Πρόσφατα (Ιούλιος 2021) εκδόθηκε από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης ένα μικρό βιβλίο για τη συμβολή της Κρήτης στην Επανάσταση του 1821.
Ο τίτλος του είναι:
«Η συμμετοχή κι η συμβολή της Εκκλησίας της Κρήτης στην
έναρξη της Μεγάλης Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821»
Το βιβλίο προλογίζει ο Σεβασμιώτατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Ειρηναίος, ο οποίος αναφέρει ότι στο «τευχίδιο» αυτό, όπως το χαρακτηρίζει:
«δημοσιεύονται κείμενα και επιλεγμένα έγγραφα της εποχής από μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν εις τα χρόνια της Επαναστάσεως καθώς και από γνώμες και απόψεις διακεκριμένων ιστορικών και λογίων». Τα όσα ακολουθούν δεν αποτελούν βιβλιοκρισία, για την οποία άλλοι είναι αρμόδιοι. Είναι οι εντυπώσεις μου από την ανάγνωση του βιβλίου με παράθεση αποσπασμάτων από δύο κεφάλαια του βιβλίου για γεγονότα που συνέβησαν στο νομό Ηρακλείου τους πρώτους μήνες της Επανάστασης του 1821.
Τα όσα αναφέρονται στο βιβλίο αφορούν γεγονότα που συνέβησαν στην Κρήτη το 1821, το πρώτο έτος της Μεγάλης Επανάστασης. Πρόκειται βασικά για τις αγριότητες και τις σφαγές που διέπραξαν οι γενίτσαροι της Κρήτης. Τα θύματα τους ανέρχονται σε πολλές εκατοντάδες. Το βιβλίο αυτό μπορεί να θεωρηθεί και ως ένα μικρό μαρτυρολόγιο για εκείνους που θυσιάστηκαν για του Χριστού την Πίστη την αγία και της Κρήτης την ελευθερία από το τουρκικό ζυγό το 1821. Ορισμένοι από τους μάρτυρες αυτούς έχουν αγιοκαταταχθεί
Το πρώτο από τα δύο γεγονότα, για τα οποία θα παραθέσω τμήμα των αποσπασμάτων που περιέχονται στο βιβλίο, συνέβη στο Ηράκλειο την 23η Ιουνίου 1821, ημέρα την οποία είχε συνέλθει σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης στο μικρό Άγιο Μηνά, που ήταν και τότε η Μητρόπολη. Στη σύνοδο εκείνη, εκτός από τους Αρχιερείς, παρευρίσκονταν ιερείς και λαϊκοί
Η σφαγή αυτή αποτελεί το πρώτο Κεφάλαιο του βιβλίου και έχει τον τίτλο «Ο Μεγάλος Αρμπεντές». Πρόκειται για ένα απόσπασμα από το «Ημερολόγιον της Κρητικής Επαναστάσεως» του Ζαχαρία Πρακτικίδου. Ένα τμήμα του αποσπάσματος αυτούς έχει ως εξής:
«Οι εχθροί καιροφυλακτούντες ώρμησαν εξαίφνης εις την μητρόπολιν και αποκλείσαντες τας θύρας της αυλής εισέβησαν εις τον ναό με αλλαλαγμόν και σηκώσαντες τα όπλα, φονεύουσι πρώτον τον ευλογημένον γέροντα άγιον Κρήτης, ρίξαντες ς επάνω εις το ιερόν σώμα του 13 πιστόλια, χωρίς να ευλαβηθώσιν οι αλιτήριοι το σεβάσμιον γήρας του, μετά εκείνον και τον άγιον Κνωσού κύρ Νεόφυτον, τον Χερρονήσου κύρ Ιωακέιμ και τον Σητείας κύρ Ζαχαρίαν, τους εφημερίους 17 και 5 αγιορείτας της Αγίας Ζώνης και έως 300 παρευρεθέντας χριστιανούς… εκείθεν διασπαρέντες εις την πόλιν εδίωκον τους λοιπούς χριστιανούς, φονεύσαντες ανηλεώς όσους απήντων εις τους δρόμους, όπου απήντησαν και τον άγιον Λάμπης κύριον Ιέρόθεον….φονεύσαντες αυτόν μετά του διάκου του…..
Το δεύτερο γεγονός αποτελεί το 4ο κεφάλαιο του βιβλίου και έχει τον τίτλο: «Η καταστροφή της Παλιανής». Είναι ένα απόσπασμα από έγγραφο που διασώζεται στο Αρχείο του Υποπροξένου της Ρωσίας Ιω. Μιτσοτάκη. Το απόσπασμα αυτό έχει ως εξής:
«Σημείωσις των όσων συνέβησαν εις την μονήν της Κυρίας Παλιανής από του 21 μέχρι σήμερον.
Εις την πρώτην επανάστασιν του 21 ήτο το μοναστήριον εις την ακμήν της τάξεως και του πληθυσμού της συνοδίας του.
Όταν έγινε η επανάστασις είχε συνοδία από εβδομήκοντα καλογριές και τότε οι Οθωμανοί την μεν ηγουμένην Μελανθίαν φεύγουσαν μεθ΄ ενός αδελφού της, συνέλαβον εις Πλάτανον της Μεσαράς και αφού την έφθειραν την ητίμωσαν όσοι έτυχον κει την έσφαξαν ανηλεώς ομού και τον αδελφόν της, τα δε άλλας ηχμαλώτισαν τας περισσοτέρας και άλλαι απεβίωσαν τήδε κακείσε από δυστυχία»
Τα αποσπάσματα αυτά δίνουν για πολύ πικρή «γεύση» των σφαγών που παρατίθενται στα 20 κεφάλαια του μικρού αυτού βιβλίου. Δεδομένων των εορτασμών που γίνονται σε όλη τη χώρα για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 πιστεύω ότι θα ήταν χρήσιμο η Περιφέρεια Κρήτης να αναλάβει την επανέκδοσή του σε χιλιάδες αντίτυπα για να διανεμηθούν με την έναρξη του νέου σχολικού έτους στα σχολεία του Νησιού και να αποτελέσουν αντικείμενο του μαθήματος της ιστορίας στις τάξεις του λυκείου, ώστε η νέα γενιά να μάθει λίγες από τις πολλές θυσίες των προγόνων μας, χάρη στις οποίες απελευθερώθηκε η Κρήτη και πέτυχε την πολυπόθητη Ένωση το 1913.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ