Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 4 δισεκατ. άνθρωποι, δηλαδή το 50% των κατοίκων του πλανήτη, αντιμετωπίζουν κίνδυνο σοβαρής έλλειψης νερού, τουλάχιστον για κάποιους μήνες του έτους.
Σήμερα παγκοσμίως, 2,2 δισεκατ. άνθρωποι δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση σε πόσιμο νερό και 3,5 δισεκατ. δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες αποχέτευσης. Επίσης, τα στοιχεία του 2024 για την διαθεσιμότητα του νερού είναι αποθαρρυντικά.
Η συνεχιζόμενη ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οδηγεί σε μείωση του διαθέσιμου νερού ανά κάτοικο. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε συνεχείς συγκρούσεις παγκοσμίως.
Τα μεγαλύτερα θύματα αυτού του φαινομένου, που αναμένεται ότι θα ενταθεί ακόμη περαιτέρω, είναι και σε αυτή την περίπτωση οι γυναίκες και τα ανήλικα παιδιά, ιδιαίτερα στον τρίτο κόσμο.
Στην Ελλάδα φέτος, 14 δήμοι έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Στην Κρήτη είναι οι δήμοι Φαιστού, Βιάννου, Μινώα Πεδιάδας, Γόρτυνας και Κισάμου και επίσης οι δήμοι των νήσων Σερίφου, Σίφνου, Λέρου, Πόρου, Σπετσών και Σάμης Κεφαλονιάς και περιοχές στην Κόρινθο, στην Αλεξανδρούπολη και στην Ξάνθη.
Σε αυτές τις περιοχές, ιστορικά, το γλυκό νερό προέρχεται από υπόγειους υδροφορείς. Όμως, πολλοί από αυτούς στερεύουν εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης και των συνεχιζόμενων ξηρών ετών. Έτσι, υπάρχει άμεση ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικών, μη-συμβατικών υδατικών πόρων.
Τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί και ενταθεί η παραγωγή νερού κατάλληλου για οικιακή ή γεωργική χρήση με αφαλάτωση θαλάσσιου ή υφάλμυρου νερού.
Σήμερα υπάρχουν 22.000 μονάδες αφαλάτωσης παγκοσμίως, που παράγουν 120 εκατ. m3 αφαλατωμένου νερού ημερησίως, εκ των οποίων 50% βρίσκονται στη δυτική Ασία και στη βόρεια Αφρική (Angelakis et al., 2021).
Η παγκόσμια εξάρτηση από την αφαλάτωση προβλέπεται ότι θα αυξηθεί ραγδαία τα επόμενα χρόνια.
Επίσης, στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην ΝΑ χώρα, οι μονάδες αφαλάτωσης αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς, Στην ευρύτερη ΝΑ Ελλάδα υπάρχουν ήδη περισσότερες από 150 μονάδες με δυναμικότητα περίπου 100.000 m3 αφαλατωμένου νερού ημερησίως και παρατηρείται ταχεία επέκτασή τους.
Εξαίρεση αποτελεί η ανατολική Κρήτη, όπου ουδεμία πρόοδος παρατηρείται. Δυστυχώς υπολειπόμαστε άλλων χωρών ακόμη και Ευρωπαϊκών, μεταξύ των οποίων πρωτοστατούν η Κύπρος, η Μάλτα και η Ισπανία.
Σε αυτές τις χώρες έχει επιτευχθεί σημαντική πρόοδος, τόσο στη χρήση της τεχνολογίας αφαλάτωσης για ύδρευση και άρδευσης (Χρυσανθόπουλος, 2024), όσον και στη χρήση επεξεργασμένων εκροών αστικών υγρών αποβλήτων για άρδευση.
Στην Κρήτη και πιθανόν αλλού, όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, ο συνδυασμός έργων αντλησιοταμίευσης για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως σε παράκτιες περιοχές και παραγωγή αφαλατωμένου νερού, αποτελεί την βέλτιστη και πλέον επίκαιρη λύση για την επιτυχή αντιμετώπιση της έλλειψης νερού.
Με την ένταση των προβλημάτων λειψυδρίας, ολοένα και περισσότερο επεκτείνεται η χρήση και άλλων μη συμβατικών υδατικών πόρων, όπως είναι ο τεχνητός εμπλουτισμός υπογείων υδροφορέων, η συλλογή, αποθήκευση και επεξεργασία βρόχινου νερού και οι επεξεργασμένες εκροές υγρών αποβλήτων (Angelakis et al., 2024).
Τελευταία, φαίνεται να επανεξετάζεται η μέθοδος της τεχνητής βροχής, δηλαδή της μη φυσικής βροχόπτωσης. Αυτή η μέθοδος άρχισε να αναπτύσσεται στο τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου.
Συνήθως, ευμεγέθη νέφη ψεκάζονται με κατάλληλους πυρήνες συμπύκνωσης από αεροπλάνο ή με ειδικά μηχανήματα (π.χ. όπλα πυροβόλων ή ειδικούς πυραύλους εδάφους). Το Ισραήλ άρχισε να χρησιμοποιεί την τεχνολογία τεχνικής βροχής στο βόρειο τμήμα του, από το 1950.
Περιλάμβανε την εκπομπή ιωδιούχου αργύρου από αεροπλάνα και επίγεια μέσα. Τα αποτελέσματα δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και γι’ αυτό από το 2021 σταμάτησε η χρήση αυτής της τεχνολογίας, εξαιτίας και του υψηλού κόστους της.
Σήμερα όμως κράτη, από την Αυστραλία έως την νότια Αφρική, έχουν αρχίσει πάλι να επενδύουν σε αυτήν την τεχνολογία. Επίσης, στην Κίνα προτείνονται φιλόδοξα σχετικά προγράμματα.
Παράλληλα με την αναζήτηση νέων πηγών παραγωγής καθαρού νερού, μεγαλύτερης σημασίας και αποτελεσματικότητας είναι η βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης του νερού.
Είναι απαραίτητος ο περιορισμός των απωλειών στα υδρευτικά δίκτυα των πόλεων και αυτών, που οφείλονται σε ελαττωματικές οικιακές υδραυλικές εγκαταστάσεις.
Πρέπει να εξαλειφθούν ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθούν οι σπατάλες νερού από διαρροές, όπως επίσης από χρήση μπανιερών, από χρήση πλυντηρίων ρούχων και πιάτων όχι γεμάτων και χρήση πόσιμου νερού για καθαρισμό εξωτερικών χώρων.
Στο γεωργικό τομέα, έμφαση πρέπει να δοθεί σε σύγχρονες τεχνολογίες άρδευσης και στον περιορισμό των απωλειών στα αρδευτικά δίκτυα.
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο Fellow της IWA (Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού)
Βιβλιογραφία
Angelakis, A. N., Tchobanoglous, G., Capodaglio, A. G., and Tzanakakis, V. A. (2024).
The Importance of Nonconventional Water Resources Especially in the Regions under Water Scarcity. Water 16,