Η πρόοδος στον τομέα της πληροφορίας έχει ανοίξει στο σύγχρονο άνθρωπο και στις σύγχρονες κοινωνίες απεριόριστες δυνατότητες σε όλους τους τομείς: από το εμπόριο ως την ψυχαγωγία και από την εκπαίδευση ως τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Η διάχυση της πληροφορίας και της γνώσης στις μεγάλες μάζες του πληθυσμού συνέβαλε τα μέγιστα στην αλλαγή στάσης των ανθρώπων έναντι της πολιτικής, της θρησκείας, της επιστήμης, των ηθών και των εθίμων, του τρόπου ψυχαγωγίας κλπ. και δημιούργησε νέες αντιλήψεις και συμπεριφορές, ανατρέποντας πολλά καθιερωμένα και στερεότυπα.
Με άλλα λόγια, η δυνατότητα εκατομμυρίων ανθρώπων να μοιράζονται σε ελάχιστο χρόνο πληροφορίες όχι μόνο από το κοντινό αλλά και από το πιο μακρινό γι’ αυτούς περιβάλλον, όχι μόνο μίκρυνε στη συνείδησή τους τον πλανήτη αλλά και ανέδειξε την κοινότητα των προβλημάτων κι έδειξε πόσο πολύ όλα στη γη μας είναι αλληλεξαρτώμενα. Έτσι, οι ορίζοντες της ανθρώπινης συνείδησης διευρύνθηκαν, έγινε κατανοητό πως μόνο με τη σύμπραξη όλων μπορεί να λυθούν τα προβλήματα, τα οποία πλέον προσλαμβάνονται ως πανανθρώπινα και όχι ως τοπικά.
Ωστόσο, όλες αυτές οι μεγάλες δυνατότητες που άνοιξαν τα νέα μέσα πληροφόρησης συνοδεύτηκαν, όπως εξάλλου συμβαίνει πάντοτε, και από μια σειρά αρνητικών φαινομένων, που προβληματίζουν και που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Ένα τέτοιο «δισυπόστατο» φαινόμενο είναι και η δυνατότητα που παρέχει σήμερα το διαδίκτυο, κυρίως με τα λεγόμενα «μέσα κοινωνικής δικτύωσης», ο καθένας να μπορεί να εκφράζει και να δημοσιοποιεί την άποψή του, άλλοτε επώνυμα και –δυστυχώς- άλλοτε ανώνυμα ή με ψευδώνυμο.
Αποκαλώ «δισυπόστατο» το φαινόμενο, επειδή, παρόλο που η δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης απόψεων είναι ουσιώδες στοιχείο μιας δημοκρατικής κοινωνίας, από την άλλη η δυνατότητα ο καθένας να έχει άποψη επί παντός επιστητού και να μπορεί να επηρεάζει, ακόμη και με ψεύδη, τους συμπολίτες και συνανθρώπους του, μόνο αρνητικές επιπτώσεις μπορεί να έχει.
«Είναι άποψή μου», λέμε όλοι -και σωστά-, όταν πρόκειται για πολιτικά η κοινωνικά θέματα. Δηλώνουμε, δηλαδή, ότι αυτή είναι η αντίληψη και το «πιστεύω» μας επί ενός πολιτικού ή κοινωνικού θέματος, το οποίο αντικρύζουμε από μια ατομική σκοπιά. Να σημειώσουμε ότι η λ. «άποψις» (από+ όψις)στα αρχαία ελληνικά σήμαινε την απεριόριστη θέα, το υψηλό μέρος από το οποίο κάποιος έβλεπε σε μεγάλη απόσταση ή και το μέρος που κοιτάζει κάποιος.
Στα Νέα Ελληνικά η λ. σημαίνει τη θέα αλλά και τη θεώρηση ενός ζητήματος από συγκεκριμένη σκοπιά. Κι επειδή ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, γι’ αυτό μπορεί να θεωρεί τα ζητήματα με τη δική του ξεχωριστή ματιά, να τα βλέπει από τη δική του ξεχωριστή σκοπιά, να έχει δηλαδή το δικό του τρόπο θέασης ενός ζητήματος, τη δική του άποψη. Να ληφθεί, βέβαια, υπόψιν ότι η άποψη του καθενός εξαρτάται από την ευφυία του, από το μορφωτικό του επίπεδο, από το χαρακτήρα και το ήθος του, από το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, από τις πολιτικές του προτιμήσεις κ.ά.
Ως εδώ τα πράγματα πάνε καλά. Εκεί που «στραβώνει» το πράγμα είναι όταν ο καθένας νομίζει πως μπορεί να έχει άποψη και επί ζητημάτων για τα οποία οι γνώσεις του είναι μηδαμινές ή ελάχιστες. Έτσι ακούμε ανθρώπους να μιλάνε για θέματα επιστημονικά, για τα οποία δεν έχουν ιδέα, πέραν όσων άκουσαν να λέει κάποιος γνωστός ή φίλος τους ή ίσως είδαν και άκουσαν στην τηλεόραση ή διάβασαν μέσες-άκρες σε κάποια αμφιβόλου ποιότητας ιστοσελίδα και αυτές τις απόψεις τους να τις δημοσιεύουν στο διαδίκτυο, σαν να μιλούν ex cathedra.
Έτσι, το διαδίκτυο πολύ συχνά χρησιμοποιείται για τη διάδοση απόψεων που καμιά σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Ο καθένας γράφει ό,τι θέλει, αφού ξέρει πως κανείς δεν θα τον ελέγξει: «Αυτή είναι η άποψή μου», σου λέει και σε αποστομώνει. Και το ζήτημα δεν είναι ότι ο καθείς έχει την άποψή του.
Το πρόβλημα αρχίζει, όπως είπαμε, όταν ο κάθε άσχετος αρχίζει να εκφράζει άποψη για θέματα που δεν γνωρίζει. Μπορώ π.χ. να δεχτώ ότι ένας τραγουδιστής, όσο καλός κι αν είναι, γνωρίζει τα ζητήματα οικονομικής πολιτικής της Ενωμένης Ευρώπης; Ή μήπως μπορώ να δεχτώ τις απόψεις ενός απλού πολίτη, που δεν γνωρίζει την τεράστια επιστημονική πρόοδο στον τομέα της ιατρικής, στο θέμα των εμβολίων;
Κι όμως σήμερα, σ’ ένα αιώνα με τεράστια πρόοδο στην επιστήμη σε όλους τους τομείς, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που όχι μόνο δεν αποδέχονται, για παράδειγμα, την αξία των εμβολίων αλλά και εκφράζουν τη σχετική άποψή τους, προσπαθώντας-κόντρα στην επιστημονική αλήθεια- να πείσουν ότι τα εμβόλια είναι επικίνδυνα.
Θα έλεγε κάποιος πως έχουν ξεχάσει τι συνέβαινε πριν από λίγες δεκαετίες με τις παιδικές ασθένειες, όταν τα παιδιά πέθαιναν από την ιλαρά ή την παρωτίτιδα ή άλλες παιδικές ασθένειες, που σήμερα χάρη στα εμβόλια έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Εδώ, λοιπόν, δεν πρόκειται για «απόψεις». Εδώ είναι ζήτημα ζωής και θανάτου κι επομένως δεν μπορεί ο κάθε «αποψάκιας» να διαδίδει ό, τι θέλει κι επιπλέον να θέλει να επιβάλει την «άποψή» του με τις δυνατότητες που του παρέχει το διαδίκτυο.
Στις μέρες μας ειδικά, ο καθένας βγαίνει και λέει «το μακρύ του και το κοντό του» για την πανδημία. Οι «αποψάκηδες» έχουν κατακλύσει όχι μόνο το διαδίκτυο αλλά και τις κατ’ ιδίαν συζητήσεις. Κάποιων η άποψη έχει ιδεολογική χροιά, άλλων βασίζεται σε ψευδοεπιστημονικά δεδομένα και άλλων σε θρησκευτικές πεποιθήσεις. Δεν εννοούν όλοι τους να καταλάβουν πως η άποψη, ειδικά όταν είναι χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, όταν δηλαδή πρόκειται για μια παντελώς ατομική θέαση των πραγμάτων, εφόσον επηρεάσει κι άλλους, μπορεί να καταντήσει επικίνδυνη.
Στα ζητήματα που αγνοούμε πρέπει να ακούμε τη γνώμη των επαϊόντων και όχι του κάθε τυχάρπαστου. Η δημοκρατία όχι μόνο κατοχυρώνει αλλά και ταυτίζεται με την ελευθερία της έκφρασης και άρα ο καθένας μπορεί να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του. Όμως, αυτή ακριβώς η ελευθερία είναι που γεννά και την έννοια του καθήκοντος και της ευθύνης για τον πολίτη. Καμιά άποψη από μόνη της δεν είναι επαρκής για να εκφραστεί η αλήθεια.
Ειδικά στο χώρο της επιστήμης το λόγο έχει πρωτίστως η επιστημονική κοινότητα, επειδή την επιστημονική αντικειμενικότητα και αλήθεια εξασφαλίζει πάντα η διυποκειμενική επιστημονική θεώρηση των πραγμάτων. Αυτό είναι ανάγκη να αντιληφθούμε στις δύσκολες στιγμές που περνάμε. Οι «αποψάκηδες» ας αφεθούν να «ιδιωτεύουν» (idiot) με τις απόψεις τους…