Εν όψει της προσεχούς εκλογικής αναμέτρησης, με τη μεγάλη σχετικά ποικιλία και αριθμό κομμάτων που θα κατέβουν για να αγωνισθούν στον σχετικό στίβο παρουσιάζοντας τις θέσεις τους, ίσως λίγα σχόλια και στοιχεία, ιστορικά και ιδεολογικά, για προγενέστερους μικρούς πολιτικούς σχηματισμούς θα ήταν απαραίτητα.
Ένα απ’ αυτά, εμφανίστηκε στο προσκήνιο, εν αιθρία, το μακρυνό 2014, δημιούργημα του δημοσιογράφου Σταύρου Θεοδωράκη.
Οι μεταρρυθμιστικές αδυναμίες των ελληνικών πολιτικών σχηματισμών στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας εκείνης της εποχής, η συγκυρία και η απογοήτευση μεγάλης μερίδας σκεπτόμενου λαού, οδήγησε στο σχηματισμό ενός πολιτικού οργανισμού που φιλοδοξούσε, κατά τα λεγόμενά του, να αφήσει πίσω παλιές και δοκιμασμένες νοοτροπίες και πρακτικές, να δρομολογήσει άλλες συμπεριφορές και τακτικές, και βεβαίως να συμβάλλει στην πολυπόθητη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, καταργώντας ξένες ηγεμονικές τάσεις που, ως γνωστόν, εκτρέπουν τον σύγχρονο ρου σε άγνωστα εδάφη.
Αποτέλεσμα, κυρίως τότε αλλά και τώρα, λιγότερο, η προσπάθεια εκ μέρους κάποιων αναλυτών και των καθημερινών πολιτών, ανεύρεσης των πηγών του εν λόγω ‘υδάτινου’ σχηματισμού. Για την ιστορία, το συγκεκριμένο κόμμα ανέστειλε τις λειτουργίες του τον Νοέμβριο του 2019. Πριν απ’ αυτή την ημερομηνία, είχαμε την παρουσίαση ενός άλλου μικρού επίσης σχηματισμού ο οποίος κατάφερε να εισέλθει στο ελληνικό κοινοβούλιο.
Οι άξονες της πολιτικής του έγιναν επίσης γνωστοί στην ιδρυτική του διακήρυξη (2018). Είναι το γνωστό «Μέρα 25», με την ως τώρα πορεία που όλοι γνωρίζουμε. Είχε βεβαίως προηγηθεί (2016) η «Πλεύση Ελευθερίας» από την Ζωή Κωνσταντοπούλου, ένα ελληνικό αντιμνημονιακό και αντισυστημικό κόμμα-κίνημα πολιτών, καθώς και η «Λαϊκή Ενότητα» (2015), ένα αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα, το οποίο ιδρύθηκε από βουλευτές, στελέχη και μέλη του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. εκείνης, φυσικά, της εποχής.
Βεβαίως, οι συγγραφείς μας διαχρονικά είχαν κάποια, άλλης μορφής, απάντηση ή τουλάχιστον ενδιαφέρθηκαν, για τους ποταμούς και τα πλέοντα σκάφη των δικών τους εποχών! Ο Ηρόδοτος, για παράδειγμα, δεν μπορούσε να αφήσει τα πράγματα έτσι στην τύχη! Ήθελε να βρει την αλήθεια, να δώσει απάντηση στα μεγάλα ερωτηματικά του μυαλού του, όπως μάθαμε μέσα από τα κείμενά του! Τον συνάρπαζε το αίνιγμα του μεγάλου ποταμού. Από πού πηγάζει τέλος πάντων, από πού ξεκινάει η μεγάλη αυτή μάζα των νερών και η τόσο μεγάλη ποσότητα τροφοφόρου ιλύος που κουβαλάει μαζί του;
« …Όσο για τις πηγές του Νείλου, κανένας ούτε από τους Αιγύπτιους, ούτε από τους Έλληνες ή τους Λίβυες, με τους οποίους μίλησα δεν μου είπαν πως ήξεραν κάτι… Πήγα πολύ μακρυά για να ερευνήσω και έφτασα ο ίδιος μέχρι την πολιτεία Ελεφαντίνη. Από εκεί και πέρα, όμως, θα αφηγηθώ μόνο ότι άκουσα! … Από την Ελεφαντίνη και ύστερα, η χώρα γίνεται πολύ ανηφορική και ο Νείλος είναι ελικοειδής… Από το σημείο αυτό και πέρα κανένας δεν ξέρει τίποτα και με βεβαιότητα, γιατί ο τόπος αυτός είναι τελείως έρημος και ξεραμένος εξ’ αιτίας της μεγάλης ζέστης…».
Και η Μαίρη Ανν Έβανς (Mary Ann Evans, 1819-1880) ήταν σίγουρα ένα ελεύθερο πνεύμα. Ποτέ δεν αισθάνθηκε την πίεση και την ανάγκη να γίνει τυπική βικτωριανή γυναίκα, όπως οι περισσότερες της εποχής της. Το Τζορτζ Έλιοτ (George Eliot), ήταν το φιλολογικό ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε για να γράψει τα μυθιστορήματά της, σε μια εποχή που οι γυναίκες συγγραφείς θεωρούνταν μόνο ρομαντικοί συγγραφείς.
Η συγγραφέας Τζορτζ Έλιοτ άνοιξε το δρόμο για τις σύγχρονες απεικονίσεις των ανθρώπινων χαρακτήρων και ήταν σύγχρονη του Ντοστογιέφσκι (1821-1881), ο οποίος την ίδια ακριβώς εποχή στη Ρωσία ανέπτυσσε παρεμφερείς τεχνικές αφήγησης. Η Τζορτζ Έλιοτ, όμως, δεν ήταν μόνο μια υπέροχη συγγραφέας όπως άλλωστε και έμεινε γνωστή. Ήταν και ευαίσθητη ποιήτρια με πλούσιο έργο και σ’ αυτόν τον τομέα.
«….Είναι θαυμάσια άσχημη, απίστευτα φρικτή … σε αυτή την τεράστια ασχήμια όμως, κατοικεί μια δυναμική ομορφιά η οποία, σε πολύ λίγα λεπτά σε κλέβει και σου γοητεύει το μυαλό, έτσι ώστε στο τέλος σε κάνει να ερωτευτείς μαζί της…», είχε πει κάποια στιγμή γι αυτή, ο Χένρι Τζέημς ! Γεννημένη το 1819, σε ένα αγρόκτημα του Ουόρικσιρ της Αγγλίας, ο πατέρας της, την ενθάρρυνε στο θέμα της εκπαίδευσης, επειδή πίστευε ότι αυτή η περίεργη, όχι και τόσο όμορφη εμφάνισή της ταυτόχρονα με τον ιδιόρρυθμο χαρακτήρα της, πιθανώς να την άφηναν στο τέλος, γεροντοκόρη!
Ίσως η ποιητική της ευαισθησία σε συνδυασμό με το ελεύθερο πνεύμα και χαρακτήρα της, την οδήγησαν στο να βάλει έναν από τους χαρακτήρες στο βιβλίο της «Μίντλμαρτς» (Middlemarch) να πει ότι οι πηγές του Νείλου θα έπρεπε μάλλον να μείνουν ανεξερεύνητες, ας μείνουν έτσι άγνωστες, για να υπάρχει κάτι τέλος πάντων που να εξάπτει τη φαντασία των ποιητών, να υπάρχει ένα κίνητρο να γράψουν!
Σίγουρα η Τζορτζ Έλιοτ θα είχε στο μυαλό της την πεποίθηση των αρχαίων Αιγυπτίων, πως ο Νείλος πηγάζει εκ του ωκεανού που περιβάλλει τη γη και ότι κατεβαίνει στη γη από τον ουρανό, που ήταν μια απέραντη θάλασσα, ένας μεγάλος ωκεανός, γεμάτος με τα πλοία των θεών και θα ήθελε να αφήσει τα πράγματα στη φαντασία και το μύθο, ανέγγιχτα! Το «Μίντλμαρτς» που γράφτηκε ανάμεσα στα 1871-1872, πιθανώς το εμπνεύστηκε από τη ζωή της στο Κόβεντρυ. Το μυθιστόρημα που φέρει τον υπότιτλο «Μελέτη της ζωής στην επαρχία», είναι συνδεδεμένο με την ιστορία ενός νεαρού γιατρού.
Μέσα σ’ αυτό όμως ταυτόχρονα περιγράφονται και οι προσδοκίες των κεντρικών χαρακτήρων, οι απογοητεύσεις τους και η αγγλική επαρχιακή ζωή στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα. Ακόμα θίγονται μια σειρά βασικών θεμάτων που απασχολούσαν τους κατοίκους εκείνης της εποχής, όπως η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, η θρησκεία, η ανεπανάληπτη βρεττανική υποκρισία, η εκπαίδευση και η πολιτική μεταρρύθμιση της χώρας.
Κι αν έρθουμε λίγο πιο κοντά στις εποχές μας, από ιστορικής πάντοτε πλευράς, διαβάζουμε στον «Δούναβη» του Κλάουντιο Μάγκρις, κάτι για την απρόβλεπτη υφή του ταξιδιού, τη διαπλοκή των μονοπατιών, το τυχαίο των στάσεων, την αβεβαιότητα του δειλινού, την ασυμμετρία κάθε διαδρομής, κι’ ακόμα για τη ζωηρή διαμάχη μεταξύ των πόλεων του Φυρτβάνγκεν και του Ντοναουσίνγκεν για τις πηγές του Δούναβη, πέρα από το γεγονός ότι υπάρχει και μια τολμηρή υπόθεση και καταγραφή ενός διαπρεπούς κοιτασματολόγου και ιστορικού ότι ο Δούναβης γεννιέται ουσιαστικά από μια υδρορροή!
Η διαδρομή για τους νέους ποταμούς, όμως, καθώς και για τα πλεούμενα που φιλοξενούν στην επιφάνειά τους, είναι ακόμα αχαρτογράφητη και απρόβλεπτη. Ρυάκια, διακλαδώσεις, προσμίξεις άλλων παραποτάμων, ποιότητα και χημική σύσταση του νερού που κουβαλάει, αρδεύσεις ίσως προσκείμενων, προβληματικών και απαιτητικών εδαφών, παλίρροιες, διώρυγες, μικρά πλοία με κατάρτια ευένδοτα στους ανέμους των εποχών, λιμάνια, στάσεις, γεωμετρία, όπως και το δέλτα τους μέσα στο οποίο πολλά άχρηστα κούτσουρα σέρνονται από δω κι από κει, και τα οποία σε κάποια φάση χάνονται στη μεγάλη υφάλμυρη θάλασσα, χωρίς φυσικά να αλλοιώνουν χημικά τη σύνθεση της τελευταίας, ένας μικρός ή μεγάλος θάνατος για μερικούς!
Τα παρακλάδια του ποταμού, λέει ο Κλάουντιο Μάγκρις, πορεύονται το καθένα για δικό του λογαριασμό, χειραφετούνται από την επιτακτική ενότητα-ταυτότητα και πεθαίνουν όταν τους έρθει το κέφι, όπως η καρδιά, τα νύχια ή τα μαλλιά που το πιστοποιητικό θανάτου τα απελευθερώνει από τα δεσμά της αμοιβαίας πίστης.
Και βέβαια μάλλον έχει δίκιο όταν ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος να προσδιορίσουμε την εκβολή, όπως έγινε όλους τους αιώνες με τις πηγές, αλλά πιο πρέπον θα ήταν να τα αφήναμε να πεθαίνουν ήσυχα… χωρίς να ερεθίζουμε και επιτείνουμε την ήδη δημιουργηθείσα σύγχυση, θα προσθέταμε με τη σειρά μας!
Καταλήγουμε, ξαναγυρίζοντας στις αρχικές μας σκέψεις περί των σύγχρονων «υδάτινων» σχηματισμών και «ημερήσιων» μοναχικών ή ενωμένων πολιτικών πλόων σε νερά με καλή γεωγραφική απεικόνιση και ανάλογη ιστορία, εδώ και κάποιες δεκαετίες. Δεν υπάρχει τίποτα τελικά πιο υπεύθυνο από την αλήθεια, ισχυρίσθηκαν αμέτρητοι.
Όπως και δεν υπάρχει μεγαλύτερο παράπονο σε έναν τάφο από την υποκρισία ή μεγαλύτερος σεβασμός από την αλήθεια, όπως έλεγε ο Μαρίν, μεταξύ των πολλών άλλων αποφθεγμάτων του που αφορούσαν τον θάνατο σε όλες τις εκφάνσεις και παραμέτρους του!
* Ο Γιώργος Σχορετσανίτης είναι χειρουργός και διευθυντής του χειρουργικού τομέα στο ΠΑΓΝΗ