Η πληθυσμιακή έκρηξη, που ακολούθησε στο Ηράκλειο αμέσως μετά την Μικρασιατική καταστροφή προκάλεσε και την όξυνση των ήδη τεράστιων προβλημάτων της πόλης. Έντεκα χιλιάδες περίπου πρόσφυγες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο Ηράκλειο σε διάστημα μερικών μηνών, αλλά η πόλη, που επεκτάθηκε άναρχα προς όλες τις πλευρές δεν ήταν έτοιμη να τους δεχτεί…
Το προσφυγικό στοιχείο τα πρώτα χρόνια αποτέλεσε μια ισχυρή κοινωνική δύναμη αναπτύσσοντας πλούσια δράση συνέπεια του ως τότε υψηλού βιοτικού και μορφωτικού επιπέδου τους. Από πολύ νωρίς, μόλις το 1924, οι πρόσφυγες έστειλαν τους δικούς τους εκπροσώπους στο Δημοτικό Συμβούλιο, ενώ το 1929 εκλέγουν και «δικό» τους δήμαρχο.
Ο Ανδρέας Παπαδόπουλος κατήλθε στις εκλογές του 1925 στο ψηφοδέλτιο του τότε δημάρχου Ι. Βογιατζάκη, ήλθε πρώτος σε αριθμό ψήφων και για μια τετραετία διετέλεσε αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου.
Έκπληξη
Στις εκλογές του 1929 ο αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου εξέπληξε τους πάντες κάνοντας γνωστή την επιθυμία του να διεκδικήσει την δημαρχία. Ο Α. Παπαδόπουλος γνώριζε από την αρχή πως μπορούσε να υπολογίζει στους συμπατριώτες του, οι οποίοι διατηρούσαν ακόμη νωπές τις μνήμες από την «χαμένη πατρίδα».
Περίμενε αρκετά ξέροντας πώς θα ξεσπάσει θύελλα στους κόλπους του κόμματος των Φιλελευθέρων αφού γνώριζε πρόσωπα και πράγματα, ωσπυυ δικαιώθηκε στις επιλογές του. Πραγματι ο Ι. Βογιατζάκης δήμαρχος για 11 χρόνια συνεχή σχεδόν αποφάσισε να «συνεχίσει το έργο του» και έθεσε ξανά υποψηφιότητα εξασφαλίζοντας το χρίσμα του κόμματος. Όμως ήδη από το 1925, όπως έχουμε προαναφέρει, έχει εμφανιστεί στο προσκήνιο ο Μηνάς Γεωργιάδης που προωθείται από ισχυρούς άνδρες του Ηρακλείου. Στις εκλογές εκείνες ο Γεωργιάδης διέβλεψε πως δεν είχε τη δυνατότητα να διεκδικήσει το δημαρχιακό θώκο από το Βογιατζάκη και αρνήθηκε να κατέβει στον εκλογικό στίβο.
Τέσσερα χρόνια αργότερα βέβαια η υποψηφιότητα του είχε ζυμωθεί στις συνοικίες του Ηρακλείου και ο Γεωργιάδης ανακοινώνει επίσημα την απόφασή του.
Έριδες
Η περίπτωση όμως αυτή δεν ήταν τόσο απλή και δεν πέρασε τόσο ανώδυνα για του Φιλελεύθερους. Οι έριδες είδαν τα «φώτα της δημοσιότητας» αφού δύο εκδότες τοπικών εφημερίδων ξεσπαθώνουν ο ένας εναντίον του άλλου, ανταλλάσοντας ύβρεις και βαριές κατηγορίες.
Ο Ιωάννης Μουρέλλος υποστηρίζει με φανατισμό μέσα από τις σελίδες της «Ελευθέρας Σκέψεως» τη «λύση Γεωργιάδη» την οποία ο ίδιος είχε προβλέψει αρκετό καιρό πριν.
Ο Ανδρέας Ζωγράφος με την «Ανόρθωση» στηρίζει το δήμαρχο Ιωάννη Βογιατζάκη παραμένοντας πιστός στη γραμμή του κόμματος και ταυτόχρονα εξαπολύει δριμύτερες επιθέσεις εναντίον του Ιωάννη Μουρέλλου. Ιδίως τις τελευταίες ημέρες του προεκλογικού αγώνα ο Α. Ζωγράφος καλύπτει την πρώτη σελίδα της εφημερίδας του με θέματα που αφορούν τον Μουρέλλο (τον κατηγορεί ότι τα έφτιαξε με το Γεωργιάδη αφού χρηματίστηκε!) ωσάν η νίκη του Βογιατζάκη να περνά από την… ήττα του μεγάλου Ηρακλειώτη δημοσιογράφου και ιστορικού.
Εκεί βέβαια που οι δύο εφημερίδες συνασπίζονται είναι στην επίθεση που εξαπολύουν στον κοινό τους αντίπαλο στον πρόσφυγα Ανδρέα Παπαδόπουλος, ο οποίος, «χωρίς αιδώ» ξεχνά πως δεν είναι Ηρακλειώτης.
Ιδού ένα δείγμα: «Ο Ανδρέας Παπαδόπουλος δημοτικός σύμβουλος σχεδόν από της επομένης ημέρας της αποτυχίας της υποψηφιότητάς του ως πρόσφυγος υποψηφίου φιλελεύθερου βουλευτού κατέρχεται εις τον επικείμενον εκλογικό αγώνα ουχί ως κοινωνιολόγος, ουχί ως ιατρός των λαϊκών τάξεων…» και ακολουθούν βαριές φράσεις εναντίον του πρόσφυγα υποψηφίου Δημάρχου)
Η προτίμηση
Ο Ανδρέας Παπαδόπουλος συγκέντρωσε τις προτιμήσεις αριστερών ψηφοφόρων και , ίσως την (ανείπωτη) προτίμηση των λαϊκών οι οποίοι δεν συγκρότησαν δικό τους συνδυασμό για να εκμεταλλευτούν τις διασπαστικές τάσεις των Φιλελευθέρων. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρωθυπουργός από το 1928 στήριξε ενεργά την υποψηφιότητα του Βογιατζάκη, αλλά τελικά ο εκλεκτός των Φιλελευθέρων απέτυχε να εκλεγεί για ελάχιστους βέβαια ψήφους. Ο Α. Παπαδόπουλος κέρδισε με πολύ μεγάλη δυσκολία και τους δύο αντιπάλους τους. Οι ψήφοι τους :
Ανδρέας Παπαδόπουλος: 1.458
Ιωάννης Βογιατζάκης: 1.441
Μηνάς Γεωργιάδης: 1.421
Ο Βογιατζάκης υπέβαλε ένσταση ζητώντας να καταλογισθούν σ αυτόν οι ψήφοι που «κακώς καταμετρήθηκαν στο ψηφοδέλτιο του Παπαδόπουλου» αλλά η ένσταση απορρίφθηκε.
Από τις εκλογές της 4ης Αυγούστου 1929 εξελέγησαν οι δημοτικοί σύμβουλοι:
Νικόλαος Καρέλλης (3.600)
Αριστείδης Ανδρουλάκης (3.134)
Γεώργιος Βαγιάκης (2.937)
Αριστοτέλης Γραμματικάκης (2.042)
Γεώργιος Δακανάλης (3.143)
Μιχαήλ Θαλασσινός (1.313)
Αλέξανδρος Καμάρας (2.092)
Ιωάννης Καρπιδάκης (1.188)
Παναγιώτης Καταλάνος (2.002)
Γεώργιος Κατεχάκης (3.126)
Ηρακλής Κοσμαδάκης (1.540)
Δράκος Κουβιδάκης (1.758)
Αδαμάντιος Κωνσταντινίδης (1.306)
Ιωάννης Λιναρδάκης (2.454)
Λουκάς Λουκάκης (1.274)
Αριστείδης Μαρκατάτος (1.074)
Ευάγγελος Μιχελιδάκης (3.301)
Εμμανουήλ Ξανθάκης (3.574)
Γεώργιος Ρασιδάκης (1.262)
Γεώργιος Φουντουλάκης (3.136)
Δημήτριος Χαλκιαδάκης (1.194)
Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης (1.235)
Πρόεδρος εξελέγη ο Δημήτριος Χαλκιαδάκης, ενώ αργότερα τον αντικατέστησε ο Γεώργιος Ρασιδάκης.
Οι πρόσφυγες
Η νίκη του Ανδρέα Παπαδόπουλου έπεσε ως «κεραυνός εν αιθρία» σε Ηρακλειώτες που τον πολέμησαν ανοιχτά. Πολλές φορές το κλίμα έγινε βαρύ για τους πρόσφυγες.
Μερικές φορές τα πράγματα εκτονώνονται για αυτούς: « …Και αφού μας εδόθη αφορμή ας πούμεν φανερά και το ό,τι σκεπτόμεθα όλοι μας. Την ασθενεστάτην πλειοψηφίαν του κ. Παπαδόπουλου την έδωκαν οι εντόπιοι και όχι οι πρόσφυγες.
Αυτό είναι γεγονός τελείως πλέον εξακριβωμένον ώστε να μην επιτρέπεται ουδέ η ελάχιστη αμφιβολία. Με αυτό δεν θέλομεν να είπωμεν ότι παρ’ ημίν αντιβενιζελισμός ηυνόησε γενικώς την υποψηφιότητα του Α. Παπαδόπουλου υπό ορισμένων αδιάλλακτων πολιτικών προσώπων ανηκόντως εις την αντιβενιζελικήν παράταξιν και οι οποίοι ψήφοι θα εδίδοντο υπέρ των δύο εντοπίων υποψηφίων και τα αποτελέσματα των εκλογών θα ήσαν διάφορα από τα προκύψαντα εκ των καλπών.
Τσιμουδιά λοιπόν. Εφόσον ημείς οι ίδιοι υπήρξαμεν οι εργάται του πλήξαντος την φιλοτιμίαν του εντοπίου πληθυσμού εκλογικού αποτελέσματος…»*
Τα προβλήματα
Το Ηράκλειο στην απογραφή του 1920 είχε πληθυσμό 24.740, ενώ το 1928, 33.404. Επεκτάθηκε κυρίως προς τα ανατολικά όπου οι πρόσφυγες δημιούργησαν νέους οικισμούς, όπως η Αλικαρνασσός, ο Πόρος, ο Κατσαμπάς, η Χρυσοπηγή κ. ά.
Το Ηράκλειο ζητούσε επίμονα νέα έργα οδικά, εκσυγχρονισμό του λιμανιού και του Πανάνειου Νοσοκομείου, αλλά ιδιαίτερα το χρόνιο πρόβλημα της ύδρευσης έπρεπε να λυθεί άμεσα. Επί δημαρχίας Παπαδόπουλου, μόλις άρχισαν να αποδίδουν τα έργα στις πηγές των Αστρακών, τα προβλήματα πολλαπλασιάστηκαν. Ο Δήμαρχος Α. Παπαδόπουλος μιλώντας στο Δημοτικό Συμβούλιο επισημαίνει ότι « …παρίσταται επιτακτική ανάγκη, προς εξασφάλισιν ανελλιπούς υδρεύσεως των κατοίκων η πραγματοποίηση της συλλογής υδάτων των πηγών υπό το όνομα Πηγαί Μιλιαρά, αίτινες με την εφετεινήν λειψυδρίαν αποδίδουν σήμερον 18 λίτρας και ότι προς της ενάρξεως της εκτελέσεως των έργων προέχει το ζήτημα της απαλλοτριώσεως των πηγών.
Προς τούτον εκάλεσε τον Εμμ.Ζ. Μιλιαράν όστις παρουσιάζεται ως ιδιοκτήτης των πηγών τούτων, όστις εδέχθη να παραχωρήσει ταύτας εις τον Δήμον αντί 500.000 δχρ. Το Δημοτικόν Συμβούλιον εγκρίνει την άμεσον απαλλοτρίωσιν των πηγών Μιλιαρά υπέρ του Δήμου» (Πρακτικά Δημοτικού συμβουλίου Ηρακλείου 19 Οκτωβρίου 1932)
Το ίδιο διάστημα υπέβαλε αίτηση για υδροδότηση και η κοινότητα Αλικαρνασσού, αλλά πριν αποφασίσει το Δημοτικό Συμβούλιο και πρωτίστως η δημαρχιακή επιτροπή, για τη χορήγηση ποσότητας νερού η Αλικαρνασσός προχωρεί στην καταστροφή του εξωτερικού υδαταγωγού του δημοτικού υδραγωγείου για να πάρει νερό και η δημαρχιακή επιτροπή εγείρει αγωγή εναντίον της.
Στις 12 Σεπτεμβρίου 1932: «Ο πρόεδρος του Δημοτικού συμβουλίου εισάγει ως θέμα ημερησίας διατάξεως το ζήτημα της υδρεύσεως Αλικαρνασσού και ανακινεί την υπό χρονολογ. 23/7/1932 δήλωσιν του μηχανικού Κωττάκη, εργολάβου νέων στρατώνων, δι ής δηλοί ούτος ότι δέχεται ελαττωθεί η λαμβανομένη υπ αυτού ποσότης ύδατος παρά του υδραγωγείου κατά ημισίαν λίτραν, δεδομένου ότι το μεγαλύτερον μέρος των έργων των στρατώνων επερατώθη. Ο Πρόεδρος διατυποί των γνώμων, ότι εφόσον ο κ. Κωττάκης αλτρουιστικώς παραχωρεί ημισείαν λίτραν ύδατος δια της κοινότητας Αλικαρνασσού, πρέπει και ο Δήμος να θυσιάση ετέραν ½ λίτραν δια την ύδρευσιν της κοινότητας ταύτης…»
ΠΗΓΕΣ :
*Εφημερίδα Ανόρθωσις 8/4/1929
Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ, Έρευνα Κώστας Μπογδανίδης
Αρχεία Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου
Συνεχίζεται…