Τον είδα τον Μάρτη σαν έφυγε χθες βράδυ…
Φορούσε μαγιό και καπέλο ψάθινο. Μόνο γιος της Άνοιξης που δεν έμοιαζε. Μάλλον με τον θείο του, το Καλοκαίρι περνούσε την περισσότερη ώρα κι έτσι κόντεψε να μας κάψει, στην κυριολεξία, με τα καμώματά του. Τι και αν φορέσαμε Μαρτάκι με κόκκινη κι άσπρη κλωστή, αστροφωτισμένα και παραδοσιακά. Ο ήλιος μας τσουρούφλησε…
Κι όσο ετοίμαζε την βαλίτσα του για το φευγιό του, πήγα σιμά του να δω τι καλούδια θα ΄παίρνε από τη Γη. Και τι δεν είχε μέσα στις αναμνήσεις του! Ένα πολύ χοντρό πουλόβερ, κι ένα κασκόλ, αφόρετα όμως. Μια μάσκα πειρατή, σερπαντίνες, την κυρά Σαρακοστή που ΄χε ζυμωμένη με αλάτι και νερό. Της έλειπαν δύο ποδάρια από τα Σάββατα που είχαν περάσει… Έναν πολύχρωμο χαρταετό, έναν πάπυρο και πάνω του γραμμένα με χρυσά γράμματα όλα τα ποιήματα που μιλούν για φως, θάλασσα, γαλάζιο κι Ελλάδα. Είχε και δυο μικρά σημαιάκια, κι ένα τσαρούχι παιδικό. Είχε και σβησμένα κεράκια από τούρτες γενεθλίων και ένα μικρό φτεράκι από χελιδονιού ουρά που ίσα που πρόλαβε τον ερχομό τους. Είχε και μια ζωγραφιά από χέρι παιδικό. Τα παιδιά μου, στην τάξη μας, τον συμπάθησαν πολύ. Του χάρισαν προχθές τον πλανήτη της κ. Φαντασίας που έμοιαζε με πάρκο με δέντρα γεμάτα καρδιές και παραμυθοπούλια. Και μια πόλη ζωγραφισμένη με τις γειτονιές των δικαιωμάτων που έχουν όλα τα παιδιά και τα ζώα σε τούτη τη ζήση. Στην πάνω πάνω μεριά άφησε ένα ολόλευκο φτερό από εκείνο το δικό μου παραμύθι που έμαθα προχθές πως ταξιδεύει επίσημα πια σε άλλες ηπείρους, ουρανούς και θάλασσες. Κι ύστερα έπιασε την άκρη της κόκκινης κλωστής των παραμυθιών μας και σκαρφάλωσε σε ένα σύννεφο ροδοκόκκινο ίσαμε που τον έχασα…
Κι όσο εκείνος απομακρυνόταν από μίαν άλλη κλωστή ολόχρυση κατέβαινε ένα ξανθό αγόρι με κατακόκκινα μάγουλα και ένα πανέρι γεμάτο λεμονανθούς, παπαρούνες, μαχαιρίδες και βάγια. Γρήγορα τ’ άνοιξα την μπαλκονόπορτα να μπει μέσα στο σπίτι να γεμίσει ο χώρος ευωδιές και χρώμα.
Και πριν προλάβουμε να πούμε οτιδήποτε άλλο, ακούστηκε το δυνατό γέλιο του Πινόκιο. Είχε σκαρφαλώσει κι είχε βγει τελείως έξω από το σεντούκι που κοιμούνται οι κούκλες μου και χοροπηδούσε όλο χαρά και τρέλα πάνω στο χαλί του σαλονιού.
-Δεν θα μου πείτε Χρόνια πολλά; 1η τ΄Απρίλη ξημερώνει κι έχω γενέθλια και κανένας μα κανένας δεν θα τα βάλει με τη μύτη μου! Όλοι θα με θυμηθούν, όλοι θα πουν ένα ψεματάκι στ΄ όνομά μου! Δεν είναι και λίγο πράγμα να ΄χουν όλοι την έννοια σου;
Τώρα ήταν η δική μας σειρά να γελάσουμε δυνατά. Δίκιο είχε ο Πινόκιο, ξημέρωνε Πρωταπριλιά κι έπρεπε κι οι δύο να ΄χουμε το νου μας στις πλάκες και στα ψέματα που λέγονται τούτη τη μέρα…
Δίπλα του σοβαρός με το μαύρο ημίψηλο καπέλο και την ρεντιγκότα του στάθηκε κι ο Χανς Κρίστιαν
Άντερσεν. Σπουδαία μέρα η 2η του Απρίλη για τα δικά του γενέθλια. 219 χρόνια έχουν περάσει από τότε. Παγκόσμια γιορτή των παιδικών βιβλίων, των συγγραφέων και εικονογράφων…
Κι ύστερα πήρα μαλαματένια χτένα κι άρχισα να χτενίζω τα ολόξανθα μαλλιά του Απρίλη, που στο φως της νυχτιάς και των αστεριών έλαμπαν σαν χρυσαφένια στάχια…
Κι ύστερα καθίσαμε οι τέσσερίς μας κι αρχίσαμε τις ιστορίες, τα παραμύθια τα μαντέματα, τ΄αστεία, τα τραγούδια ίσαμε που μας πήρε το ξημέρωμα…*
«Έστησε ο έρωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη…» ένας από τους πιο όμορφους στίχους στους Ελευθέρους Πολιορκημένους του Διονύσιου Σολωμού, δίνει όλο το νόημα στον μήνα ετούτο…
Είναι ο μήνας που «ξανοίγεται» ο έρωτας, ο μήνας των λουλουδιών, των ανθισμένων δέντρων, της περισυλλογής, των Παθών, και της ομορφιάς. Είναι ο Απρίλης, το τέταρτο εγγόνι του χρόνου που γεμίζει την ψυχή με όμορφα συναισθήματα και υποσχέσεις για την Άνοιξη που όπως σοφά λέει ο ποιητής, βρίσκεται στην καλύτερή της ώρα.
Τον λένε Γρίλλη, δηλαδή Γκρινιάρη μιας και τελειώνουν όλα τα αποθέματα που υπήρχαν για το χειμώνα και η γκρίνια στην οικογένεια αρχινά. Δεν υπάρχουν πολλές προμήθειες ή καρποί κι αυτό φέρνει μια μικρή αναστάτωση.
Τον λένε ακόμη Τιναχτοκοφινίδη γιατί παλιότερα, τίναζαν τα κοφίνια για να καθαριστούν. Αηγιωργίτη ή Αηγιωργάτη λόγω της γιορτής του Αγίου Γεωργίου και Λαμπριάτη μόνο όταν πέφτει η Λαμπρή στις μέρες του. Τέλος τον αποκαλούν Τριανταφυλλά γιατί είναι ο μήνας που ανθίζουν τα τριαντάφυλλα.
Απρίλης λοιπόν από το λατινικό ρήμα aperire που σημαίνει ανοίγω, γιατί αυτόν τον μήνα ανοίγουν τα λουλούδια…
1η του Απρίλη… Πρωταπριλιά, μέρα που οι άνθρωποι σ’ όλον τον κόσμο συνηθίζουν να «γελούν» τους άλλους. Το ψέμα έχει την τιμητική του και οι φάρσες και τα «γελάσματα» γίνονται από όλους, πάντα με την καλύτερη πρόθεση.
«Έλα να πούμε ψέματα, ένα σακί γιομάτο, εφόρτωσα ένα μπόντικα σαράντα κολοκύθες κι απάνου στα καπούλια του ένα σακί ρεβίθια…»
Έθιμο με αρχαίες ρίζες και προέλευση από τη Δύση που ήρθε στην Ελλάδα την εποχή των Σταυροφοριών και ήταν γνωστό και στη μεσαιωνική Γαλλία. Η 1η Απριλίου ήταν η αρχή του έτους ως το 1560 που μεταφέρθηκε την 1η Ιανουαρίου. Επισήμως αυτό συνέβη το 1583 με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Η αλλαγή αυτή δημιούργησε πολλά προβλήματα στο λαό της Γαλλίας και όσοι την αποδέχτηκαν πείραζαν εκείνους που συνέχιζαν να τηρούν την παλαιά πρωτοχρονιά λέγοντας τους περιπαικτικά ψέματα και κάνοντας τους ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Αν πάμε λίγο παλιότερα θα συναντήσουμε το έθιμο στους Κέλτες που συνήθιζαν την Πρωταπριλιά που έφτιαχνε ο καιρός να πηγαίνουν για ψάρεμα. Τις περισσότερες φορές γύριζαν με άδεια χέρια, αλλά οι ψεύτικες ιστορίες για μεγάλα ψάρια έδιναν κι έπαιρναν. Γι’ αυτό οι Γάλλοι ακόμα και σήμερα ονομάζουν το πρωταπριλιάτικο ψέμα poisson d’ Avril δηλαδή «ψάρι του Απρίλη» και οι Άγγλοι «April fool’s day».
Η Πρωταπριλιά είναι έθιμο αστικού χαρακτήρα και δεν συναντιέται συχνά στην αγροτική ζωή. Έχει συνδεθεί με τα ψέματα για να στραφεί αλλού η προσοχή του κακού. Λένε ψέματα όχι μόνο σε περιπτώσεις μαγικών ενεργειών αλλά και σε δύσκολες εργασίες όπως ήταν η βαφή των νημάτων, η παρασκευή εφτάζυμου ψωμιού, η εκτροφή του μεταξοσκώληκα.
Στην Κομοτηνή για παράδειγμα όποιος έφτιαχνε φκιασίδι έπρεπε για να μην «κόψει» να πει ένα ψέμα ή αν ήθελαν να γίνουν τα κουκούλια τους ή να προκόψουν τα μελίσσια ή για να κάνουν τα δέντρα τους καρπούς.
Αυτός που «γελούσανε» ένιωθε πως κάτι κακό θα του συμβεί, ενώ αυτός που κατάφερνε να ξεγελάσει θεωρούνταν τυχερός για όλη τη χρονιά…
Στην αρχαιότητα πάλι, οι Κρήτες είχαν τη φήμη πως έλεγαν τόσα πολλά ψέματα που υπήρχε κι ένα ρήμα το «κρητίζω» που είχε την σημασία του ψεύδομαι…
Ίσαμε τις 2 του Απρίλη, που ξημερώνει μια ακόμα μεγάλη γιορτή…
Μα θαρρώ πως θα σας τα πω εκείνη την ημέρα…
*Ελένη Μπετεινάκη, Μόγια
του αέρα, Ιδιωτική συλλογή
διηγημάτων, ανέκδοτη!