Αποβραδίς ο Βιαννίτικος θόλος του ουρανού δεν έδειξε κανένα σημάδι της αναγγελίας για την χαρμόσυνη είδηση ότι εκείνο τον Δεκέμβρη του 1861 επρόκειται να γεννηθεί ένας μεγάλος συγγραφέας, ο Ιωάννης Κονδυλάκης.
Γέννησε και μεγάλωσε μια δόξα για τα Ελληνικά γράμματα αυτή η μικρή κωμόπολις. Σπούδασε και εργάστηκε στην Αθήνα, στο Ηρακλειο, στα Χανιά και στην Σητεία, ως δάσκαλος και ως δημοσιογράφος. Έγραψε σπουδαία αθάνατα έργα: τον Πατούχα, την Πρώτη Αγάπη και το Όταν ήμουν δάσκαλος.
Επίσης, έγραψε μυθιστορήματα και πολλά χρονογραφήματα, και έτσι δικαίως ονομάστηκε «Πατέρας του χρονογραφήματος». Στην μεγάλη πολιτεία, στην Αθήνα κατέλυσε πολλά χρόνια της ζωής του. Όταν άρχισε να έχει προβλήματα υγείας και δεν μπορούσε πια να δουλέψει για να συντηρηθεί, έκανε μια αίτηση για να του κάνουν εισαγωγή σε ένα νοσοκομείο των Αθηνών για να έχει ένα κρεβάτι να κοιμάται και ένα πιάτο φαγητού για να μην πεινά. Όμως το αίτημά του δεν έγινε δεκτό.
Για να δώσει διέξοδο στην απελπισπιστική κατάσταση που βίωνε, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Αθήνα και να γυρίσει στην γενέθλιά του γη, στην Βιάννο. Μοίρασε τα βιβλία του. Έγραψε μια επιστολή στον στενό του φίλο του, στον λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου στην οποία έγραφε:
«Πού αλλού θα πήγαινα στα στερνά μου για να αποθάνω παρά μόνο στην μικρή μου πατρίδα την Βιάννο. Εκεί έχει καθαρό αέρα και οι δικοί μου θα με περιποιηθούν, θα μου δίδουν ένα πιάτο φαγητού».
Όμως όταν πήγε στην Βιάννο, που τότε τον λέγανε «κουζουλογιάννη» του είπαν:
-Ε Παναγία μου, δεν ήβρηκες άλλο πράμα να γράψεις, μόνο ήγραψες για τον Πατούχα να μάσε ξεγιβεντίσεις;
Στην συνέχεια, βλέποντας την μεγάλη φτώχεια των δικών του στενοχωρήθηκε. Η αρρώστια του τον είχε καταβάλει και μπήκε στο Πανάνειο νοσοκομείο Ηρακλείου για να νοσηλεία. Η πορεία της υγείας του άρχισε να επιδεινώνεται. Οι συγγενείς του από την Βιάννο, όταν πληροφορήθηκαν ότι άρχισε να βαραίνει και το μοιραίο ήταν κοντά πήγαν στο Ηράκλειο για να του συμπαρασταθούν στα στερνά του. Όμως κάποια στιγμή ένας από τους δικούς του είπε.
-Ε κακομοίρηδες, ανέ τύχει και χρωστεί ο Κουζουλογιάννης, μόλις πεθάνει μπορεί και να μασε πιάσει η αστυνομία εμάς τους δικούς του για να πληρώσομε τα χρέητά του…!
-Ευτυχώς που το σκέφθηκες, είπε ένας άλλος.
-Άντεστε να φύγομε να μην πληρώνομε τα χρέητά του, είπε κάποιος άλλος.
Έφυγαν οι δικοί του, εκείνος έμεινε μόνος στο νοσοκομείο. Είχε μαντέψει πως πλησίαζε το τέλος του και αποφάσισε πριχού φύγει να εξοφλήσει ένα παιδικό του χρέος. Στην Κρητική Επανάσταση με την οικογένειά του για να λείψουν τις δύσκολες μέρες, πήραν το καράβι και πήγαν οικογενειακώς στον Πειραιά.
Ο Κονδυλάκης ήταν τότε μικρό παιδί περίπου πέντε χρόνων, φορούσε την κρητική στολή και η κρητική βράκα είχε μια φουφούλα που πήγαινε πέρα δώσε. Όπως περιφερόταν στους δρόμους του Πειραιά είδε ένα κατάστημα που πουλούσε πήλινα κανατάκια και ρώτησε τον καταστηματάρχη.
– Πόσο κάνει αυτό το κανατάκι;
-Σου το χαρίζω.
-Μου το χαρίζεις, ξαναρώτησε.
-Ναι σου το χαρίζω!
Η χαρά που ένιωσε με αυτό το δώρο, το πήλινο κανατάκι, ήταν απερίγραπτη. Ένιωσε τόση ευτυχία, σαν να του χάρισαν όλο τον κόσμο. Αυτή τη χαρά που πήρε στα παιδικά του χρόνια ένιωθε ότι την χρωστούσε και δεν θα ήθελε να φύγει από την ζωή και να την χρωστάει.
Γι’ αυτό και ντύθηκε χωρίς να πει σε κανένα τίποτα. Βγήκε από νοσοκομείο κατέβηκε στο κέντρο της πόλης πήγε σε κάποιο κατάστημα που πουλούσε κανατάκια, σαν αυτά που πουλούσαν παλιά οι υπαίθριοι έμποροι στο πανεγύρι της Αγίας Μαρίνας.
Αγόρασε ένα κανατάκι το οποίο χάρισε στο πρώτο παιδί που συνάντησε. Έπειτα γύρισε στο νοσοκομείο έχοντας ξεπληρώσει το χρέος του ξάπλωσε στο κρεβάτι του. Ήρθε το τέλος του ως είχε μαντέψει, μετά από λίγες μέρες ξεψύχησε, χωρίς κανείς να είναι δίπλα του να του κρατήσει το χέρι και να του δώσει κουράγιο στις ύστερες ώρες του θανάτου του.
Τον συγγραφέα Ιωάννη Κονδυλάκη τον έθαψαν στον νεκροταφείο του Ηρακλείου στον Άγιο Κωνσταντίνο, χωρίς να τον συνοδεύσει κανείς. Μετά από λίγα χρόνια τον ξέθαψαν, τα όστά του τα έβαλαν σε ένα κασελάκι και τα παρέδωσαν στην γενέθλια του γη την Βιάννο.
Ας δούμε όμως πώς τίμησαν τους μεγάλους νεκρούς σε άλλους τόπους της Κρήτης. Οι Ηρακλειώτες τίμησαν τον μεγάλο τους νεκρό, τον σπουδαίο στοχαστή και συγγραφέα Νίκο καζαντζάκη και αιώνια του χάρισαν το λόφο Μαρτινέγκο και από εκεί βιβλίζει το Μεγάλο κάστρο. Οι Χανιώτες με περίοπτο μέρος στο Ακτρωτήρι έθαψαν τους μεγάλους νεκρούς τους τον Λευτέρη Βενιζέλο και τον Σοφοκλή.
Αν πάμε στο κήπο των Χανίων, θα δούμε με πόσα πολλά αγάλματα και προτομές τιμούνε εκείνους που προσέφεραν στον κοινό αγώνα της ράτσα μας, για την λευτεριά, στο στίβο της πολιτικής, της τέχνης και των γραμμάτων, γενικά σε όσους αφιέρωσαν την ζωή τους στο εμείς.
Έπρεπε να είχαν γίνει πολλά από πολλά χρόνια. Αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Κάνω μια πρόταση, στον αγαπητό Παύλο Μπαριτάκη, άρχοντα και δήμαρχο της μαρτυρικής και ηρωικής Βιάννου, που διακρίνεται και από πολιτιστικές ευαισθησίες να τιμήσει καθώς του πρέπει τον λησμονημένο Βιαννίτη συγγραφέα. Ο λόφος που είναι πάνω από ιστορικό Γυμνάσιο της Βιάννου, να ονομαστεί λόφος Ιωάννου Κονδυλάκη και εκεί να γίνει και ο τάφος του.
Να φυτευτούν λουλούδια, να γίνει ασφαλτοστρωμένος δρόμος για να είναι επισκέψιμος ο χώρος για να μπορούνε να έρχονται σχολεία και διανοούμενοι και ο κόσμος που θαύμασε και θαυμάζει το έργο του.
Αυτό το έργο είναι μια τιμή για τον μεγάλο νεκρό, αλλά ένα χρέος για την γενέθλια του γη, την Βιάννο, που τόσες δόξες τις χαρίζει και τόσα πολλά του χρωστεί. Μια φιλόλογος που υπηρετούσε στο Γυμνάσιο της Βιάννου, μας έστειλε να επισκεφτούμε το σπίτι του Ιωάννου Κονδυλάκη και στην συνέχεια να της περιγράψομε τι είδαμε. Καλό θα ήταν να αγοραστεί αυτό σπίτι και να γίνει εκεί ένα μουσείο για τον σπουδαίο συγγραφέα.
Ο Δήμος Βιάννου, η μικρή του πατρίδα, να φροντίσει για την έκδοση των απάντων του. Επίσης, το ιστορικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της κωμόπολης, να ονομαστεί «Γυμνάσιο-Λύκειο Βιάννου Ιωάννης Κονδυλάκης» να ονομαστεί η κεντρική οδός της Βιάννου, λεωφόρος «Ιωάννου Κονδυλάκη».
Πιστεύω πως και ο ευγενέστατος άρχοντας της Κρήτης μας, ο περιφερειάρχης Σταύρος Αρναουτάκης, που διαπνεέται και από πολιτιστικές ευαισθησίες θα είναι αρωγός σε εκείνο το έργο, για την λησμονημένη Βιάννο, που πολλά προσέφερε, στον πολιτισμό, στην εθνική οικονόμια και στη Εθνική Αντίσταση με εκατόμβες νεκρών.
*Ο Δημήτρης Ν. Θεοδοσάκης είναι του Κάστρου Ταχυδρόμος