξελίξεων, o πληθυσμός της χώρας, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (της Eurostat) την 1.1.2018 ήταν 10.738.900 ενώ την 1.1.2010 ήταν 11.119.300, μειώθηκε δηλαδή κατά 380.400.
Η μείωση αυτή οφείλεται στην κατά 143.000 στη φυσική μείωση του πληθυσμού και κατά 237.400 στη νέα μετανάστευση κυρίως προσοντούχων νέων. Η φυσική μείωση του πληθυσμού ήταν ταχύτερη τη δεύτερη απ’ ό, τι την πρώτη περίοδο, ενώ η νέα μετανάστευση ήταν μεγαλύτερη την πρώτη περίοδο απ’ ό, τι τη δεύτερη.
Η εξαιρετικά μεγάλη μείωση του πληθυσμού της χώρας μας κατά 380.000 την οκταετία 2010-2017 είναι η πρώτη που συμβαίνει μετά το Β΄ Πόλεμο. Η μείωση αυτή, όπως είχαμε τονίσει στο άρθρο μας της 18.9.18, αποτελεί βαρύ «πλήγμα» στο ήδη οξύ δημογραφικό μας πρόβλημα με ανυπολόγιστες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες για το μέλλον της πατρίδας μας.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.