Ιούλιος 2020
«Για κάθε πράγμα στη γη υπάρχει μία εποχή και για κάθε σκοπό ένας χρόνος. Χρόνος για σπορά και χρόνος για θερισμό. Χρόνος για χαρά και χρόνος για λύπη. Χρόνος για ειρήνη και χρόνος για πόλεμο. Χρόνος για… και χρόνος για…».
Στους εκκλησιαστές αποδίδονται οι αξιομνημόνευτες αυτές φράσεις, που στην αρχαιότητα εξέφραζαν, τη μυθοποιητική αίσθηση του χρόνου, που αναφερόμενος ως «καιρός» είχε θεοποιηθεί όπως μαρτυρεί βωμός, που υπήρχε στο ιερό του Διός στην αρχαία Ολυμπία. Σήμερα ο χρόνος νοείται θεμελιώδης ποσότητα όπως η μάζα και ο χώρος και ορίζεται στερεότυπα ως «ένα μη χωρικό γραμμικό συνεχές, όπου τα γεγονότα συμβαίνουν με εμφανώς μη αναστρέψιμη τάξη».
Για εκφραστικές ανάγκες του ανθρώπου η έννοια του χρόνου διευρύνεται και σήμερα εκφραζόμενος ως «ευκαιρία ή συγκυρία» δηλώνει την επιλογή του καταλληλότερου χρονισμού (timing) για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται αν είναι καιρός, δηλαδή ο κατάλληλος χρόνος, να τολμήσει η χώρα μας να κάνει τα βήματα, που απέφευγε επί δεκαετίες και να αξιοποιήσει στη πράξη, το διεθνές δίκαιο και το νομικό της οπλοστάσιο για την κατοχύρωση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Κυριαρχικά δικαιώματα, που κατά τρόπο θαυμαστό και προκλητικό η γεωλογία και τοπογραφία της περιοχής, τα ιστορικά της κεκτημένα, η σύμβαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας και άλλοι παράγοντες, επεφύλαξαν για τη χώρα μας, αλλά κατά τρόπο εγκληματικό οι διαχρονικές της κυβερνήσεις με το φερετζέ ενός άσφαιρου casus belli, δεν τόλμησαν να κατοχυρώσουν και να αξιοποιήσουν.
Τα πολεμικά ανοίγματα της Τουρκίας στη Λιβύη και οι επιδείξεις του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, για να δώσουν δυναμική και κύρος στο παράνομο Τουρκο-λιβυκό σύμφωνο, προκαλούν τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και επιβάλλουν την αναθεώρηση του δόγματος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και την προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα.
Επιβάλλουν δηλαδή να κατανοήσει επιτέλους η κυβέρνηση ότι είναι καιρός και το σωστό timing (χρονισμός) να αναθεωρήσει τις αναποτελεσματικές πρακτικές και τακτικές της επίκλησης του διεθνούς δικαίου, η κουλτούρα, του οποίου είναι συμβιβαστική και της ανωφελούς αλληλεγγύης των συμμάχων και εταίρων, οι οποίοι χαρακτηρίζουν αμφισβητούμενα ύδατα ό,τι ακριβώς δεν έχουμε κατοχυρώσει ως χώρα, παρά τις παροτρύνσεις των ειδικών και να ανακοινώσει άμεσα στον ΟΗΕ και στη διεθνή κοινότητα την απόφαση της για το κλείσιμο των κόλπων και την υιοθέτηση ευθειών γραμμών βάσης, σύμφωνα με τα Άρθρα 7 και 10 της Σύμβασης του δικαίου της Θάλασσας για τα οποία δεν ισχύει η απειλή του casus belli.
Μια πολιτική κίνηση, η οποία εντάσσει ένα σημαντικό μέρος θαλάσσιας έκτασης στην εθνική μας κυριαρχία, όχι μόνο δεν δικαιολογεί αντίδραση της Τουρκίας αλλά και θα την φέρει σε αμηχανία και στο δίλημμα: Είτε να αντιδράσει, επεκτείνοντας το casus belli στην άσκηση ενός ακόμη αδιαμφισβήτητου δικαιώματος της Ελλάδας, το οποίο απορρέει από το Δίκαιο της Θάλασσας, γεγονός που θα αναδείξει το τραγελαφικό της όποιας αντίδρασης και που οφείλει να αξιοποιήσει στο έπακρο η ελληνική διπλωματία. Είτε να αποδεχτεί τα τετελεσμένα της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου, τα οποία θα έχουν σοβαρότατες επιπτώσεις πέραν του διμερούς επιπέδου των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Αναμφίβολα, η αντίδραση της Τουρκίας στην ανακήρυξη Ελληνικών θαλάσσιων ζωνών, πρέπει να θεωρείται δεδομένη και έντονη, καθώς θίγονται τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία εξωτερικεύει με μαξιμαλιστικές αμφισβητήσεις, αλληλένδετες, προβλέψιμες και εξόχως αποκαλυπτικές των αδυναμιών της Τουρκικής στρατηγικής. Ο Ερντογάν ασφαλώς και γνωρίζει ότι το διακύβευμα μιας πολεμικής σύρραξης με την Ελλάδα δεν θα είναι μόνο η σταθερότητα στη περιοχή και στη χώρα του, αλλά και η ίδια του η ύπαρξη.
Γνωρίζει ακόμη ότι η αδυναμία της τουρκικής στρατηγικής κρύβεται στο γεγονός ότι η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη και με βλέψεις στο αναδυόμενο νέο πολυπολικό διεθνές σύστημα πρέπει να αποφύγει μια ευρείας κλίμακας διένεξη αμφιβόλου αποτελέσματος, που ως τίμημα θα έχει την καταστροφή της οικονομίας, των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και το γόητρο της.
Εξάλλου, τις προθέσεις της Τουρκίας, να αποφύγει μια ευρείας κλίμακας πολεμική διένεξη με τη χώρα μας, αποκαλύπτει και η πάγια τακτική της, να προαναγγέλλει τις ενέργειές της, κάτι που μοιάζει με σκυλί που γαυγίζει, όχι γιατί είναι δυνατό, αλλά γιατί φοβάται να ενεργήσει αιφνιδιαστικά, που μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη κλιμάκωση.
Διένεξη, που όμως μπορεί να περιοριστεί στο πλαίσιο θερμού επεισοδίου προκειμένου να εξαναγκαστεί η χώρα μας σε διαπραγματεύσεις συμβιβασμού και παραχώρησης εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, που η Τουρκία επιδιώκει και ΗΠΑ Ρωσία, εταίροι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ προτρέπουν.
Οι εξελίξεις στη Λιβύη αναμφίβολα θα επηρεάσουν τον χρονισμό (timing) των τουρκικών εξαγγελιών για έρευνες στην περιοχή του Καστελόριζου, τις οποίες και προανήγγειλε με Navtex στις 21-7-2020 και ανάπτυξη ναυτικών της μονάδων στο Αιγαίο, για εκφοβισμό και να τεστάρει τις προθέσεις και διαθέσεις της χώρας μας. Έρευνες για τις οποίες ο Έλληνας πρωθυπουργός διαμήνυσε ότι: «δεν θα μείνει χωρίς απάντηση καμία παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας».
Απάντηση, που δεν πρέπει να αποκλείει ακόμη και την ενεργοποίηση εμπλοκής των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως τα εθνικά προτάγματα, ορίζουν και επιβάλλουν, προκειμένου να κατοχυρωθούν στη πράξη τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και να επιβεβαιωθεί ότι στη χώρα μας ιστορικά και κοινωνικά, δεν είναι εμπεδωμένη η νοοτροπία του συμβιβασμού ειδικά για θέματα, που προσεγγίζονται με το εθνικό συναίσθημα, που δεν θολώνει τη λογική του Έλληνα να αναμετράται με τον εαυτό του, και να τον ξεπερνά αλλά και τη μοίρα του, και την υποτάσσει στη θέλησή του.
Οι συνέπειες της ανακήρυξης Ελληνικών θαλάσσιων ζωνών, δεδομένης της κρισιμότητας των εξελίξεων στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου στην τρέχουσα περίοδο, συνεπάγονται υπεύθυνους, μελετημένους, λεπτούς, μεθοδικούς χειρισμούς.
Το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, με τις νομικές έννοιες της Υφαλοκρηπίδας, της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και συνορεύουσας ζώνης, προσδιορίζει και κατοχυρώνει τα κυριαρχικά μας δικαιώματα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά δεν μας τα παραχωρεί.
Εναπόκειται στην υπεύθυνη Κυβέρνηση της χώρας, να αξιολογήσει σωστά την κατάσταση, να αξιοποιήσει έγκαιρα τις ευκαιρίες, να χειριστεί με υπευθυνότητα και σύνεση τα δεδομένα, να εκμεταλλευτεί σωστά τις συγκυρίες και να επιλέξει τον κατάλληλο χρόνο ανακήρυξης των Ελληνικών Θαλάσσιων Ζωνών, μακριά από τις δημαγωγικές φωνασκίες, που απαξιώνουν τις δυνατότητες μας και τις φοβικές σιωπές, που τις σκοτώνουν.
* Ο Μανώλης Κομπολάκης είναι τ. ειδικός σύμβουλος νομάρχη
e-mail: [email protected]