Ένας ολόκληρος αιώνας έχει περάσει. Πολλοί είναι οι Μουσουλμάνοι που επιβιβάζονται στα ατμόπλοια προκειμένου να αναχωρήσουν για το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης ενόψει της ανταλλαγής των πληθυσμών. Οι επιβαίνοντες είχαν να αντιμετωπίσουν πολλές περιπέτειες έως ότου κατορθώσουν να αποβιβασθούν.
Η Νομαρχία Ηρακλείου με την επιτροπή στεγάσεως των προσφύγων, τέτοιες μέρες, προσπαθεί να συνεδριάσει προκειμένου να λάβει οριστική απόφαση περί της εξώσεως των αυθαιρέτως καταλαβόντων εκκενωθέντων Μουσουλμανικών οικημάτων προσφύγων και να κανονίσει τον τρόπον της διαθέσεως αυτών. Ο μηχανικός του Δήμου Ηρακλείου Τσαντηράκης κατήρτισε και υπέβαλε προς τη Νομαρχία Ηρακλείου τοπογραφικό και κτηματολογικό διάγραμμα του παρά την θέσιν “Ατσαλένιο μετόχι”. Εδώ έχει προγραμματισθεί και αποφασισθεί να ιδρυθεί προσφυγικός οικισμός, αποτελούμενος από 200 οικίες.
Η δαπάνη αυτού του έργου έχει προϋπολογισθεί σε 3.000.000 δραχμές και το ποσό αυτό πρόκειται να καταβληθεί από το ταμείο περιθάλψεως. Η νέα χρονιά φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη χαρά στους δημόσιους υπαλλήλους. Επιτροπή από αυτούς η οποία διαχειρίζεται το ζήτημα του δεκάτου τρίτου μισθού επισκέφθηκε τον νέο τσάρο τότε της οικονομίας, τον υπουργό Μιχαλακόπουλο για το ζήτημα της χορηγίας του δεκάτου τρίτου μισθού, εξασφαλίζοντας την θετική απάντησή του, ότι το ζήτημά τους είναι λελυμένον.
Τέτοιες μέρες… Αποπερατώνεται η εκκένωση του Βαλιδέ τζαμί από τους εγκατασταθέντες πρόσφυγες σ’ αυτό, σε διαφόρους οικίας των μουσουλμάνων οι οποίοι αναχώρησαν. Η ορισθείσα επιτροπή αποφάσισε να εξώσει από τα μουσουλμανικά οικήματα τους αυθαιρέτως εγκατασταθέντας, η δε διοικητική αρχή θα ενεργήσει την απέλαση αυτών σε περίπτωη δυστροπείας τους. Οι αρχές έχουν απόφαση να επιβάλλουν το κράτος του Νόμου και από τώρα και πέρα θα πατάσσεται αμείλικτα κάθε υπηρεσία. Ύστερα από αυτή την εκκένωση όπου διαμένουν 100 οικογένειες θα εκκενωθούν η βασιλική του Αγίου Μάρκου και οι μεγάλοι στρατώνες (πρόκειται για τα κτίρια της λεωφόρου Δικαιοσύνης).
Πριν βέβαια εκκενωθούν οι καταυλισμοί η υπηρεσία δεν θα επιτρέψει την εγκατάσταση σε κανένα, όση ανάγκη και αν έχει. Τέτοιες μέρες…
Το Μεγάλο Κάστρο καμαρώνει για την μόλις έξι χρόνων πιανίστα του, την Ρένα Κυριακή η οποία γεννήθηκε στην πόλη μας στις 25 Φεβρουαρίου 1917. Στα έξι της χρόνια έδωσε συναυλία στην Αίθουσα Παρνασσός στην Αθήνα, ερμηνεύοντας δώδεκα αυθεντικά κομμάτια πιάνου. Αργότερα πηγαίνει για σπουδές στη Βιέννη και στο Παρίσι.
Στην ηλικία των δεκαέξι χρόνων της απονεμήθηκε το πρώτο βραβείο για πιάνο στο κονσερβατόριο του Παρισιού. Δικαιολογημένη η φωτογραφία της στην “ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ” του Ηρακλείου, το Σάββατο 19η Ιανουαρίου, στην πρώτη σελίδα. Η πόλη μας έχει τα προβλήματά της, καθότι ο χειμώνας τα επιδεινώνει.
Οι δρόμοι της είναι σε άθλια κατάσταση και χρειάζονται επιδιορθώσεις από τα συνεργεία του Δήμου.
Σ’ αυτή την εικόνα έρχεται να προστεθεί και το σκοτάδι, αφού τα βράδυα οι φανοί είναι σβηστοί. Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του Διοικητή αντισυνταγματάρχη της Χωροφυλακής, προς την Δημαρχία Ηρακλείου. Φέρει ημερομηνία 16η Ιανουαρίου 1924 και αναφέρει: “Λαμβάνω την τιμήν να γνωρίσω ημίν ότι κατά τας τελευταίας ταύτας ημέρας παρετηρήθη ότι οι φανοί της πόλεως διατηρούνται εσβησμένοι ουχί μόνον κατά την ώραν της υπάρξεως της σελήνης, αλλά και μετά την δύσιν αυτής, ούτω δε η πόλις ευρίσκεται εις βαθύ σκότος εις σημείον ώστε να μη δύναται τις να διακρίνει άτομον πέραν των δύο μέτρων.
Η τοιαύτη κατάστασις παρέχει μοναδικήν ευκαιρίαν εις τα κακοποιά στοιχεία προς διάπραξιν αδικημάτων και ιδία κλοπών διαρρήξεως, εν ω τουναντίον τα αστυνομικά όργανα υπό τοιαύτας συνθήκας δεν δύνανται να αντιληφθώσι τας κινήσεις των κακοποιών στοιχείων και κατά συνέπειαν να προλάβωσι την διάπραξιν αξιοποίνων πράξεων.
Τονίζομεν την επιτακτικήν ανάγκην της διατηρήσεως ανημμένων των φανών της πόλεως κατά την νύκτα και ιδία όταν δε υπάρχει σελήνη καθόσον εν εναντία περιπτώσει δεν δυνάμεθα να αναλάβωμεν τας ευθύνας της τηρήσεως της τάξεως και ασφαλείας δεδομένου μάλιστα ότι και η υπάρχουσα δύναμις της χωροφυλακής είναι ανεπαρκέστατη και παρακαλούμεν όπως διατάξητε ίνα οι φανοί ανάβουν καθόλην την διάρκειαν της νυκτός ή τουλάχιστον καθ’ ας ώρας δεν υπάρχει σελήνη”.
Ηράκλειο, Γενάρης στα 1924. Έχοντας καταρρεύσει το μέτωπο της Μικράς Ασίας και αντιμετωπίζοντας την εισροή χιλιάδων προσφύγων ο πληθυσμός της πόλης μας μπορεί να πολλαπλασιάστηκε, πολλαπλασιάστηκαν όμως και τα προβλήματά της, για τα οποία το συντομώτερο έπρεπε να βρεθεί λύση.