Μεγάλο Κάστρο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ενα μικρό παιδί ζητάει επίμονα από τη μητέρα του να του εξηγήσει τι σημαίξενι η λέξη αρμπεδδές.
Είχε το ίδιο ακούσει κάποιους να λένετε στον πατέρα του που σύχναζε στο κοντινό ντουκιάνι (καφενείο), ότι αυτές τις μέρες οι Τούρκοι θα κάνουν αρμπεδδέ. Ηταν ημέρα της γιορτής του Αγίου Νικολάου και όπως θα δούμε από το παρακάτω τετράστιχο πραγματικά αποτυπώνεται η επιχείρηση αυτή που τελικά δεν εστέφθη με επιτυχία:
“Εξε ‘χεν ο Δεκέμβριος, μια βροχερή ημέρα
οι Τούρκοι κάναν αρμπεδδέ, να πάρουν τη σημαία,
Χαϊντέρ μπαμπάς κατέβαινεν από τα Ουτσουλέρια
μια μπαλοθιά του παίξανε κι ήκανε καντυλέρια!”
Σύμφωνα με τον μεταφραστή Γεώργιο Οικονομμίδη Αρμπεδδές κατα κυριολεξία σημαίνει η εξέγερση του όχλου και τη διατάραξη της τάξης γενικά, η οποία συνήθως σημαδεύονταν από αιματηρά αποτελέσματα. Τέτοιες εξεγέρσεις δεν ήταν σπάνιες τα παλιά χρόνια και γενικά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας στο νησί μας αλλά και στο Μεγάλο Κάστρο. Οι κάτοικοι της Κρήτης πλήρωσαν ακριβά σε αίμα και δημεύσεις των αγαθών αυτά τα καπρίτσια διαφόρων αγάδων.
Η πόλη μας υπέστη πολλούς τέτοιους αρμπεδδέδες όπως: Του Αγριολίδη στα 1822 με οκτακόσια θύματα, του Σακκά (νεροκουβαλητή) το 1860 όπου εφονεύθηκαν αρκετοί και διαπομπεύθηκε ο Μητροπολίτης Διονύσιος, τον οποίο αργότερα έπιασαν οι Βούλγαροι στην Ανδριανούπολη και του εκρίζωσαν την γενειάδα του, τον αρμπεδδέ της αλλαξοβασιλείας στα 1876, που ήρθε στο θρόνο ο εστεμμένος δολοφόνος, ερυθρός σουλτάνος Χαμίτ ο Δ’, τον περί ου ο λόγος που αφορούσε την σημαία του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου 1879 και τέλος αυτόν της 25ης Αυγούστου 1898 όπου τα θύματα ήταν 380, όλοι τους Χριστιανοί, κατά τον οποίο πυρπόλησαν την πόλη του Ηρακλείου οι Τούρκοι ιδιαίτερα τις χριστιανικές συνοικίες.
Και αφού αναφέραμε το όνομα του Γεωργίου Οικονομίδη καλό είναι να δώσουμε και κάποιες πληροφορίες. Ο Γεώργιος Οικονομίδης καταγόταν από τον Σάρχο, υπήρξε διευθυντής του μεταφραστικού γραφείου και είχε ως βοηθό του, τον αείμνηστο ιστοριοδίφη και τουρκολόγο Νικόλαο Σταυρινίδη. Οι συστάσεις εδώ νομίζω ότι είναι περιττές για το μοναδικό έργο τόσο του πρώτου αλλά κυρίως του Νικολάου Σταυρινίδη!
Δεκέμβρης του 1879. Βροχερή ξημέρωσε η ημέρα της εορτής του Αγίου Νικολάου. Μια μελαγχολική μέρα κατά τον αρθρογράφο του κειμένου ο οποίος μας λέει: “Σχεδόν σκοτεινά ετοιμαστήκαμε στο σπίτι να πάμε στην εκκλησία. Ο πατέρας μελαγχολικός και περίφροντις εκρέμασε από μέσα από το πλατύ επανωφόρι, εις ένα μεγάλο κουπί, το μεταξωτό και χοντρό γαϊτάνι, δώρο του κουμπάρου του από Αίγυπτο, του παπα-Οικονόμου. Προηγουμένως άκουσα ότι είναι Αβυσσινιακό και σε σχήμα στενής λόγχης.
Μετέβημεν στην εκκλησία προτού καλά ξεφέξει. Παρατήρησα με εκπληξη, ότι η σημαία του Αγίου Νικολάου την οποία είχαν κάμει οι ευλαβείς της συντεχνίας των οινοπωλών Ηρακλείου από μεταξι με τα Εθνικά χρώματα, μια πολυτελέστατη σημαία, είχε μεταβληθεί από του εσπερινούκαι εκυμάτιζε τώρα με κόκκινο ύφασμα αντικαθιστώντας το αφ εσπέρας κυανούν κατά απαίτηση των Τούρκων.
Στον Αγιο Μηνά λίγοι στην αρχή, αλλά μετά γέμισε η εκκλησία από πιστούς. Ο Γενικός Διοικητής Φωτιάδης είχε δώσει διαταγή να προστατευτούν οι Χριστιανοί κατά τη μεγάλη αυτή τελετή. Και ενώ οι Τούρκοι ξεκίνησαν για να κάνουν τα δικά τους, τα ληφθέντα μέτρα πρόλαβαν την αιματοχυσία.
Την ημέρα αυτή, ο Μητροπολίτης Μελέτιος, γέρων κουφός, Καλύμνιος χειροτονούσε αρχιμανδρίτη τον Διονύσιο, μετέπειτα Επίσκοπο Ρεθύμνης. Εκείνη την ώρα φωνές από τον γυναικωνίτη και κραυγές απελπιστικές ακούστηκαν: Παναγία μου Αγιε Μηνά μου πρόφταξε, βοήθησέ μας, Άγιε Νικόλαε! Ο Διονύσιος Κστρινογιαννάκης κάτωχρος, δεν εκινήθηκε από τη θέση του ο δε Μητροπολίτης ατάραχος και επιβλητικός επρόβαλε από την ωραία Πύλη λέγοντας: Δεν είναι τίποτα, ησυχάστε παιδιά μου.
Στο ναό γενικά επικράτησε ησυχία, αλλά σε άλλα σημεία ακούγονταν κραυγές και απειλές, πολλοί συγκεντρωθήκαν στα τζαμιά και στους τεκέδες και αφού φανατίστηκαν από τα λόγια του Ιμάμη, έτρεξαν να αρπάξουν τη σημαία την οποία αποκαλούσαν ακάθαρτη και πατσάβρα. Τα όπλα ήταν σπάνια για τους χριστιανούς που έπρεπε να αμυνθούν. Η άμυνα είχε οργανωθεί μπροστά στο χώρο της οικίας Ανεμογιάννη.
Εκεί είχαν παραταχθεί ο Ιωάννης Σαατσάκης (Γιαννίκος), ο Αντώνης Μπαμπάς (Βολιτάκης), ο Αντώνης Χανιώτης (Καληγιαννης), οι αδελφοί Γερώνυμοι (Γεώργιος και Νικόλαος), οι αδελφοί Ζαχαρίας και Χαραλάμπης Πατρωνάκης, ο Εμμανουήλ Σπετσώτης (Σερμετζάκης) και κάποιοι άλλοι γενναίοι που βρίσκονταν στο Μεγάλο Κάστρο. Το αποτέλεσμα ήταν να δουν το πλήθος οι επιτιθέμενοι και να τραπούν σε φυγή. Ετσι το κακό είχε αποφευχθεί και οι χριστιανοί γιόρτασαν τον Άγιο τους, τον Αη Νικόλα!