ΚΡΗΤΗ 1940-45: Ιστορικές σελίδες
ΕΡΕΥΝΑ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗΣ
Ο Γεώργιος Πλουμάκης από το χωριό Θραψανό Πεδιάδος παντρεύτηκε την Ειρήνη Καπαρουνάκη και μαζί απέκτησαν εφτά παιδιά. Τον Ιωάννη, τον Εμμανουήλ, τον Μιχαήλ, τον Νικόλαο, τον Κωνσταντίνο, τον Χρήστο και την Αικατερίνη. Ο πατέρας της Ειρήνης ήταν ο κτήτορας του ναού της Αγίας Μαρίνας Βόνης. Στις 4 Απριλίου 1932 η Ειρήνη πέθανε από πνευμονία και τάφηκε στο τάφο του πατέρα της στην Αγία Μαρίνα. Μετά το θάνατο της Ειρήνης, ο Γεώργιος ήρθε σε δεύτερο γάμο με την Δέσποινα (Λαδωμένου) και απέκτησαν μια κόρη, τη Μαρία.
«…όταν ξέσπασε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940, επιστρατεύτηκαν τρεις (3) από τους έξι (6) γιους του Γιώργη Πλουμάκη.
Ο Μανόλης, ο Μιχάλης και ο Νίκος.
Όλοι πήγαν στην πρώτη γραμμή του πολέμου. Με τις πρώτες μάχες, έφτασε στον τραγικό πατέρα το πρώτο τηλεγράφημα : Ο στρατιώτης Μιχάλης Πλουμάκης του Γεωργίου, έπεσε ηρωικά μαχόμενος υπέρ πίστεως και πατρίδος.1
Ο Μιχάλης Πλουμάκης είχε παντρευτεί λίγο πριν τον πόλεμο την Ανδρονίκη Τελάκη και είχε προλάβει να αποκτήσει ένα γιο.
Όταν επιστρατεύτηκε ο Μιχάλης, ο γιος του ήταν σχεδόν ασαράντιστος.
Έτσι, ο σκοτωμός του, άφηνε πίσω μόνη τη γυναίκα του Ανδρονίκη και ένα ορφανό παιδάκι που έμελλε να μην γνωρίσει πατέρα.
Ακόμα ηχούν στα αυτιά μου οι κραυγές πόνου και απόγνωσης της Ανδρονίκης, που έμεινε χήρα με ένα παιδί στην αγκαλιά, πριν ακόμη χαρεί τον γάμο και τον άνδρα της.
Σαν να μην έφτανε αυτό το χτύπημα, περίπου ένα μήνα μετά το Μιχάλη, ο πατέρας του λαμβάνει και δεύτερο τηλεγράφημα, αυτή τη φορά για το σκοτωμό του Μανόλη στο μέτωπο της Χειμάρρας.2
Τώρα η δοκιμασία και ο πόνος του πατέρα ήταν ακόμη πιο μεγάλος, γιατί ήταν το δεύτερο θανατηφόρο χτύπημα πριν ακόμη καταλαγιάσει το πρώτο.
Ήμουν τότε επτά χρονών, όμως θυμάμαι σαν τώρα τι θρήνο και την απόγνωση του θείου μου αλλά και των συγγενών και ολοκλήρου του χωριού.
Συνταράχτηκε το χωριό διότι ο Μανόλης Πλουμάκης είχε παντρευτεί αρκετά χρόνια πριν τον πόλεμο τη Γεωργία Μαυραντωνάκη (του Γιακουπαντώνη) και είχε προλάβει να αποκτήσει τρία παιδιά.
Ο σκοτωμός του άφησε μια γυναίκα μόνη με τρία ανήλικα παιδιά, σε μια περίοδο που τα δύσκολα ήταν μπροστά, καθώς επακολούθησε η γερμανική Κατοχή.
Την ώρα του θρήνου για τον άδικο χαμό του Μιχάλη και του Μανόλη, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι το σκληρό πρόσωπο της μοίρας δεν είχε τελειώσει με την οικογένεια του Γεωργίου Πλουμάκη.
Ένα χρόνο περίπου μετά τον θάνατο του Μανόλη, τον Γενάρη του 1942, έφτασε και τρίτο τηλεγράφημα, αυτή τη φορά για τον Νίκο.3
Το τηλεγράφημα ανέφερε ότι το πτώμα του Νίκου δεν είχε περισυλλεγεί από το ναυάγιο που προκάλεσε γερμανικό πολεμικό σκάφος και δήλωνε τον Νίκο ως εξαφανισθέντα. Κανείς δεν ήξερε και δεν ξέρει πώς και πού σκοτώθηκε ο Νίκος.
Όπως και να έγινε, για τον πατέρα ήταν το ίδιο σκληρό. Και για όλο το χωριό που παρακολουθούσε εμβρόνητο την αποκορύφωση της συμφοράς.
Αλλεπάλληλα χτυπήματα ανείπωτου πόνου πάνω στον ίδιο άνθρωπο. Από τα τρία παλικάρια του δεν γύρισε πίσω κανένα, ούτε ζωντανό μα ούτε και νεκρό. Πόσο να αντέξει ο άτυχος πατέρας;
Λύγισε, παραιτήθηκε από τη ζωή, δεν έτρωγε και αρνούνταν να κοιμηθεί στο κρεβάτι του.
Άκουγα τον πατέρα μου να ανησυχεί για την ζωή το αδερφού του. Έβρεχε λέει το χωμάτινο δάπεδο του σπιτιού του και πλάγιαζε εκεί τις νύχτες. Έλεγε:
– Τρία παιδιά μου κείτονται νεκρά στα χιόνια κι εγώ θα κοιμούμαι στα ζεστά ; Να πεθάνω.
Και όντως, δεν πέρασε πολύς καιρός κι έφυγε κι αυτός από τη σκληρή ζωή παίρνοντας μαζί του τον αβάσταχτο πόνο για τον άδικο χαμό των παιδιών του.
Αυτό ήταν το τέλος ενός τραγικού πατέρα που, αν θα ζούσε ένα ακόμη χρόνο, θα έβλεπε τον θάνατο και του τέταρτου γιου του, του 16χρονου Χρήστου, ο οποίος πέθανε μέσα στην Κατοχή από μηνιγγίτιδα όπως είχε διαγνώσει ο γερμανός γιατρός που ζούσε στο Θραψανό. Κι ήταν κι αυτός σκληρός θάνατος γιατί ενώ ο Χρήστος καιγόταν από σαράντα (40) πυρετό, οι γερμανοί απέκλεισαν τον χώρο και δεν επέτρεπαν σε κανέναν να πλησιάσει το δωμάτιο που χαροπάλευε το παιδί. Έτσι πέθανε μόνος κι αβοήθητος, με απάνθρωπο τρόπο, έμμεσο θύμα πολέμου και αυτός.
Για τη μάνα Ειρήνη Καπαρουνάκη, τη γυναίκα του Γεωργίου Πλουμάκη, τι να πει κανείς; Να τη λυπήθηκε ο Θεός; Πάντως έφυγε πρώτη απ’όλους και δεν κλήθηκε από τη μοίρα να βιώσει τόσα και τέτοια χτυπήματα.
Όσα εν τάχει εξιστόρησα για την άμοιρη οικογένεια του θείου μου δεν τα άκουσα απλά, τα έζησα, τα θυμάμαι με ωδίνη κι ας ήμουν μικρό παιδί. Θυμάμαι τα κλάματα, τις κραυγές των γυναικών, την απόγνωση των ανδρών σε κάθε τηλεγράφημα θανάτου. Θυμάμαι τη μητέρα μου, έγκυο στο 5οι παιδί της, που έτυχε να είναι στο σπίτι του θείου μου όταν έφτασε το 2ο τηλεγράφημα για τον σκοτωμό του Μανόλη, τη θυμάμαι να λιποθυμά από τη θλίψη και τον πόνο. Κι όταν συνήλθε έλεγε πως δεν άκουγε πια το παιδί στην κοιλιά της. Το γέννησε νεκρό λίγες μέρες μετά. Θυμάμαι τα ορφανά που άφησαν πίσω τους ο Μανόλης και ο Μιχάλης και τον αγώνα των μανάδων τους να τα ζήσουν μέσα στην Κατοχή και τις στερήσεις.
Όπως είπα, ο σκοτωμός του Μανόλη Πλουμάκη άφησε ορφανά τρία ανήλικα παιδιά. Τον Αλέκο, τον Λεωνίδα και τη Μαρία. Ο Αλέκος δεν τα κατάφερε. Αρρώστησε μέσα στην Κατοχή, ακόμη έχω στη μνήμη μου την υπερβολικά αδύνατη και αδύναμη φιγούρα του. Δεν ξέραμε τι αρρώστια είχε. Ταλαιπωρήθηκε για περίπου ένα χρόνο και τελικά πέθανε μικρό παιδί, πολύ πριν την απελευθέρωση. Έμειναν η Μαρία και ο Λεωνίδας.
Η Μαρία παντρεύτηκε τον Νίκο Σταυρακάκη (τον γνωστό Πλαστήρα) και απέκτησαν τρία παιδιά, τον Κωστή, τη Γεωργία και τον Μανόλη που προσφάτως πέθανε απρόσμενα στα 57 του χρόνια. Ο Λεωνίδας παντρεύτηκε την Ειρήνη Αποστολάκη και απέκτησαν τρία παιδιά, τον γνωστό και άξιο ιερέα Μανόλη Πλουμάκη, τη Γεωργία και την Κατερίνα.
Από την άλλη πλευρά, ο Μιχάλης Πλουμάκης άφησε ορφανό στην κούνια τον Κωστή, τον γνωστό μας Διάκο και υπάλληλο της Κοινότητος ο οποίος δεν γνώρισε τον πατέρα του. Το μεγάλωσε με αγώνα η μητέρα του Ανδρονίκη. Παντρεύτηκε τη Ροδούλα Τερζάκη και απέκτησαν δύο κόρες, την Ανδρονίκη και τη Στέλλα.
Δυστυχώς όμως, ο Κωστής πέθανε νωρίς, μόλις χάραξε η τέταρτη δεκαετία της ζωής του και δεν αξιώθηκε να χαρεί τη γυναίκα και τις κόρες του που σήμερα είναι καταξιωμένες καθηγήτριες.
Αυτή ήταν η τραγική ιστορία της οικογένειας του Γεωργίου Πλουμάκη. Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940 δεν της έδειξε κανένα έλεος. Τρεις νεκροί στα χιόνια και ένας στη θάλασσα μετά τη λήξη του.
Αυτό είναι ο πόλεμος. Ένας ανελέητος παραλογισμός. Μια αδιανόητη απανθρωπιά και θάνατος, άδικος θάνατος αθώων νέων ανθρώπων…».4
Ο Γεώργιος Πλουμάκης ήταν ένας αξιοσέβαστος οικογενειάρχης με πολυμελή οικογένεια στο Θραψανό. Μεγάλωσε τα παιδιά του με στερήσεις, μεταδίδοντάς τους την αγάπη του για την πατρίδα. Όταν η χώρα μας βρέθηκε στη δίνη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τρία παιδιά του Πλουμογιώργη επιστρατεύτηκαν. Ο Μιχάλης, ο Μανόλης και ο Νίκος.
Στις μάχες στην Κλεισούρα που έδιδε η Κρητική Μεραρχία, στις 28 Ιανουαρίου 1941, σκοτώθηκε ο πρώτος γιος Μιχάλης. Η είδηση άλλαξε τη ζωή του Γεωργίου Πλουμάκη. Άφησε μακριά γένια και μαλλιά, φόρεσε ένα μαύρο πουκάμισο και κλείστηκε στο σπίτι του. Το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου στην εκκλησία του Σταυρού στο Θραψανό τελέστηκε το τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του Μιχάλη Πλουμάκη. Δεν πρόλαβε όμως να στεγνώσει ο πόνος και δεύτερη είδηση φτάνει στο Θραψανό.
Ο δεύτερος γιος Μανόλης σκοτώθηκε στην εαρινή επίθεση των Ιταλών στη Χειμάρρα στις 24 Μαρτίου 1941. Η Κρητική Μεραρχία στην επίθεση αυτή των Ιταλών, έγραψε χρυσές σελίδες στο βιβλίο της Ιστορίας. Όπως μαρτυρούν οι αγωνιστές που μετείχαν στις μάχες: «…στις 9 του Μάρτη άρχιξε η μεγάλη επίθεση των Ιταλών. Ο ίδιος ο Μουσολίνι λέγανε μετά ότι την παρακολουθούσε. Έγινε μεγάλος χαλασμός. Τα Ιταλικά κανόνια εβάνανε στην Τρεμπεσίνα. Επέσανε πολλοί δικοί μας τότε. Το βουνό είχε δυο τρία μέτρα χιόνι και έγινε μαύρο από τις πολλές οβίδες και το κακό που γίνηκε την ημέρα αυτή. Εμείς όμως δεν υποχωρήσαμε καθόλου, δεν εκάναμε ζάλο πίσω από τις θέσεις μας…».5
Ο Πλουμογιώργης εξακολουθεί να φορεί μαύρα ρούχα – δεν τα έβγαλε πλέον ποτέ – και κλείστηκε στο σπίτι του για σαράντα ημέρες. Ο πόνος απερίγραπτος και αβάσταχτος. Η ζωή του άρχισε να κατρακυλά γεμάτη από τη θλίψη. Με την λήξη του πολέμου περίμενε την επιστροφή του τρίτου γιου Νίκου. Ο Νίκος είχε φτάσει στην Αθήνα και αναζητούσε επί εννέα μήνες πλοιάριο να τον μεταφέρει μαζί με άλλους Κρητικούς στρατιώτες στην Κρήτη. Οι Γερμανοί είχαν καταλάβει την Ελλάδα και το γερμανικό πολεμικό ναυτικό κυριαρχούσε στο Αιγαίο.
Ο Νικόλαος Πλουμάκης είχε φτάσει στα νότια παράλια της Πελοποννήσου και αναζητούσε από εκεί καΐκι για την επιστροφή. Όταν ο Νίκος βρήκε μέσον για την κάθοδό του, ένα γερμανικό υποβρύχιο το καταβύθισε, παρασέρνοντας στο βυθό τους επιβάτες, μαζί και τον Νικόλαο Πλουμάκη, στις 28 Ιανουαρίου 1942. Ακριβώς την ίδια ημερομηνία που σκοτώθηκε και ο αδερφός του Μιχάλης ένα χρόνο πριν. Η αναγγελία της είδησης του χαμού του Νικολάου, έδωσε το τελικό χτύπημα στο Γιώργη Πλουμάκη. Η γη «χάθηκε» κάτω από τα πόδια του.
Οι χωριανοί προσπαθούσαν να του δώσουν κουράγιο. Ο χειμώνας βαρύς. Από τις 28 Ιανουαρίου ως τις 29 Απριλίου 1942, κλείστηκε στο σπίτι του, έβρεχε το χωματένιο πάτωμα και κοιμόταν κατάχαμα. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί στο κρεβάτι του. Δεν μπορούσε να δεχτεί ότι έχασε τρία παιδιά κι αυτός θα κοιμόταν στα ζεστά του στρωσίδια. Αρρώστησε από πνευμονία και πέθανε στις 29 Απριλίου 1942.
Ο τέταρτος γιος, ο Χρήστος Πλουμάκης, στη διάρκεια της κατοχής αρρώστησε από μηνιγγίτιδα. Στο χωριό έμενε ένας γερμανικός λόχος σε επιταγμένα σπίτια για τις ανάγκες του πολεμικού αεροδρομίου Καστελλίου. Ο Γερμανός γιατρός του λόχου απομόνωσε τον Χρήστο σε ένα σπίτι και δεν επέτρεπε σε κανένα να τον πλησιάσει. Στις 13 Μαρτίου 1944, ο Χρήστος πέθανε μόνος και αβοήθητος. Ο τέταρτος αδερφός που χάνεται στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Αν ένας μαθητής μας σήμερα ρωτήσει:
-Κύριε, μπορεί κανείς να πεθάνει από λύπη;
Η απάντησή μας είναι ΝΑΙ. Και ο θάνατος αυτός έχει όνομα. Γεώργιος Πλουμάκης, από το χωριό ΘΡΑΨΑΝΟ.
1 Ο Μιχάλης Πλουμάκης σκοτώθηκε στις 28 Ιανουαρίου 1941 στην Κλεισούρα.
2 Ο Μανόλης Πλουμάκης σκοτώθηκε στη Χειμάρρα στις 24 Μαρτίου 1941, με την εαρινή επίθεση των Ιταλών με τον κωδικό PRIMAVERA που εξαπέλυσε ο Μουσολίνι.
3 Ο Νίκος Πλουμάκης πνίγηκε μετά την καταβύθιση του σκάφους που τον μετέφερε στην Κρήτη από ενέργεια γερμανικού υποβρυχίου, στις 28 Ιανουαρίου 1942.
4 Θραψανό 26 Οκτωβρίου 2017. Ομιλία Μαρίας Κωνσταντίνου Πλουμάκη, συντ. δασκάλας.
5 Σαριδάκης Χαρίδημος, Κασταμονίτσα, Οκτώβριος 2003.
* Ο Γιώργος Α. Καλογεράκης είναι δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Θραψανού.