Δύο ήταν τα βασικά «εργαλεία» που επέβαλαν οι δανειστές στις διαδοχικές κυβερνήσεις που υπέγραψαν και εφάρμοσαν τα μνημόνια προκειμένου να διασφαλίσουν την εξόφληση των δανείων που χορήγησαν στη χώρα μας: δραστικές περικοπές των δαπανών της γενικής κυβέρνησης και αύξηση των φόρων. Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε τις περικοπές που έγιναν στο σύνολο των δαπανών της γενικής κυβέρνησης
Το επιχείρημα για τη δραστική περικοπή των δαπανών της γενικής κυβέρνησης ήταν ότι αυτές ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν πολύ υψηλές σε σχέση με το μέσο όρο στην Ε.Ε. καθώς και τα επιμέρους κράτη-μέλη της. Στο άρθρο αυτό θα δείξουμε ότι το επιχείρημα αυτό δεν είναι ορθό διότι δεν λαμβάνει υπόψη τον πληθυσμό των κρατών μελών. Λόγω έλλειψης χώρου θα εξετάσουμε μόνο τις δαπάνες αυτές στη χώρα μας και θα τις συγκρίνουμε με το μέσο όρο της Ε.Ε. των 28 μελών (Ε.Ε.28) και στο τέλος κάθε τμήματος θα αναφέρουμε τη θέση της χώρας μας σε σχέση με τα άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε.
Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης περιλαμβάνουν τις δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για τις δημόσιες υπηρεσίες, την άμυνα, την εκπαίδευση τις συντάξεις κλπ καθώς και τις δαπάνες των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Νομικών Προσώπων Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου. Τα στοιχεία που χρησιμοποιούμε και είναι σε ευρώ σε τρέχουσες τιμες και τα πήραμε από τη βάση δεδομένων της Στατιστικής Υπηρεσίας της Ε.Ε., της Eurostat.
Ι. ΟΙ ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΩΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΤΟΥ ΑΕΠ
Στην πρώτη στήλη του πρώτου μέρους του Πίνακα 1 δίνεται στο σύνολο των δαπανών της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας και της Ε.Ε. 28 σε εκατ. ευρώ σε τρέχουσες τιμες το έτος 2009 (έτος πριν από τα μνημόνια), στη δεύτερη το έτος 2017 (έτος στο οποίο ολοκληρώθηκε η εφαρμογή των δύο μνημονίων που υπέγραψαν οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ και η εφαρμογή του μεγαλύτερου τμήματος του τρίτου Μνημονίου που υπέγραψε η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ) και στην 3η η ποσοστιαία μεταβολή το 2017 σε σχέση με το 2009. Στο δεύτερο μέρος του Πίνακα δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία του ΑΕΠ σε εκατ. ευρώ σε τρέχουσες τιμες και στο τρίτο τμήμα το σύνολο των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Από τον Πίνακα 1 φαίνεται ότι το 2017 σε σχέση με το 2009
– Το σύνολο των δαπανών της γενικής κυβέρνησης στην Ελλάδα, λόγω των περικοπών των μνημονίων, μειώθηκε κατά το ένα τρίτο, ενώ, αντίθετα εκείνο της Ε.Ε.28 αυξήθηκε.
– Λόγω των περικοπών στις δαπάνες και άλλων μέτρων, το ΑΕΠ στην Ελλάδα μειώθηκε σχεδόν κατά ένα τέταρτο ενώ εκείνο της Ε.Ε. ως συνόλου αυξήθηκε κατά το ίδιο σχεδόν ποσοστό.
Λόγω των διαφορών στη μεταβολή τόσο του συνόλου των δαπανών όσο και του ΑΕΠ, οι δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσίασαν μείωση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ε.Ε.28 ως σύνολο, αλλά η μείωση του ποσοστού αυτού στην Ελλάδα ήταν μεγαλύτερη με αποτέλεσμα να μειωθεί η διαφορά ανάμεσα στα δύο ποσοστά. Το ποσοστό της χώρας ενώ το 2009 ήταν κατά 4,1% υψηλότερο εκείνου της Ε.Ε.28 ως σύνολο, το 2017 η διαφορά αυτή μειώθηκε στο 1,5%.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το επιχείρημα των δανειστών μας με το κριτήριο τις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ, ευσταθεί δεδομένου τόσο το 2009 όσο και το 2017 ήταν υψηλότερο από το μέσο όρο της Ε.Ε.28. Σε σχέση με τα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε. η Ελλάδα ως προς το ύψος του ποσοστού αυτού κατείχε την 6η θέση το 2009 και την 8η το 2017.
ΙΙ. ΟΙ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Όπως προαναφέραμε, η σύγκριση που έγινε στο πρώτο μέρος του άρθρου αυτού δεν λαμβάνει υπόψη των πληθυσμό τόσο της Ελλάδας όσο και της Ε.Ε.28. Οι δαπάνες όμως του κάθε κράτους εξαρτώνται, όπως είναι φυσικό, και από τον πληθυσμό τους. Για το λόγο αυτό στο πρώτο μέρος του Πίνακα 2 δίνεται ο πληθυσμός της Ελλάδας και της Ε.Ε.28 ως συνόλου τα έτη 2009 και 2017 και η ποσοστιαία μεταβολή τους.
Με τον πληθυσμό αυτό διαιρούμε το σύνολο των δαπανών της γενικής κυβέρνησης του πρώτου μέρους του Πίνακα 1 και στο δεύτερο μέρος του Πίνακα 2 δίνουμε την κατά κεφαλή δαπάνη στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.28 ως σύνολο σε ευρώ σε τρέχουσες τιμες τα έτη 2009 και 2017 και την ποσοστιαία μεταβολή του. Στο τρίτο μέρος του Πίνακα δίνεται η σχέση του ποσοστού της χώρας μας σε σχέση με το μέσο όρο (100) της Ε.Ε.28 ως συνόλου.
Από τον Πίνακα 2 φαίνεται ότι
– Στην Ελλάδα ο πληθυσμός, λόγω της υπεροχής των θανάτων έναντι των γεννήσεων και της νέας μετανάστευσης, μειώθηκε ενώ, αντίθετα, της Ε.Ε.28 αυξήθηκε.
– Εξαιτίας της μεγάλης μείωσης του συνόλου των δαπανών της γενικής κυβέρνησης και παρά τη μείωση του πληθυσμού της, η κατά κεφαλή δαπάνες στην Ελλάδα μειώθηκαν ενώ, αντίθετα της Ε.Ε.28 λόγω της αύξησης του συνόλου των δαπανών και παρά την αύξηση του πληθυσμού, αυξήθηκαν.
– Οι κατά κεφαλή δαπάνες στην Ελλάδα ήταν χαμηλότερες από το μέσο όρο της Ε.Ε.28 το 2009 κατά 5,7% και το 2017 η διαφορά αυτή εκτινάχτηκε σε 42,3% (!).
Για τις συγκρίσεις με τα άλλα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. χρησιμοποιούμε το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ). Με βάση το ύψος της κατά κεφαλή δαπάνης της γενικής κυβέρνησης η Ελλάδα, ανάμεσα σα 28 κράτη η χώρα μας το 2009 κατείχε τη 13η θέση και το 2017 την 18η. Το 2017 τα μόνα κράτη που είχαν κατά κεφαλή δαπάνες χαμηλότερες από την Ελλάδα ήταν τα 8 της πρώην Ανατολικής Ευρώπης και η Ρουμανία και η Βουλγαρία.
Αυτή είναι η σκληρή για τη χώρα μας πραγματικότητα σε ό, τι αφορά στις δαπάνες της γενικής κυβέρνησης στην οποία προκάλεσε η εφαρμογή των μέτρων των τριών μνημονίων και όχι αυτή που παρουσιάζουν οι δανειστές με ένα κριτήριο που τους συμφέρει.
Αποτέλεσμα της δραστικής μείωσης των δαπανώ της γενικής κυβέρνησης σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση των φόρων ήταν να μειωθεί το ΑΕΠ της χώρας κατά 25%, να εκτιναχθεί σε πάνω από 1.000.000 ο αριθμός των ανέργων, να αυξηθεί το ποσοστό του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και, όπως έχουμε δείξει σε άλλα άρθρα μας, να μειωθούν περισσότερο οι γεννήσεις, να αυξηθούν οι θάνατοι και να αρχίσει η νέα μετανάστευση.
*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ