Ως λάτρης της ντετερμινιστικής προσέγγισης πολλών ζητημάτων, σπαταλώ ελάχιστο χρόνο από την καθημερινότητα μου προσπαθώντας να εξηγήσω το “γιατί” και να το αντικαταστήσω με το “διότι”.
Σε ένα πλαίσιο καθημερινής συναναστροφής με μαθητές, η μεγαλύτερη μάχη, τελικά, δεν είναι η επιτυχία στις σχολικές επιδόσεις. Σίγουρα ο στόχος είναι αυτός· η διαδρομή όμως προς τα εκεί, αποτελεί μια πλούσια κοιτίδα πληροφοριών και συνεχών ερωτημάτων. Στην προσπάθειά μου να ερμηνεύσω την οκνηρία ορισμένων μαθητών, το φάσμα των ερωτημάτων διευρύνεται συνεχώς και εύκολα αποκτά σημεία τομής με τη συμπεριφορά των ενηλίκων.
Κοινός παρονομαστής είναι ο χρόνος διεκπεραίωσης των ενεργειών. Κανένας πλέον δεν έχει χρόνο.
Όλοι βιάζονται να προλάβουν κάτι, να ολοκληρώσουν κάτι και να πάνε στην επόμενη σελίδα ενός βιβλίου, το περιεχόμενο του οποίου, ενίοτε τους είναι παγερά αδιάφορο και μόνο η ιδέα της επιτυχημένης ανάγνωσής του, αυτή καθαυτήν, αρκεί για να τούς ικανοποιήσει εγκεφαλικά. Φυσικά το να πούμε ότι η ζωή πλέον είναι πιο σύνθετη και απαιτητική, ότι οι υποχρεώσεις και οι δουλειές συνεχώς αυξάνονται, είναι επιχειρήματα τα οποία καταρρέουν με κρότο.
Ελάχιστοι από εμάς ζούσαν πριν από ογδόντα χρόνια, ώστε να μας δώσουν σαφή εικόνα σχετικά με το πώς λειτουργούσαν οι άνθρωποι τότε, όμως πολλοί από εμάς ζούσαν πριν από είκοσι χρόνια και σίγουρα –έστω και με θολή μνήμη– μπορούν να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν με αυτό. Αναζητώντας την αποχρώσα αιτία της συμπεριφοράς αυτής, κανείς δεν μπορεί να συναγάγει ασφαλή συμπεράσματα, μπορεί όμως να κάνει βάσιμες εικασίες.
Το υποσυνείδητο δημιουργεί παθολογικές καταστάσεις στον άνθρωπο και ασκεί σημαντική επιρροή στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Στο μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητάς τους, οι άνθρωποι λειτουργούν αντλώντας υλικό από μια αποθήκη πληροφοριών, επιθυμιών και παρορμήσεων, ορισμένες εκ των οποίων δεν είναι απαραίτητα προϊόντα δικής τους βούλησης.
Και αν υπάρχει κάτι το οποίο πλέον μπορεί να επηρεάσει άμεσα το υποσυνείδητό μας, αυτό είναι το διαδίκτυο. Η χρήση του ενέσκηψε τα τελευταία χρόνια στη ζωή μας και πολύ σύντομα έγινε αναγκαία για όλους όσοι επιθυμούν να ενημερώνονται, να επικοινωνούν και να εργάζονται, έγινε δηλαδή απαραίτητη για όλο τον κόσμο. Αν αναλογιστούμε για λίγο τον ρου των καθημερινών μας ενεργειών, εύκολα θα διαπιστώσουμε ότι τα πάντα γίνονται γρήγορα.
Ο άνθρωπος πλέον δεν αναζητά, αλλά επιζητά τη γρήγορη και εύπεπτη πληροφορία, αυτή που θα του εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή ικανοποίηση με όσο το δυνατόν λιγότερο (χρονικό) κόστος και όπως είναι λογικό, αυτή η προσέγγιση των πραγμάτων εμποτίζει σιγά – σιγά και στις ενέργειές του.
Γρήγορη πληροφόρηση, γρήγορη διασκέδαση, γρήγορη ψυχαγωγία.
Βιαζόμαστε πολύ. Βιαζόμαστε να μεγαλώσουμε, βιαζόμαστε να σχολάσουμε, βιαζόμαστε να περάσει η ώρα, να περάσει η μέρα, να διεκπεραιώσουμε γρήγορα τις δουλειές μας και στο τέλος ξεχνάμε τους λόγους για τους οποίους τα κάνουμε όλα αυτά.
Μα είναι λογικό! Όταν έχουμε συνηθίσει να λαμβάνουμε τις πληροφορίες σε δεκαπέντε ολόκληρα δευτερόλεπτα στο TikTok και στο Instagram και με ένα απλό άγγιγμα έχουμε πάει παρακάτω, είναι λογικό να εγκαθίσταται στη φαρέτρα του υποσυνείδητού μας αυτός ο τρόπος σκέψης και λειτουργίας.
Οι μαθητές λοιπόν πλέον δεν μπορούν να διαβάσουν με ευκολία. Η διάσπαση προσοχής ως δια μαγείας έχει ξεφυτρώσει τα τελευταία χρόνια και οι παραφυάδες του φαινομένου αυτού γίνονται ολοένα και περισσότερες. Δεν μπορούν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους σε ένα αντικείμενο για μεγάλο χρονικό διάστημα, διότι δεν έχουν συνηθίσει να το κάνουν. Βρίσκονται μονίμως σε μια κατάσταση συνεχούς παλινδρόμησης συναισθημάτων, σκέψεων και πράξεων η οποία δεν τους δίνει περιθώρια καν να αντιληφθούν την αξία όλων εκείνων που αγνοούν.
Πόσο εύκολο είναι να πείσεις έναν σκύλο για την αξία του διαλόγου, όταν δεν έχει καν την ικανότητα να μιλήσει; Κι αν ακόμη θεωρήσουμε ότι αυτή η αδράνεια κινείται στη λεωφόρο της νομιμότητας, λόγω του νεαρού της ηλικίας των παιδιών, δεν είναι καθόλου δύσκολο να βρούμε άλλα παραδείγματα, σε ηλικίες πιο ώριμες· πιο μεστές. Βιάζονται οι άνθρωποι να αποκατασταθούν, να βρουν δουλειά και μετά να βρουν μια καλύτερη δουλειά, όσο πιο γρήγορα γίνεται.
Να κάνουν γρήγορα τα ψώνια τους, να τελειώσουν γρήγορα τις δουλειές τους και να προλάβουν να κάνουν κάτι παραπάνω. Βιάζονται να ερωτευτούν, να δημιουργήσουν αλλά και να τελειώσουν σχέσεις γρήγορα, για να πάνε στην επόμενη, στην ακόμη καλύτερη, κι εκεί ξανά τα ίδια.
Δεν είν’ η ζωή μας γρήγορη, ούτε οι συνθήκες μάς επιβάλλουν να την κάνουμε. Ο άνθρωπος βάλλει καθημερινά κατά του ίδιου, θέτοντας εαυτόν σε έναν επίπλαστο κόσμο με συνεχείς μεταβλητές, δημιουργώντας του έτσι την ψευδαίσθηση πως όλα πρέπει να λειτουργούν γρήγορα και για λίγο. Θα ήθελα πολύ να κλείσω το κείμενό μου, γνωρίζοντας μέσα μου ότι περιγράφω μια κατάσταση η οποία δεν με αφορά. Διαβάζοντας όμως ξανά μία – μία τις λέξεις της πρώτης πρότασης με την οποία το ξεκίνησα, διαπίστωσα ότι κάνω λάθος.
*Ο Κωνσταντίνος Φεργαδάκης είναι εκπαιδευτικός (μαθηματικός-MSc Business Mathematics) στο ιδιωτικό εκπαιδευτήριο «Το Παγκρήτιον»