Το κηρύκειο είναι σύμβολο χιλιάδων χρόνων, το οποίο οι Έλληνες είχαν πάρει από τους Αιγύπτιους των πρώτων δυναστειών ή από τους Σουμέριους. Ο Ερμής, αγγελιαφόρος των αρχαίων ελληνικών θεών φέρεται στις παραστάσεις να κρατά το κηρύκειο.
Κατά την ελληνική μυθολογία, ο Ερμής συνάντησε δυο φίδια να αντιμάχονται το ένα το άλλο, τα ξεχώρισε με το ραβδί που κρατούσε και εκείνα τυλίχτηκαν αντικριστά γύρω από το ραβδί, κοιτάζοντας το ένα το άλλο. Το ένα εξ αυτών συμβολίζει τη γνώση, δηλαδή την επιστήμη, και το άλλο τη σοφία, δηλαδή τον εσωτερικά σκεπτόμενο άνθρωπο, τον ενσυναίσθητο, όπως θα λέγαμε σήμερα.
Η σύγχρονη, η λεγόμενη μοντέρνα ποίηση, έχει καταργήσει τα μέτρα και την ομοιοκαταληξία, και χρησιμοποιεί το ρυθμό της αναπνοής, γενικώς τους ρυθμούς του σώματος, τον χτύπο της καρδιάς, την εσωτερική βίωση του κηρυκείου, την ενσυναίσθηση και έμπνευση.
Όταν έρχεται, όμως, στην άσκηση, τη δράση της επιστήμης του, έχοντας τον ασθενή ενώπιόν του, αν δεν διαθέτει φύσει και θέσει την βίωση, δεν μπορεί να πλησιάσει τον ασθενή, να αντιληφθεί το πρόβλημά του, όσα τον βασανίζουν και να επιδιώξει τη θεραπεία τους.
Αυτή, λοιπόν, η ανάγκη να μπει στο προσωπικό πρόβλημα του ασθενούς οδηγεί ορισμένους σύγχρονους γιατρούς, στο εξωτερικό και την Ελλάδα, να προσεγγίσουν είτε ως αναγνώστες είτε ως συγγραφείς και την ποιητική δημιουργία.
Γιατί και η ιατρική και η ποίηση έχουν στοιχεία κοινά, την αφή (στην ποίηση ως σαρκική επιθυμία), την όραση-θέαση, την ακοή (τον ήχο) και κυρίως την προσπάθεια για εσωτερίκευση. Εν προκειμένω, τη βίωση ως γιατρός του προβλήματος του ασθενούς.
Η ως άνω, συνεπώς, διαδικασία οδηγεί, από προηγούμενες εποχές μέχρι τη σημερινή, αρκετούς γιατρούς να ασχολούνται ενεργά και με την ποίηση.
Ένας εξ αυτών είναι και ο γνωστός γαστρεντερολόγος στο ΠΑΓΝΗ Δημήτρης Σαμωνάκης. Όσοι τον γνωρίζουν ως γιατρό, διαπιστώνουν την επιστημονική του επάρκεια, αλλά και τη συναισθηματική προσέγγιση στους ασθενείς του, κατά συνέπεια και την ποιητική και ποιοτική δημιουργία του.
Τον είχαμε πρότινος γνωρίσει με τις τέσσερις ποιητικές συλλογές του: “Τα ερωτικά της Κυριακής” (2000), “Τα δίπολα και ο χρόνος” (2008), “Εκκωφαντική σιωπή” (2013) και “Πικροδάφνες στο δρόμο του φεγγαριού” (2016), όλων με τις εκδόσεις “Γαβριηλίδης”.
Προσφάτως, κυκλοφόρησε την ποιητική συλλογή “Είκοσι χρόνια στην απέναντι όχθη”, με τις εκδόσεις “ΣΜΙΛΗ”. Η ως άνω συλλογή, ως επιτομή, εμπεριέχει, κατ’ αρχήν, νέα ποιήματα με τον ίδιο τίτλο και, επιπροσθέτως, τις προηγούμενες εκδοθείσες συλλογές.
Επειδή στο παρελθόν έχουμε ασχοληθεί με προηγούμενες συλλογές ποιημάτων, θα αρκεσθούμε στην προσέγγιση της νέας συλλογής, που προηγείται των λοιπών στο βιβλίο. Ξεκινώντας από τον τίτλο, διαπιστώνουμε την εμπράγματη παρουσία του κηρυκείου του Ερμή.
Ο Σαμωνάκης στέκεται ως γιατρός στην όχθη, την πλευρά της γνώσης και της επιστήμης, ήδη, όμως, από το 2000, που ξεκίνησε την ποιητική διαδρομή του, στέκεται και στην “απέναντι όχθη”, εν προκειμένω στην όχθη της ποιητικής βίωσης και δημιουργίας.
Ήδη, από το πρώτο ποίημά του, με τίτλο “Ποιητής” (σελ. 9), επιβεβαιώνει την παραπάνω προσέγγιση:
Ο ποιητής ασκητής
θεραπεύει τα τραύματα
Γνωρίζοντας εαυτόν και αλλήλους
Δειλός μπροστάρης
Ή ψυχοπαθής ηδονοβλεψίας
τρυγά για δικό του όφελος.
Ως ποιητής γιατρός συμπάσχων ποιητικά, στις “Ψευδαισθήσεις” του, “παίρνει τους δρόμους αλαφιασμένος από τις φωνές… Βαδίζει γρήγορα, βαριανασαίνει… Έξαφνα βλέπει ό,τι του λένε οι φωνές από καιρό, κάθε που ιδρώνει άγρυπνος τα βράδυα” (σελ. 30).
Η ίδια συμπάσχουσα συμμετοχή του γιατρού ποιητή διαπιστώνεται σε αρκετά ποιήματα, όπως στους “Συνεπιβάτες στην πτήση” (σελ. 42):
Βουβός λυγμός
Δάκρυ καυτό
Μουτζουρώνει την “Ασκητική”
Παρά το μαύρο
Αυλακωμένο από τον πόνο.
Λάμπει το όμορφο πρόσωπο.
Σε άλλο τετράστιχο, με τίτλο “Χειμώνες”, αποκαλύπτει την τεχνική της ποιητικής δημιουργίας, αλλά και του ιατρικού απορρήτου, γράφοντας: “Σαγηνευτική σιωπή”.
Σε άλλο ποίημα, με τίτλο “Πριν το τέλος” (σελ. 34), συνεκδοχικά διαπιστώνει ο αναγνώστης την πορεία του ανία του ασθενούς, με την αντίστοιχη ενός ετοιμόρροπου οικήματος:
Μεσογκρεμισμένοι τοίχοι
Και μια κίτρινη πόρτα που οδηγεί στον γκρεμό (…)
Όπως στην ποίηση, έτσι και στην ιατρική, υπάρχει η αγάπη, η ιατρική στον πάσχοντα, όπως ο έρωτας στην ποίηση, προσωποποιημένος στη γυναικεία ομορφιά.
Το παραπάνω διαπιστώνεται ξεκάθαρα σε ερωτικά ποιήματα, όπως στα “Ερωτικά Άνθη” (σελ. 46):
Το κορίτσι
με τις κίτρινες τουλίπες
Είναι σκιά που αφήνει
κόκκινο αντιφέγγισμα
σε διαδρόμους με αχνό
νυχτερινό φωτισμό (…)
Δηλαδή, ομορφιά και διάδρομοι “με νυχτερινό φωτισμό” των νοσοκομείων.
Η ερωτική απογοήτευση των λογικών φοιτητικών χρόνων αποκρυσταλλούται στους στίχους του ποιήματος “Ο Σταντάλ ενσαρκώνει τον πόθο” (σελ. 48).
Το ίδιο συμβαίνει στο ποίημα “Έρωτας μόνος”, με τους πικρής απογοήτευσης στίχους, όπως “Έρωτας που ’χασε /Tο βαγόνι του χρόνου”.
Ο “Δίφορος έρωτας” είναι όψιμος, “Ύστερος έρωτας /Kι έχεις ξεχάσει!”, ενώ η σκέψη, η ώριμη πια, μαζεύει “Ψηφίδες καθημερινότητας /Κι όλα μαζί /Φτιάχνουν εσένα”.
Αλλού, η ποίηση του Σαμωνάκη φαινομενικά παρουσιάζεται εξαιρετικά τολμηρή, όπως στο ποίημα “Μελέτη για βραχείες ηδονές” (σελ. 54):
Η Άνοιξη χαμογελούσε με βαθύ κάθισμα
Αποκαλύπτοντας το απαγορευμένο δάσος
Μιας ηδονής με πολλά μονοπάτια
Χαμόγελο ψευδαίσθησης αθανασίας της ήβης.
Με το τέλος, όμως, του πεπρωμένου, του ανθρώπινου βίου:
(…) Έξαφνα η θάλασσα σιώπησε
ν’ ακούσει τι ήχο αφήνει
Το μακρύ μοβ πέπλο
καθώς ξεγυμνώνει τον έρωτα.
Στη νέα συλλογή εμπεριέχονται εικόνες πολλές, λιμενικές, θαλασσών εν τρικυμία, πόλεων του εξωτερικού ή του εσωτερικού.
Επίσης, θέατρα μισογκρεμισμένα (“Θέατρο Αθήναιον”), συνταιριασμένα με όνειρα, χιονισμένες κορυφές ή φιλοσοφική διάθεση για την ανθρώπινη φθορά: “Φιλοσοφικό” (σελ. 62).
Η ίδια διάθεση και στον “Επίλογό” του (σελ. 63), με το τέλος όλων, όπως και του βιοτικού.
Κλείνουν τα μάτια
Βίαια ή απαλά
Φως ή σκοτάδι
το ίδιο. (…)
Για να καταλήξει, στο εν λόγω ποίημα “Επίλογος”, με το ήθος του ίδιου του ποιητή, που είναι και του κάθε νοήμονος, του ηθικού και πιστού στο δοσμένο όρκο του ανθρώπου, με την απουσία του εγωισμού, δηλαδή με την ανθρωπιστική επιτέλεση του σκοπού του. “…Ίσως έτσι /Χωρέσουν οι ανά τους αιώνες /Υπάρξεις / Όχι κατά τρόπο /Εγωιστικό.” (σελ. 63). Αυτά και όλα τα παραπάνω στοιχεία χαρακτηρίζουν την ποίηση του Δημήτρη Σαμωνάκη, του σημαντικού ποιητή και γιατρού. Στοιχεία του πραγματικού γιατρού και μάλιστα του ποιητή γιατρού.
*Ο Αντώνης Σανουδάκης – Σανούδος είναι καθηγητής Ιστορίας, συγγραφέας