Γνωστός ο θεσμός των μαθητικών συσσιτίων, τα οποία ήταν από τα αρχαιότερα έργα κοινωνικής πρόνοιας. Ο θεσμός αυτός παρείχε φαγητό δωρεάν, είτε έναντι μικρού τιμήματος, κυρίως το μεσημέρι, στους κακώς διατρεφόμενους μαθητές, αφού όπως γνωρίζουμε όλοι μας, ήταν γνωστά τα επακόλουθα του υποσιτισμού στην παιδική ηλικία, όπως: μείωση της ζωτικότητας και της ενεργητικότητας, επιβράδυνση στην ανάπτυξη, ελάττωση της αντοχής απέναντι στις λοιμώξεις, πνευματική νωθρότητα και τόσα άλλα. Έλεγαν βέβαια ότι ο υποσιτισμός ενοχοποιούνταν για την εκδήλωση φυματίωσης.
Έτσι λοιπόν τα συσσίτια επόμενο ήταν να εισαχθούν, αλλά και να επιβληθούν σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο για λόγους υγιεινολογικούς, κοινωνικούς και παιδαγωγικούς. Λίγα χρόνια πριν ξεσπάσει ο πόλεμος… Κατά το σχολικό έτος 1936-1937 το ελληνικό κράτος εμπιστεύθηκε, τόσο την οργάνωση, όσο και τη λειτουργία των συσσιτίων στο Πατριωτικό Ίδρυμα, το οποίο πραγματικά εγγυόταν την διεξαγωγή και οργάνωση αυτού του έργου σ’ όλα τα μεγάλα σχεδόν κέντρα της χώρας μας. Τα μαθητικά συσσίτια οργανώνονται, επεκτείνονται και λειτουργούν πολύ καλά μέχρι και το 1940 όταν άρχισε ο πόλεμος.
Το 1938 υπήρξε απόφαση να επιλέγονται για το συσσίτιο μαθητές βάσει κοινωνικών και υγεινολογικών ενδείξεων, το δε ποσοστό της συμμετοχής, κυμαίνονταν μεταξύ 10-20% επί αυτών που φοιτούσαν. Έτσι προτιμούνταν: α) μαθητές των οποίων οι γονείς ήταν αποδεδειγμένα άποροι και δεν επαρκούσε η διατροφή για τα παιδιά τους β) μαθητές χωρίς μητρική φροντίδα (ασθενούσα μητέρα, μητέρα που να έχει πεθάνει) αλλά και μαθητές στερούμενοι πατρικής φροντίδας (άνεργος ή μέθυσος πατέρας ή που είχε πεθάνει), γ) μαθητές που έμειναν μακριά από το σχολείο και ήταν αδύνατη η επιστροφή στο σπίτι και η διατροφή τους το μεσημέρι.
Επί Μεταξά πραγματοποιήθηκε έρανος για τα μαθητικά συσσίτια κι έγινε ραδιοφωνική επίκληση προς το λαό για την ενίσχυση του αγώνα κατά του μαθητικού υποσιτισμού μέσω των μαθητικών συσσιτίων. Σε αυτή συμμετείχαν ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος, η Λέλα Ι. Μεταξά (αντιπρόεδρος της Κ.Ε.Μ.Σ.). Η ομιλία καταλήγει: «Έλληνες και Ελληνίδες. Απαντήσατε εις την έκκλησιν του Μακαριότατου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος. Ενισχύσατε τα μαθητικά συσσίτια. Βοηθήστε το έργον. Δεν πρέπει να υπάρχουν μαθηταί νηστικοί. Αυτό επιβάλλει το συμφέρον της κοινωνίας και του Έθνους».
Κατά το σχολικό έτος 1938 – 39 έλαβαν μέρος στα μαθητικά συσσίτια 52.250 μαθητές ενώ κατά το σχολικό έτος 1939 – 40 λειτούργησαν μαθητικά συσσίτια σε 2.484 δημοτικά σχολεία. Έλαβαν μέρος σ’ αυτά 97.134 μαθητές ήτοι 19,7% επί 489.949 φοιτώντων στα ως άνω σχολεία μαθητών. Από το σχολικό έτος 1940-41 τα μαθητικά συσσίτια υπό την μορφή του Νόμου δεν λειτούργησαν λόγω του πολέμου.
Βέβαια είχε εγκριθεί από το υπουργείο Εθνικής Παιδείας για τον ισχύοντα κανονισμό λειτουργίας Μαθητικών συσσιτίτων και ειδικό διαιτολόγιο στο οποίο εμπλέκονταν το ανώτατο υγιειονομικό συμβούλιο του κράτους, αφού είχε γίνει εισήγηση με έκθεση από τον Διευθυντή Σχολικής Υγιεινής. Έτσι το πρόγραμμα των φαγητών είχε ως εξής:
ΔΕΥΤΕΡΑ: πατάτες ή κολοκυθάκια γιαχνί
ΤΡΙΤΗ: Κρέας σούπα ή κρέας μα μακαρόνια ή με πατάτες
ΤΕΤΑΡΤΗ: Φακές ή φασόλια σούπα
ΠΕΜΠΤΗ: Μακαρόνια με κιμά ή γιουβαρλάκια
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Σπανακόρυζο ή μελιτζάνες φούρνου ή κολοκυθάκια ή ντομάτες γεμιστές
ΣΑΒΒΑΤΟ: Βακαλάος χόρτα ή βακαλάος πλακί ή ψάρι πλακί φούρνου.
Τότε τα σχολεία λειτουργούσαν και το Σάββατο. Όλα όμως αυτά για τα μαθητικά συσσίτια και τον σκοπό τους, που σας παρέθεσα είναι εντελώς ενημερωτικά και θα επανέλθω στον αποκριάτικο χορό των Μοιρών. Βέβαια οι Μοίρες ήταν ξακουστές για τους αποκριάτικους χορούς. Ιδιαίτερη βέβαια επιτυχία σημείωνε ο αποκριάτικος χορός των Επαγγελματοβιοτεχνών Μεσαράς, τον οποίο οι πιο παλιοί τον θυμούνται με νοσταλγία.
Η σημερινή αναφορά μου είναι για έναν χορό της αποκριάς που έγινε ένα χρόνο προτού ξεσπάσει ο πόλεμος του σαράντα και συγκεκριμένα την Κυριακή, 9η του Φλεβάρη 1939. Τα έσοδα του περιορίζονταν για τα συσσίτια των φτωχών και άπορων μαθητών εκείνης της τόσο δύσκολης εποχής. Ας δούμε όμως το συγκεκριμένο δημοσίευμα “χορός στις Μοίρες-Μοίρες, του ανταποκριτού μας”:
Την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου το βράδυ δόθηκε χορός στις Μοίρες για το μαθητικό συσσίτιο. Η Επιτροπή αποτελούμενη από τις δίδες, διδασκάλισσα Κουκουριτάκη, Κλάδου και Πιονάκη, την κυρία Καλιόπη Παπαδάκη και τον κύριο Κουκουριτάκη, εργάστηκαν με όλες τους τις δυνάμεις για την επιτυχία του χορού και ευτυχώς η κοινωνία των Μοιρών πρόθυμα υποστήριξε τις προσπάθειες αυτές που σκοπό είχαν να δώσουνε ψωμί στον πεινασμένο φτωχό μαθητή.
Αφιλοκερδής και γνωστότατος λυράρης ο κ. Φουστάνης έλαβε μέρος στην εσπερίδα και διασκέδασε τον κόσμο με το γλυκό του δοξάρι. Μεταξύ των άλλων διακρίναμε τον κ. και την κα Μπουκιαλέτου η γραμματέα Ειρηνοδικείου, τον κ. Σακελαρίδη έφορον και την δίδα Σακελαρίδου, τον κ. και την δίδα Κλάδου προϊσταμένου Τ.Τ.Τ. τους καθηγητάς κ. Σεργάκην, Τζανακάκην και Μιχελινάκη, τους δασκάλους κ.κ. Μαρκάκη και Ανυφαντάκην τους δικηγόρους κ. Σταυριανάκη και Τρυπάκην μετά της κυρίας του, τους γεωπόνους κ. Μανούκαν και Παναθεμυτάκη, τον Διευθυντή καταστήματος αγροτικής Τραπέζης κ. Τζαγκρουνάκην μετά των υπαλλήλων του, τον κ. Κριτσωτάκη, τον κο και κα Δασκαλάκη, την κα και δίδα Τζωρτζάκη, τον κο και κα Ασλανίδου, τον κ. Πολίτη γνωστότατον τραγουδιστή του ωδείου, τον κ. και κα Πετροπούλου, τον κο και κα Κουκουριτάκη, τον κο και κα Σμπώκου, τον κκο και κα Κυπράκη, τον κο και κα Κουρμούλη, τον ιατρόν κο Κουκουριτάκη, τους κυρίους Σφακιανάκη, Πετράκη, Σταθμάρχη, Μοιρών, Νικολαΐδη μετά της κυρίας του, αλλά και άλλους που τα ονόματά μας διαφεύγουν.
Φυσικά δεν έλειψαν αι οι διακριθέντες του χορού όπως οι κύριοι Δασκαλάκης, Κοιλαράκης, Κουρμούλης, Χουστουλάκης και άλλοι. Ένα εύγε αξίζει στους διοργανωτές της βραδιάς αυτής, ιδιαίτερα δε στην διδασκάλισσα δίδα Κατίνα Κουκουριτάκη που το απόγευμα της ίδιας ημέρας είχε διοργανώσει και παιδικό χορό για να διασκεδάσουν τα παιδάκια των Μοιρών”.
Αυτά μας αποτύπωσε ο ανταποκριτής Ηλίας Ρούτας. Σημαντικά γεγονότα, κινήσεις φιλανθρωπίας, ονόματα παλιών οικογενειών των Μοιρών, ανθρώπων γενικά που ήξεραν και γνώριζαν να προσπερνούν τους χαλεπούς εκείνους χρόνους, να επιλύουν τα προβλήματα της εποχής που δεν ήταν λίγα, να διασκεδάζουν, διδάσκοντας εμάς τους νεώτερους με το παράδειγμά τους. Ίσως ένα “εύγε” δικό μας θα ήταν ένας ελάχιστος φόρος τιμής σ’ Εκείνους!