Μια αξιοθαύμαστη εκδοτική παρουσία κοσμεί με τη μεγαλόπρεπη εμφάνισή της την πνευματική κίνηση της Κρήτης και μας κάνει τους Κρητικούς, περήφανους για το παρελθόν μας, το παρόν μας και με ελπιδοφόρες σκέψεις για το μέλλον μας.
Πρόκειται για το λαμπρό δίτομο έργο του γνωστού, ακούραστου πνευματικού Ανθρώπου, Ιστορικού Συγγραφέα-Ερευνητή κου Γιώργου Παναγιωτάκη: ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΚΡΗΤΕΣ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ.
Έχω την τιμή και τη χαρά να εμπλουτίζει τη βιβλιοθήκη μου και τη μεγάλη ευκαιρία να μου κρατεί πολύτιμη συντροφιά τις απέραντες ώρες που όλοι μας βιώνουμε σε μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση.
Δύο τόμοι, λοιπόν, καλαίσθητοι με άριστη εμφάνιση και σημασία περιεχομένου, μας ξεναγούν στην ιστορική, πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του τόπου μας, αναφέροντας με χρονική σειρά τα «αιώνια» ονόματα και τα βιογραφικά των αξιών μας.
Στον πρώτο τόμο γίνεται ξεκίνημα με ένα θαυμαστό Πρόλογο του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Οδυσσέα Ζώρα που όπως αναφέρει ο ίδιος: «έχει άψογη και κατά μεγάλο μέρος τεκμηρίωση και υποστήριξη του κειμένου, με σπάνιο και πλούσιο εικαστικό και φωτογραφικό υλικό που προσθέτει τη δική του αισθητική αξία στο έργο».
Αρχίζει από την αρχαιότητα με τον Επιμενίδη ένα από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Αναφέρει και άλλους και συνεχίζει με την εποχή της Ενετοκρατίας με αναφορές προσωπικοτήτων της τέχνης και του λόγου. Μεταξύ αυτών αναφέρει τον «ευγενέστατο» Βιτσέντζο Κορνάρο, το γνωστό μας ποιητή του Ερωτόκριτου. Αναφέρει το Χορτάτζη τον ποιητή της Ερωφίλης, τον Εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό που είναι -όπως γράφουν- «ράβδος εις της ρίζης της Κρήτης». Το λόγιο-συγγραφέα Ιωσήφ Χατζηδάκη, το Μίνωα Καλοκαιρινό τον πρώτο ανασκαφέα της Κνωσού. Στα νεότερα χρόνια, το Λευτέρη Αλεξίου, το Νίκο Καζαντζάκη με εκτενείς πληροφορίες και φωτογραφίες, για τη ζωή, το έργο του και το τέλος της ζωής του. Αναφέρει ακόμα το Νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη, το Στέργιο Σπανάκη, το Νικόλαο Σταυρινίδη και το Στυλιανό Αλεξίου μα και άλλους σπουδαίους: Ελευθέριο Πλατάκη, Κωστή Φραγκούλη, το Μιχάλη Καυκαλά, το Νίκο Παναγιωτάκη, τον Άρη Δικταίο, τον καθηγητή Πανεπιστημίου – Συγγραφέα Θεοχάρη Δετοράκη και μια πλειάδα άλλων μεγάλων πνευματικών προσωπικοτήτων της Κρήτης.
Συνεχίζει ο Συγγραφέας την πορεία του εξαιρετικού συγγράμματός του με αρχιτέκτονες και γλύπτες, με εικονογραφικό υλικό από το πλούσιο έργο τους όπως περικαλλή κτίσματα, αγάλματα και παραστάσεις. Συγκινεί ιδιαίτερα το έργο του Γιάννη Παρμακέλη «μνημείο των θυμάτων της Γερμανικής Κατοχής» που η θέα στη σειρά των αγαλμάτων αυτών, συγκλονίζει ακόμα και στη φωτογραφία μπροστά σε ένα μαγευτικό ορίζοντα χρωμάτων στα Αμιρά της Βιάννου.
Και θυμάμαι αν και πολύ μικρό παιδάκι τα χρόνια του δράματος που τραγουδούσαν οι μεγάλοι:
«Αδέρφια σαν θα πάτε
στης Βιάννου τα χωριά
μνήματα μην πατάτε
μην πάρουνε φωτιά…».
Τραγούδι γεμάτο πόνο και οδύνη από το μέγεθος της απώλειας που αποτυπώνει στο έργο του ο καλλιτέχνης.
Αναφέρονται επίσης οι καλλιτέχνες Μανώλης Τζομπανάκης, ο Στέλιος Κωστή Σπυριδάκης, η Ασπασία Παπαδοπεράκη και άλλοι σημαντικοί της γλυπτικής τέχνης που προκαλούν δέος και θαυμασμό μέσα από τα έργα τους.
Το κεφάλαιο με διαπρεπείς ζωγράφους και αγιογράφους είναι απαράμιλλο, με έργα: Ρίτζου, Κρητικού Θεοτοκόπουλου και Δαμασκηνού μα και του Καστροφύλακα και άλλων επιφανών της τέχνης στην πορεία του χρόνου. Μαγνητίζουν οι θαλασσογραφίες του Ρωμάνου τα φυτά και οι προσωπογραφίες της Μαρίας Φιοράκη, οι απεικονίσεις του Γεωργιάδη, του Θωμά Φανουράκη, του Μπότη Θαλασσινού μα και του Ρουσσέτου και Μιγάδη.
Και φτάνομε στη Μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα με εικόνες όλων των μουσικών οργάνων μέχρι την εποχή μας. Με τους λεβέντες σύγχρονους Κρητικούς λυράρηδες Ανδρέα Ροδινό, Κ. Μουντάκη και άλλους ισάξιους και σαν κατακλείδα, τους κορυφαίους Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Χατζηδάκι.
Για τους αρχαίους χρόνους μα και τους νέους ο συγγραφέας διαθέτει αρκετές σελίδες με εικόνες και πληροφορίες ιδιαίτερων αθλητικών στιγμών και πρωταγωνιστών καθώς και για τους μεγάλους δωρητές Βικέλα και Καλοκαιρινό μα και για τους τελευταίους υπερασπιστές της Κρήτης πριν την άλωση της Πόλης 1453, όπου τελειώνει ο Α΄τόμος.
Με το Β΄τόμο πλησιάζομε όλο και περισσότερο στην εποχή μας με αναφορές σε σημαντικές προσωπικότητες, δράσεις και παρουσίες με κορυφαίες μορφές του Πνεύματος και της Πίστης μας όπως ο σημερινός Πατριάρχης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρος (από το Ηράκλειο της Κρήτης). Επίσης ο Ευγένιος Ψαλλιδάκης με απέραντη προσφορά στην Κρήτη τα κατοχικά χρόνια μα και στην εποχή μας ο σπουδαίος Επιστήμονας και Άνθρωπος αείμν. Φώτης Καφάτος.
Ακολουθούν οι Κρήτες επαναστάτες και αγωνιστές κατά της τουρκικής κυριαρχίας με κορυφαίους τους Γ. Δασκαλογιάννη, Μ. Κόρακα, Βασιλογιώργη και τον ηγούμενο της Ι. Μονής Αρκαδίου Γαβριήλ Μαρινάκη, το Χατζημιχάλη Γιάνναρη, το Δ. Τσικριτζή, τον Ξανθουδίδη, τον Ι. Νταφώτη και Γ. Καπετανάκη από τις Αρχάνες, τον Ι. Αϊνικολιώτη Αρχηγό Μονοφατσίου και ακολουθούν και άλλοι αγωνιστές της Ελευθερίας γεμάτοι λεβεντιά και πατριωτισμό όπως ο Αντ. Τρυφίτσος από το Καστέλλι Πεδιάδος.
Και φτάνομε στην εποχή του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου με πολλά δείγματα δράσης του ίδιου και επιφανών συνεργατών του.
Οι διαπρεπείς ηθοποιοί και σκηνοθέτες δεν λείπουν από το χώρο: ο Μάνος Κατράκης, η Ίλια Λυβικού, η Σαπφώ Νοταρά, ο Λυκούργος Καλλέργης, η Παξινού, ο Μινωτής, και από τους κορυφαίους σκηνοθέτες, ο Σμαραγδής, ο Ανεμογιάννης, ο Χαρωνίτης.
Υπάρχει ένα σημαντικό μέρος του β΄ τόμου αφιερωμένο στη ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ και τους αγώνες της, πνευματικούς και εθνικούς με αρκετά ονόματα, αναφέρομε μερικά: Άννα και Αριστέα Καλλέργη, Μαριγώ Λαμπράκη Καζαντζοπούλα και Ειρήνη Μαυρογιαννάκη-Μαυρογιαννοπούλα (Αρχανιώτισσες 1897). Πολλές από τις Κρητικές εκτός από τους αγώνες διακρίθηκαν και στον πνευματικό τομέα: Ευαγγελία Κλάδου Μ. Λιουδάκη, Μ. Δρανδάκη, Καλλιρόη Σιγανού Παρέν, Αμαριώτου, Γαλάτεια, και Έλλη Αλεξίου και στην εποχή μας η Θεανώ Μεταξά με τις απίθανες Κρητικές συλλογές της κοντά στον άξιο σύζυγό της Νίκο Μεταξά.
Όλα τα αναφερόμενα στοιχεία στα δύο βιβλία του κ. Γιώργου Παναγιωτάκη είναι άκρως ενδιαφέροντα και τιμούν το Νησί μας και τους ανθρώπους του. Νοιώθουμε την ανάγκη να συμπληρώσουμε ότι: Ο συγγραφέας κ. Γιώργος Παναγιωτάκης είναι και ο ίδιος από τους πιο σημαντικούς κορυφαίους Κρήτες. Με τη συστηματική έρευνα και τις ιστορικές πολυτελείς εκδόσεις του, στο σύνολό τους και δεν είναι λίγες, ανέδειξε την Κρήτη μας και τους συμπατριώτες μας με σημαντικές καταγραφές. Τον συγχαίρουμε και τον ευγνωμονούμε από τα βάθη της ψυχής μας!