Το 2008, η μελέτη του ΤΕΙ Κρήτης «Το αμπέλι και οι νέες καλλιέργειες στο Νομό Ηρακλείου. Αναγκαιότητες αναδιάρθρωσης – Πρόταση εφαρμογής», διαπίστωνε ότι οι προοπτικές της ελληνικής σταφίδας Σουλτανίνας την τελευταία 15ετία επιδεινώθηκαν δραστικά γιατί:
- Η σταφίδα Τουρκίας βελτίωσε θεαματικά, τόσο την ποσότητα, όσο κυρίως την ποιότητά της, και μας άσκησε εντονότερο ανταγωνισμό.
- Η σταφίδα Καλιφόρνιας συνέχισε να εξασφαλίζει υψηλότερες τιμές, πλην όμως και εκεί οι παραγωγοί αντιμετώπισαν προβλήματα, κυρίως υψηλού κόστους παραγωγής. Για τους λόγους αυτούς τροποποιούν σταδιακά την τεχνολογία παραγωγής της σταφίδας, από αποξήρανση στο έδαφος σε αποξήρανση πάνω στο πρέμνο (κν. κουρμούλα) [DOV: Dried On Vine raisins].
- Η σταφίδα Ελλάδας συνέχισε να υποβαθμίζεται, τόσο ποσοτικά όσο και κυρίως ποιοτικά, παρά το γεγονός της άμεσης και έμμεσης υποστήριξής της από την Ε.Ε. Ενδεικτικά, εκτός από την στρεμματική ενίσχυση, αναφέρουμε:
- τον καθορισμό ελάχιστης τιμής εισαγωγής, στην Κοινότητα, σταφίδας τρίτων χωρών και
- τη χρηματοδότηση από την Ε.Ε., με λίγο πάνω από δύο (2) δισεκατομμύρια δραχμές, στα πλαίσια του COMPROMI, του προγράμματος «Ειδικές Δράσεις για τη Σταφίδα Σουλτανίνα», με φορέα διαχείρισης την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ηρακλείου. Το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε από 01/04/1997 έως 31/03/2002, «με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και της εμπορίας σταφίδας, ώστε να εξομαλυνθεί η κατάσταση και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά της στη διεθνή αγορά». Τελικά, το μόνο που έμεινε είναι τα γκρι πλαστικά κιβώτια που κυκλοφορούν στις καρότσες των αγροτικών!!!
Για τους λόγους αυτούς, στο πλαίσιο της μελέτης του ΤΕΙ, διενεργήθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έρευνα αγοράς, σε Μ. Βρετανία, Γερμανία και Ρωσία, που διαπίστωσε ότι: κάθε χρόνο οι ανταγωνίστριες χώρες εξάγουν μεγάλες ποσότητες σταφίδας, κερδίζοντας συνεχώς μερίδια αγοράς σε βάρος της Ελληνικής σταφίδας, πολλές φορές πουλώντας και σε υψηλότερες τιμές.
Επομένως, η ελληνική σταφίδα Σουλτανίνας φαίνεται να είναι ένα προϊόν που με δυσκολία μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη θέση του.
Λαμβάνοντας υπόψη της όλα τα παραπάνω, η μελέτη του ΤΕΙ, εκτίμησε ότι, σε βάθος εικοσαετίας, το πολύ να διατηρηθούν 2.000 στρέμματα σταφιδοποιήσιμης Σουλτανίνας και αυτά υπό προϋποθέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:
- Η βελτίωση και πιστοποίηση της ποιότητας της σταφίδας, στο πλαίσιο της βιολογικής και της ολοκληρωμένης διαχείρισης της παραγωγής, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή της θα περιοριστεί κυρίως στη ζώνη του Μαλεβιζίου.
- Η υιοθέτηση συμβολαιακών σχέσεων μεταξύ αμπελουργών και μεταποιητών.
- Η διαφήμιση – προώθηση στην εσωτερική αγορά η οποία, με την συμμετοχή των τουριστών, μπορεί να απορροφήσει σημαντικό μέρος ελληνικής σταφίδας και μάλιστα με αιχμή την παραδοσιακή σταφίδα που παράγεται ακόμα και σήμερα στα σταφιδοχώρια του Νομού, για οικογενειακή χρήση των αμπελουργών μας (σταφύλια χωρίς ορμόνες, σταφίδα χωρίς στίλβωση ή θείωση).
Γι’ αυτό προτείνεται η εγκατάσταση πειραματικών εφαρμοσμένης αξιολόγησης της μεθόδου DOV (αποξήρανση πάνω στο πρέμνο), συμπεριλαμβάνοντας στους παράγοντες που θα διερευνηθούν τόσο το σύστημα διαμόρφωσης – υποστύλωσης των πρέμνων, όσο και την ποικιλία (βλέπε παρακάτω).
Ενδιαφέρον προς την κατεύθυνση αυτή, σύμφωνα με σχετική έρευνα του ΤΕΙ Κρήτης, παρουσιάζει και η ποικιλία Centennial Seedless (Εικ. 1). Η τελευταία, λόγω του μοσχάτου αρώματός της, είναι κατάλληλη και για παραγωγή αποσταγμάτων βελτιώνοντας την ποιότητα της τσικουδιάς μας.
Σημερινά δεδομένα.
Δυστυχώς, μετά από βιβλιογραφική έρευνα διαπιστώθηκαν τα παρακάτω:
- Η Τουρκία, δώδεκα χρόνια μετά, έχει αυξήσει σημαντικά τόσο τις καλλιεργούμενες εκτάσεις όσο και την παραγωγή της σταφίδας Σουλτανίνας (Εικ. 2). Περίπου 65.000 αμπελουργοί καλλιεργούν 1.050.000 στρέμματα σταφιδοποιήσιμης Σουλτανίνας, με μέση παραγωγή την τελευταία πενταετία 277.000 τόνους, από του οποίους εξάγεται το 85% σε 107 χώρες. Μάλιστα το 84% της τουρκικής σταφίδας εξάγεται στην Ε.Ε., με κύριους προορισμούς τη Μεγάλη Βρετανία, την Ολλανδία και τη Γερμανία. Επισημαίνεται επίσης ότι τα τελευταία χρόνια δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα πιστοποίησης ποιότητας με εφαρμογή συστημάτων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, Ολοκληρωμένης Διαχείρισης κ.ά.. Συμπερασματικά οι προοπτικές της τουρκικής σταφίδας θεωρούνται άριστες, σε βαθμό που εκτιμάται ότι τα επόμενα χρόνια θα εξάγουν και στις ΗΠΑ.
- Η Καλιφόρνια, το ίδιο χρονικό διάστημα, διατηρεί μάλλον σταθερές τις καλλιεργούμενες με σταφιδοποιήσιμες ποικιλίες εκτάσεις της (600.000 στρ.), κυρίως της Σουλτανίνας (495.000 στρ.). Αντίθετα, οι εκτάσεις των ποικιλιών Fiesta (65.000 στρ.) και Selma Pete (26.000 στρ.) αυξήθηκαν, ιδιαίτερα της δεύτερης. Η Selma Pete δόθηκε για καλλιέργεια το 2001, θεωρείται ανώτερης ποιότητας ποικιλία «τύπου Σουλτανίνας» (Εικ. 3), ωριμάζει τρεις τουλάχιστον εβδομάδες νωρίτερα και προσφέρεται ιδιαίτερα για παραγωγή φυσικής σταφίδας με αποξήρανση πάνω στο πρέμνο (κν. κουρμούλα). Η μεγάλη αλλαγή όμως της καλιφορνέζικης σταφίδας αφορά την συνεχή αύξηση της εκμηχάνισης της συγκομιδής. Τα σταφύλια είτε: α) συλλέγονται μηχανικά, τοποθετούνται σε ένα συνεχές λεπτό φύλλο χαρτιού όπου στεγνώνουν στον ήλιο για 2-3 εβδομάδες και συγκομίζονται μηχανικά (Εικ. 4), είτε β) αποξηραίνονται πάνω στο πρέμνο και συγκομίζονται μηχανικά (Εικ. 5). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, το 2019 συγκομίστηκε μηχανικά το 25% των εκτάσεων Σουλτανίνας, το 49% της Fiesta και το 67% της Selma Pete.
Τα συμπεράσματα δικά σας. Εγώ πάντως νοιώθω πολύ άσχημα και πάντα στην πρώτη μου διάλεξη του μαθήματος Αμπελουργίας επισημαίνω στους φοιτητές μου ότι στις αρχές της 10ετίας του ΄70, όπως ανέφερα στην πτυχιακή μου μελέτη, η χώρα μας ήταν πρώτη, σε παγκόσμιο επίπεδο, σε εξαγωγές σταφίδας (Σουλτανίνας και Κορινθιακής), και ρωτάω.
Πώς γίνεται όταν, είμαστε η μόνη χώρα της Ε.Ε. που παράγει σταφίδα Σουλτανίνας, ενώ η Ε.Ε. εισαγάγει το 50% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής σταφίδας, σήμερα ουσιαστικά να μην εξάγουμε σταφίδα Σουλτανίνας αλλά να εισάγουμε από την Τουρκία. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η Ε.Ε. έχει στηρίξει τη σταφίδα μας, όσο κανένα άλλο προϊόν.