Πριν ενημερωθούμε από την εφημερίδα “ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ” της 8ης Ιανουαρίου του 1900 για την τελετή της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού στο Μεγάλο Κάστρο, ας δούμε τα διάφορα νέα εκείνης της εποχής που συνέβησαν στην πόλη μας και στο Νομό μας. Από την στήλη της εφημερίδας, “Διάφορα”, πληροφορούμαστε ότι:
Στην πόλη μας θα διοργανωθεί τελωνοφυλακή, η οποία θα διαιρείται σε πεζή και έφιππο. Για το λόγο αυτό θα προσκαλούνταν από την Ιταλία και ειδικός διοργανωτής. Η οργάνωση της τελωνοφυλακής θα συμπαρέσυρε και την οργάνωση των λιμεναρχείων. Όλα αυτά έπρεπε να προχωρήσουν και να συσταθούν άμεσα μαζί με το ζήτημα της Ακτοπλοΐας που έπρεπε να λυθεί και για το οποιο ο ηγεμόνας είχε πάρει την οριστική απόφαση. Ο ηγεμόνας ήταν, ο ύπατος αρμοστής της Κρήτης Γεώργιος. Επίσης τέτοιες μέρες έπρεπε ν’ αναχωρήσει και ο αγγλικός στρατός για το Νατάλ της Αφρικής, με αγγλικό μεταγωγικό ατμόπλοιο.
Επίσης αναχωρούν από το Ρέθυμνο 5 λόχοι ρωσικού στρατού υπό τον βαρώνον Κενέ επανερχόμενοι στη Ρωσία. Ο ρωσικός στρατός που υπολείπεται θα συγκεντρωθεί στα Χανιά, όπου ήδη έχει μεταβεί και ο ευρισκόμενος στο Λασιθίο Γαλλικός στρατός. Τέτοιες μέρες λοιπόν…
Στο κατάστημα της λέσχης Ηρακλείου τα εγγραφέντα μέλη αυτής, όσα προκατέβαλαν και την συνδρομή που ετησίως ήταν 20 φράγκα, προέβησαν στην εκλογή της εφορείας και του κοσμήτορα. Με πλειοψηφία ανεδείχθησαν πρόεδρος της Εφορείας ο δικηγόρος Αριστείδης Στεργιάδης, μέλη δε οι Εμμανουήλ Μεϊμαράκης, Αντώνης Χατζηδάκης, Αριστείδης Καρούζος, Αριστείδης Σταυριδάκης, Εμμανουήλ Μπαμιεδάκης και Νικόλαος Τζαγκάκης. Κοσμήτορας δε ο Αλέξανδρος Ζαχαριάδης.
Εν τω μεταξύ στον Άγιο Μύρωνα υψώνεται η ελληνική σημαία από τον καταστηματάρχη Ιωάννη Παπουτσάκη στο κατάστημά του. Όμως κατ’ εντολή του σταθμάρχου δύο χωροφύλακες, αφού μετέβησαν εκεί τον προσκάλεσαν να την κατεβάσει όπως και έγινε.
Αυτό όμως μόλις έγινε γνωστό στο Νομάρχη, ο τελευταίος έδωσε διαταγή να μην εμποδίζονται οι άνθρωποι να υψώνουν τις ελληνικές σημαίες τους. Παράλληλα μ’ όλα αυτά υπήρχε και η κοινωνική ενημέρωση όπως ο θάνατος του αγωνιστού Μανούσου Μαλικούτη, γυιό του αοιδίμου στρατηγού Μαλικούτη. Ο οπλαρχηγός Μανουσος Μαλικούτης είχε λάβει ενεργό μέρος σε όλες τις τελευταίες επαναστάσεις της πατρίδας μας και διακρίθηκε.
Ακόμα στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά είχε τελεστεί μνημόσυνο υπέρ της ψυχής της μητρός των αρίστων καστρινών εμπόρων, αδελφών Περβολαράκη. Τέλος στο χωριό Αμπελούζος της επαρχίας Καινουργίου τελέστηκαν την επομένη των Χριστουγέννων οι γάμοι του διακεκριμένου ιατρού Στυλιανού Ματζαπετάκη μετά της αρίστης και καλλιμόρφου δεσποινίδος Φωτεινής, το γένος Ν. Παπαδάκη., Ευχές από τη στήλη στους νεονύμφους για έγγαμον βίον μεστόν πάσης ευτυχίας!
Τι ωραιότερο πράγμα για ένα νεόνυμφο ζευγάρι! Ας δούμε όμως πώς περιγράφεται η τελετή καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού που έγινε όπως προαναφέραμε στις 6 Ιανουαρίουου 1900.
“Μεγαλοπρεπέστατα και εν μεγίστη τάξει εφέτος ετελέσθη η εν τω λιμένι μας καταδυσις του Τιμίου Σταυρού την επιτυχίαν της τελετής εβοήθησε και ο λαμπρός καιρός, ον είχομεν προχθές. Μετά την τέλεσιν του Μεγάλου Αγιασμού και το πέρας της λειτουργίας εξεκίνησεν η πομπή εκ της εκκλησίας επί κεφαλής έχουσα τον ιερόν ημών κλήρον και τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην, ώτινι παρείποντο ο κ. Νομάρχης και ο Εισαγγελεύς μετ’ άλλων υπαλλήλων και πολλού κόσμου, και δια της οδού Σαϊτ βέη, της αγοράς Πλατειάς Στράτας και Αχτάρικα έφθασαν ενώπιον της Νομαρχίας, όπου και έκαμε δέησιν η Α. Σ. ο Μητροπολίτης υπερ του Ηγεμόνος ημών, του κ. Νομάρχου και των δικαστικών υπαλλήλων, παρουσιασάντων των παρακολουθούντων χωροφυλάκων όπλα.
Είτα δια της αγοράς Βεζήρ Τσαρσί κατήλθεν εις τον λιμένα, εκ της αποβάθρας δε του τελωνείου μετά την ανάγνωσιν του ιερου ευαγγελίου ερρίφθη ο Τίμιος Σταυρός εις την θάλασσαν.
Μετά ταύτα δια της αυτής τάξεως η λιτανεία επανήλθεν εις την εκκλησίαν δια της αγοράς Αραστά και του Πλατύ Σοκάκι. Κόσμος πολύς, μεταξύ του οποίου υπερίσχυε το ωραίον φύλλον, ήτο διακεχυμένος εις όλας τας αγοράς και τα διάφορα μαγαζεία. Καθ’ όλην δε την ωραίαν ημέραν το πλήθος ανήρχετο και κατήρχετο τας αγοράς.Ούτω δ’ έληξε και η ωραία και μεγαλοπρεπής αύτη εορτή, η τοσαύτας αναμνήσεις εγείρουσα εις πάντας και η πάντοτε ενταύθα μεγαλοπρεπώς και πανηγυρικώς εορταζομένη”.
Ίσως η γλώσσα εκείνης της εποχής να μας εκπλήσσει αλλά ήταν όμορφη χαιρόταν να την ακούει και να τη μιλάει κάποιος. Ας είναι. Τότε στο Μεγάλο Κάστρο, το οποίο είχε περάσει πολλά, είχε δει περισσότερα, σφαγές, φωτιές, πολέμους, βίαιες σκηνές. Όμως προσπαθούσε και έπρεπε να ορθοποδήσει. Χαρακτηριστική ήταν η εικόνα της αγοράς του.
Στην πλατεία Αμπάρ Αλτί, προκειται για την πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου το νέον κατάστημα ετοίμων ενδυμάτων Θεοδώρου Αρχανιωτάκη, έχει εμπλουτίσει το κατάστημά του με ποιοτικά ενδύματα και μουσαμάδες αρίστης ποιότητας, σε τιμές ακαταγωνίστους.
Κοστούμια για άνδρες και παιδιά, ναυτικά για παιδιά, ρεδιγκότες, επανωφόρια χονδρά, καπότες, μουσαμάδες και πλείστα άλλα είδη. Στην ίδια πλατεία επίσης υπάρχει το κοσμηματοωρολογοχρυσοπωλείο του Τιμοθέου Α. Καστρινογιάννη, που επί δωδεκαετία σπούδασε στο εργαστήριο του Καΐρου, παγκοσμίου φήμης Τ. Contonze, στον καθηγητη S. Diamant. Τιμές οπωσδήποτε συγκαταβατικές και ακολουθεί η καταχώρηση, αφού πάσα εργασία θα είναι άκρως ηγγυημένη.
“Πωλούνται διάφορα κοσμήματα και ωρολόγια των καλλιτέρων εργοστασίων.
Διάφορα αντικείμενα χρυσά, αργυρά και μετάλλινα ηγγυημένα, κατάλληλα δια δώρα.
Επισκευάζονται ωρολόγια μετ’ επιστημονικής ακριβείας. Γίνονται δεκταί παραγγελίαι αίτινες, εκτελούνται μετά προθυμίας.
Προσεχώς ΟΜΜΑΤΟΥΑΛΙΑ διαφόρων ειδών και αριθμών μυωπικά και πρεσβυωπικά.”
Και φυσικά υπάρχει και η μέριμνα για τους ασθενείς, αφού ο παθολόγος ιατρός, Γεώργιος Μερκατάτης, δέχεται τους ασθενείς του στο φαρμακείο του Ευαγγέλου Πετυχάκη. Ώρες επισκέψεων 9-12 π.μ. και 2-5 μ.μ. Τέλος οι δικηγόροι: Ιωάννης Γ. Βογιατζάκης ειδοποιεί τους πελάτες του, ότι το γραφείο του κείται στο συμβολαιογραφείο του Εμμανουήλ Ξανθουδίδου στα Λεμπλεμτζίδικα.
Στην ίδια γειτονιά βρίσκεται και το γραφείο του δικηγόρου Κωνσταντίνου Γ. Σταματάκη. Πρέπει να πούμε ότι τα Λεμπλεμτζίδικα βρίσκονταν στη σημερινή οδό Ψαρομηλίγκων. Επρόκειτο για χώρο αγοράς που πωλούσαν ξηρούς καρπούς και άλλα ζαχαρώδη προϊόντα.
Θα κλείσω το κείμενό μου με το μόνο μεν Κρήτη εργοστάσιο οινοπνευματοποιίας “Η Κνωσός” των αδελφών Καπνιστού, όπου το κονιάκ και τα ρούμια ήταν υψηλής ποιότητας. Ήταν δε οι προμηθευτές της Α.Β. υψηλότητος του πρίγκηπος Γεωργίου της Ελλάδος, υπάτου αρμοστή Κρήτης.
Αυτή ήταν η εικόνα εκείνης της εποχής, δύσκολης, σκληρής αλλά γοητευτικής για μας τους νεότερους!