Θυμάμαι με πόση αγωνία περιμέναμε πάντα στο Γυμνάσιο την επιστροφή των τετραδίων της έκθεσης και τις παρατηρήσεις του καθηγητή. Η καλύτερη έκθεση διαβαζόταν. Τις περισσότερες φορές ήταν της Μαρίνας Λαμπράκη, κάποτε και η δική μου. Σε μια έκθεση συμμαθητή μου έγραφε ο καθηγητής: «Γέμει λαθών, κενή περιεχομένου, κατά τα άλλα καλή» και εκείνος απορούσε σε τι την βρίσκει καλή, αλλά και εμείς δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε.
Σε μια δική μου έγραφε: «Πολύ καλή, αλλά πρόσεξε κάποια λάθη». Τότε η Μαρίνα μού έγραψε για να με παρηγορήσει κάποιους στίχους «Τα λάθη της ορθογραφίας/ κόκκινα φιλιά προδοσίας/ στις γαλάζιες ιδέες μας». Μια έκθεση της Μαρίνας πήρε πρώτο βραβείο σε πανελλήνιο διαγωνισμό και της δόθηκε η Οδύσσεια του Καζαντζάκη. Ας μην λησμονούμε όμως ότι με τα λάθη στο πέρασμα των χρόνων εξελίχθηκε η γλώσσα μας.
Υπήρχαν τότε και τα λάθη των τόνων και θυμάμαι τον καθηγητή της γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Ν. Ανδριώτη που μας έλεγε: «Πηγαίνω στα σχολεία και αντί να δω στον τοίχο κάποιες προσωπογραφίες αγωνιστών βλέπω την ψιλή και την δασεία, τα σημάδια της αμορφωσιάς που κρίνουν τους μορφωμένους σήμερα στην Ελλάδα». Ο άλλος μεγάλος μας δάσκαλος Ι. Θ. Κακριδής πέρασε από δίκη, όταν τόλμησε να εκδώσει ένα βιβλίο χωρίς τόνους.
Ευτυχώς αθωώθηκε. Αναλογίζομαι όλα αυτά επειδή στο άρθρο μου της προηγούμενης Δευτέρας 13 Ιανουαρίου υπήρχε ένα πολύ σοβαρό τονικό λάθος. Ο Μίμης Ανδρουλάκης χαρακτηρίζεται ιδεότοκος αντί ιδεοτόκος και το νόημα αλλάζει τελείως. Τα επίθετα αυτά όταν τονίζονται στην παραλήγουσα έχουν ενεργητική σημασία, ενώ όταν τονίζονται στην προπαραλήγουσα έχουν παθητική. Π.χ. πρωτοτόκος είναι η γυναίκα που γεννά το πρώτο της παιδί, ενώ πρωτότοκος είναι το παιδί που γεννιέται πρώτο κ.ά.
Επιτρέψτε μου όμως μια ακόμη αναδρομή. Στο δεύτερο έτος του Πανεπιστημίου μάς δίδασκε Πίνδαρο ο Αγαπητός Τσοπανάκης. Άριστος κλασικός φιλόλογος και φιλικός προς τους φοιτητές. Ήταν όμως αυστηρός στις εξετάσεις και ο Πίνδαρος ήταν δύσκολος. Έπρεπε να ξέρουμε και τη μετάφραση και τα λυρικά μέτρα που ήταν πολύπλοκα. Μας εξέταζε προφορικά με αλφαβητική σειρά. Όσοι έβγαιναν από την εξέταση ήταν απογοητευμένοι.
Έτσι, όταν μπήκαμε εμείς, ο Γιώργος Κατσιγιάννης, η Σάσα Καραγεωργίου και εγώ είχαμε μεγάλη αγωνία. Μας έβαλε να διαβάσουμε μέτρο και να μεταφράσουμε κάποιο ύμνο, όπου υπήρχε η έκφραση «χαλκοκρότου Δήμητρος». Με ρώτησε πώς είναι στην ονομαστική. Και του απάντησα: «Χαλκόκροτος, γιατί σημαίνει η Δήμητρα που προς τιμήν της χτυπούν χάλκινα κύμβαλα».
Ενθουσιάστηκε, πιάσαμε κουβέντα όλοι μαζί, μας πέρασε και τους τρεις με μεγάλο βαθμό. Το ήξερα τυχαία από ένα βιβλίο του Τζουγανάτου με αρχαία θέματα, όπου αναφέρεται ο Κύρος ως πολύλογος και εξηγεί γιατί. Με την ευκαιρία θα αναφερθώ και στο χειρουργός ή χειρούργος. Ο χειρούργος έχει αρνητική σημασία. Το ορθό είναι χειρουργός. Αρνητική βέβαια σημασία έχει και το κακούργος, πανούργος κ.τ.λ. Σας κούρασα σήμερα με τις αναμνήσεις μου.
Προσωπικά ως καθηγητής δεν έδινα ποτέ σημασία στα λάθη των παιδιών, εκτός αν είχαν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δεν ήθελα κατά τους στίχους της Μαρίνας να δίνω κόκκινα φιλιά προδοσίας στις γαλάζιες ιδέες τους. Σήμερα έχουν αλλάξει πολλά. Τα περισσότερα είναι θετικά. Χωρίς να είναι άριστο το εκπαιδευτικό μας σύστημα έχει βελτιωθεί. Αλλού πάσχει.
Στο άρθρο μου για το βιβλίο του Μίμη Ανδρουλάκη «Ποιος φταίει, ποιος φταίει;» ήθελα επομένως να πω ότι είναι ένας άνθρωπος που γεννά νέες ιδέες, είναι γόνιμος και δημιουργικός και όχι ότι για εκείνον γεννιούνται πολλές απόψεις και ιδέες.