Σίγουρα τούτος ο μήνας που διανύουμε, ο Σεπτέμβρης, είναι ο μήνας των σχολείων. Συμπίπτει αυτός ο μήνας, με την έναρξη του σχολικού έτους. Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του σαράντα.
Μια δύσκολη εποχή που στην πάνω Ελλάδα μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος! Πιο ήρεμα είναι τα πράγματα εδώ στο νησί μας, αφού δεν υπάρχει αυτή η ένταση, αυτό το μίσος του εμφυλίου.
Ένας επιθεωρητής της εποχής και συγκεκριμένα Δημοτικών Σχολείων της Γόρτυνας, ο Ε. Παράσχης υποβάλλει στο Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου υπόμνημα το οποίο αφορά την ψήφιση 3.000.000 δραχμών για μεταφορά και απομόνωση σε ιδιαίτερο οίκημα μαθητών, συστεγασμένων και συμφοιτητών τραχωματικού σχολείου.
Παρακαλεί ο επιθεωρητής Παράσχης, όπως λάβει γνώση ο δήμαρχος αυτού του υπομνήματος. Πιο συγκεκριμένα σας παραθέτω το περιεχόμενο του υπομνήματος:
“Αξιότιμοι κύριοι δημοτικοί σύμβουλοι
Δια της απομονώσεως τούτων και της συγκεντρώσεώς των εις ιδιαίτερον σχολείον επιζητείται αφενός μεν να εφαρμόζεται η δέουσα θεραπεία των παρ’ ειδικού ιατρού. Την αποζημίωση τούτου εξασφάλισαν αι 3 επιθεωρήσεις Δημοτικών Σχολείων δια μιας χιλιοδράχμου ετησίας εισφοράς εκάστου υγιούς μαθητού. Δυστυχώς όμως το αντιτραχωματικόν τούτο σχολείον συστεγάζεται μετά του πληθωρικού εις μαθητάς Δευτέρου Δημοτικού Σχολείου εις το Μποδοσάκειον διδακτήριον.
Έτσι τα πάσχοντα παιδιά συμβαίνει εξερχόμενα εκ του ιδιαιτέρου δωματίου εντός του οποίου διδάσκονται να συναναστρέφονται όσο καλή επίβλεψις και αν ασκείται με τους υγιείς μαθητές, οπότε είναι δυνατόν όπως παρατηρήθηκε να μεταδίδονται τα τραχήματα να ματαιούνται οι κοινωφελείς σκοποί του αντιτραχωματικού σχολείου και να διαδίδεται η νόσος αντί να περιστέλλεται.
Παρίσταται όθεν επείγουσα ανάγκη να εξευρεθεί αμέσως μια ιδιαιτέρα αίθουσα απομονωμένη, αφενός μεν να προληφθεί ο βέβαιος κίνδυνος της μεταδόσεως του τραχώματος και εις άλλους υγιείς μαθητάς, αφετέρου δε τύχωσιν οι ασθενείς τοιούτοι ιδιαιτέρας στοργής περιποιήσεως και περιθάλψεως δια της λειτουργίας εν τη αυτή αιθούση κατά τας απογευματινάς ώρας συστηματικού αντιτραχωματικού ιατρείου αποφευγομένης ούτω συν τοις άλλοις και της δημιουργίας εξ απαλών ονύχων και αντικοινωνικών αισθημάτων εις τους μειονεκτούντας σωματικώς και ψυχικώς ασθενείς μαθητές μετά των οποίων δικαίως δεν συμπαίζουσι και δεν συναναστρέφονται οι υγιείς τοιούτοι.
Η απαιτουμένη δια την άμεσον και επί ένα έτος ενοικίαση μιας απομονωμένης και ιδιαιτέρας αιθούσης ετησία δαπάνη θα ανέλθει όπως υπελογίσθη σε 3.000.000 δραχμές περίπου. Η ωφέλεια όμως και το κέρδος της υγείας των υγιών μαθητών είναι υπόθεσις ανεκτίμητος.
Απευθυνόμενοι προς ημάς του έχοντας πεφωτισμένην αντίληψιν δια την υπόθεσιν του πολυτίμου τούτου πράγματος που λέγεται υγεία των μικρών μαθητών, δηλαδή των αυριανών δημοτών της πόλεως του Ηρακλείου και επικαλύμενοι την υμετέραν συναντίληψιν και αρωγήν δια των άμεσον αντιμετώπισιν του κινδύνου όστις απειλεί τούτους παρακαλούμεν εν πλήρει συναισθήσει των υπηρεσιακών και ανθρωπιστικών μας υποθέσεων, όπως ευαρεστούμενοι και εν εγνωσμένω ενδιαφέροντί σας υπέρ της υγείας των παίδων, των συνδημοτών σας προέλθητε εις την λήψιν της δεούσης αποφάσεως δια την ψήφισιν του ως άνω αναφερομένου κονδυλίου εκ 3.000.000 δραχμών, δια του οποίου θα δυνηθεί η σχολική εφορεία του αντιτραχωματικού σχολείου να εύρει ευκόλως και αμέσως μιαν αίθουσαν εξασφαλίζουσαν την στέγασιν των πασχόντων μαθητών επί ένα έτος από της 1ης Δεκεμβρίου 1948.
Μετά πάσης τιμής, ο επιθεωρητής Ευάγγελος Παράσχης”.
Τι ήταν όμως το τράχωμα; Επρόκειτο για μια ασθένεια των βλεφάρων των ματιών. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, θεωρήθηκε μια από τις “κοινωνικές μάστιγες”. Αίτια αυτής της αρρώστιας ήταν η έλλειψη γιατρών, η ελλιπής φροντίδα, προστασία και πρόληψη, το μολυσμένο πολλές φορές νερό και γενικότερα η απουσία καθημερινής υγιεινής. Από το 1940 ξεκινάει η νομοθετική κάλυψη-προστασία του αντιτραχωματικού αγώνα. Από πλευράς κοινωνικής πολιτικής είναι πολύ ενδιαφέρον ιστορικά ο σκοπός της ίδρυσης των αντιτραχωματικών σχολείων. Συχνά αναφέρεται σε διαφόρους εγκυκλίους:
“Μέχρι της κλινικής ιάσεως της νόσου των, προς τον σκοπόν της μη μολύνσεως των υγιών και αφετέρου, η συστηματική υποβολή εις την ενδεικνυομένην θεραπείαν”. Πολύ πιο νωρίς και συγκεκριμένα το 1923, το τμήμα σχολικής υγιεινής αποφάσιζε τρια μέτρα για την καταπολέμηση του τραχώματος: α) αποκλεισμό φοίτησης όλων όσοι βρίσκονται στο τελικό στάδιο τραχώματος β) τοποθέτηση σε ξεχωριστά θρανία στα κοινά σχολεία γ) τοποθέτηση σε χωριστά σχολεία όπου είναι εφικτό.
Από διάφορα στοιχεία προκύπτει ότι στο ειδικό αυτό σχολείο φοιτούσαν παιδιά ηλικίας 14-18 ετών που ασθένησαν με το τράχωμα και μέσως της ίδρυσης του σχολείου αυτού κατάφεραν να ολοκληρώσουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή τους.
Τα μαθήματα, που διδάσκονταν ήταν: Θρησκευτικά, Ελληνική Γλώσσα, Μαθηματικά, Γεωγραφία, Φυσική Καλλιγραφία, Χειροτεχνία, Φυσική, Ιστορία, Οδική και Γυμναστική. Η πλειονότητα των μαθητών προερχόταν από χαμηλές κοινωνικές τάξεις. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η αναφορά σε πολλά επαγγέλματα των γονέων των παιδιών η ένδειξη “τυφλός” με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς κοινωνικού στιγματισμού.
Πάντοτε τα θέματα υγείας απασχολούσαν την κοινωνία μας και πάντοτε γινόταν μεγάλος αγώνας προκειμένου να αντιμετωπισθούν. Πάντα προϋπόθεση αυτού του αγώνα ήταν η κατανόηση και η βοήθεια απ’ όλους. Κυρίως προς την επιστημονική κοινότητα και ιδιαίτερα προς τους ειδικούς. Ας το κρατήσουμε αυτό και ας πορευόμεθα κατ’ αυτό τον τρόπο.