Στην πορεία του ο άνθρωπος δημιουργεί υψηλές αξίες και ιδανικά που αποτελούν βασικούς στόχους αυτοπραγμάτωσης και ομαλής κοινωνικής συμβίωσης. Παράλληλα ο ακριβής προσδιορισμός τους αποτελεί διαχρονικά αντικείμενο της φιλοσοφίας και της πολιτικής που αγωνίζονται να τους δώσουν συγκεκριμένο περιεχόμενο ανάλογα με τις επαγγελίες και τους στόχους τους.
Από την αρχαιότητα και το Διαφωτισμό, αλλά και σήμερα κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν οι έννοιες ισότητα και ελευθερία. Πρώτοι οι Στωικοί με τον κοσμοπολιτισμό τους θα υποστηρίξουν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και μπορεί ένας δούλος να είναι ελεύθερος πνευματικά και ψυχικά και ένας ελεύθερος και πλούσιος να είναι δούλος.
Παρόμοια θέση αργότερα θα εκφράσει ο Χριστιανισμός, που δεν αμφισβητεί την πολιτική και κοινωνική ιεραρχία, αλλά η ισότητα θα υπάρξει μετά το θάνατο, οπότε πλεονεκτεί ο φτωχός του πλουσίου. Με το διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση θα συμπυκνωθεί όλη η φιλοσοφική αναζήτηση στο αίτημα, ελευθερία ισότητα και αδελφότητα ή κοινωνική αλληλεγγύη.
Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα ποια από τις αξίες αυτές έχει προτεραιότητα. Η ελευθερία ή η ισότητα, αφού και οι δύο καταξιώνουν τον άνθρωπο, αλλά αναγκαστικά δεν είναι δυνατόν να υπηρετηθούν και οι δύο με την απόλυτη μορφή τους.
Αναμφισβήτητα στόχος πρέπει να είναι η συνεχής αναβάθμιση της. Ποτέ όμως με τη στέρηση της ελευθερίας που αποτελεί αυτοσκοπό. Ο άνθρωπος, εάν χάσει την ελευθερία του παύει να είναι άνθρωπος, όπως υποστηρίζεται ακόμα και στον Όμηρο.
Αλλά και η απόλυτη ελευθερία σε μια οργανωμένη δημοκρατική κοινωνία δεν είναι πάντα δυνατή. Κανένα δικαίωμα δεν είναι απόλυτο εκτός από το δικαίωμα της ζωής. Κάποτε σε έκτακτες περιπτώσεις για την προστασία υψηλών αγαθών, όπως είναι π.χ. η δημόσια υγεία και η εθνική ασφάλεια δίδεται η δυνατότητα να περιοριστούν ορισμένα δικαιώματα.
Γι’ αυτό το τελευταίο διάστημα παρακολουθήσαμε μια σειρά από μέτρα που περιόριζαν σημαντικές ελευθερίες και γι αυτό η κριτική που έγινε από ορισμένες πολιτικές παρατάξεις ήταν άστοχη. Ο περιορισμός δεν ήταν ένδειξη αυταρχισμού ή εκτροπής από την κανονικότητα, ούτε ευκαιρία για άλλα αυταρχικά μέτρα.
Και η ευθύνη και της πολιτείας και των πολιτών είναι μεγάλη. Είναι πάντως θλιβερό ότι ακόμα και ειδικοί, όπως οι γιατροί και οι νοσηλευτές δεν έδειξαν την αναγκαία υπευθυνότητα, αλλά αφέθηκαν να παρασυρθούν από συνωμοσιολογίες, που ανθοφορούν σε περιόδους κρίσης και εκφράζουν απλώς ανωριμότητα.
* Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος