Πριν από περίπου 120 χρόνια, ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Κυριακός, δ/ντής Τεχνικών Υπηρεσιών Ηρακλείου, μεταξύ άλλων πρωτοποριακών για την εποχή έργων, είχε σχεδιάσει και προτείνει σιδηρόδρομο για το Ηράκλειο.
Μέσα μεταφοράς σταθερής τροχιάς (τρένα) που προσεγγίζουν τα 500 km την ώρα, φαίνονται ως όνειρα θερινής νύχτας όχι μόνο για το Ηράκλειο αλλά ενδεχομένως για την Κρήτη και προσφέρονται κυρίως για μαζικές μεταφορές σε μεγάλες αποστάσεις.
Όμως, τα μικρού μεγέθους ανυψωμένα μονοσιδηρότροχα (monorails) συστήματα ή ακόμη και τα αιωρούμενα, που υπάρχουν σε πολλές ιστορικές πόλεις και άλλες πυκνοδομημένες περιοχές, όπως η εντός των ενετικών τειχών παλαιά πόλη του Ηρακλείου, θα πρέπει να τύχουν της προσοχής των αρμοδίων.
Το monorail είναι μικρού μεγέθους σιδηροδρομικό σύστημα με μία μόνο σιδηροτροχιά, συνήθως ανυψωμένη, που συνήθως κινείται σε μια μόνο κατεύθυνση με μικρές σχετικά ταχύτητες. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει τη δέσμη του συστήματος ή τα οχήματα που κινούνται σε μια τέτοια σταθερά τροχιά. Αυτά τα τρένα μονής σιδηροτροχιάς κινούνται μέσα σε πολυσύχναστες περιοχές, που διαφορετικά θα απαιτούσαν την κατασκευή δαπανηρών υπόγειων γραμμών ή θα είχαν τα γνωστά μειονεκτήματα των επιφανειακών μέσων μεταφοράς.
Επίσης, αυτά τα μεταφορικά συστήματα, σε σχέση με τα επίγεια μεταφορικά μέσα, είναι χαμηλότερου λειτουργικού κόστους, έχουν μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον, λιγότερο ηχο-ρυπαίνοντα (smooth ride quality) και είναι ευκολο-προσαρμοζόμενα για αναβάθμιση σε μελλοντικές τεχνολογικές εξελίξεις. Μερικά παραδείγματα τέτοιων ανυψωμένων μονής σιδηροτροχιάς τρένων λειτουργούν στη Disneyland, το Tokyo, το Sydney, την Kuala Lumpur, το Las Vegas και το São Paulo.
Συνήθως έχουν μήκος μικρότερο από 60 m, πλάτος 2,00-2,20 m και ύψος 2,50-3,00 m. Κινούνται εντελώς αυτόματα με μέσες ταχύτητες 30-40 km την ώρα. Σε μερικά, οδηγοί υπάρχουν στην εμπρόσθια καμπίνα, που επιβλέπουν και επεμβαίνουν μόνο σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών.
Οι υπάλληλοι της πλατφόρμας λειτουργούν το όλο σύστημα από τον κεντρικό πίνακα ελέγχου. Αρκετά από αυτά είχα την ευκαιρία να δω από κοντά.
Ειδικότερα, το Disneyland σύστημα εγκαταστάθηκε το 1959 και χρησιμοποιούνταν κυρίως για περιήγηση στα αξιοθέατα της Disney. Στο Σίδνεϊ υπάρχουν οκτώ σταθμοί (ένας ανά 500 m περίπου) σε μια απόσταση 3,6 km και μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα μέχρι τέσσερα τρένα.
Εξυπηρετεί σημαντικά αξιοθέατα και εγκαταστάσεις, όπως το Μουσείο Powerhouse, το Ενυδρείο, το εμπορικό κέντρο Harbourside και το Συνεδριακό και Εκθεσιακό κέντρο. Στο Las Vegas monorail οι επιβάτες διακινούνται με ασφάλεια, αποτελεσματικά και οικονομικά. Τα τρένα φθάνουν σε κάθε σταθμό κάθε 4-8 min. Διακινεί πάνω από 10 εκατ. επιβάτες ετησίως.
Μonorail συστήματα μεταφοράς: (α) Disneyland monorail σύστημα πάνω από μια τεχνίτη λίμνη, (β) Sydney monorail στον σταθμό Chinatown και (γ) Las Vegas monorail στον σταθμό του Συνεδριακού κέντρου.
Τέτοια μεταφορικά μέσα που απαιτούν μειωμένες απαλλοτριώσεις, ελάχιστες αρχαιολογικές άδειες και άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες και είναι σχετικά χαμηλού κόστους μπορούν να συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό του κυκλοφοριακού προβλήματος της παλαιάς πόλης του Ηρακλείου, να περιορίσουν ή/και να εξαλείψουν την κυκλοφορία ΙΧ στην εντός των τειχών πόλη και γενικά να αναβαθμίσουν την εικόνα της πόλης και την τουριστική προβολή της.
Όπως είναι γνωστό, η περίμετρος της παλαιάς πόλης του Ηρακλείου είναι ένα ισοσκελές τρίγωνο, με τη βορεινή παραθαλάσσια πλευρά να αποτελεί τη βάση του τριγώνου και τον προμαχώνα Μαρτινέγκο την νότια κορυφή του τριγώνου. Το συνολικό μήκος των τειχών είναι περίπου 7,00 km συμπεριλαμβανομένης και της παραθαλάσσιας πλευράς τους, που έχει μήκος περίπου 2,70 km, δηλαδή απόλυτα συμβατή με ανάλογες περιπτώσεις στον αναπτυγμένο κόσμο, που, όπως προαναφέρθηκε, εδώ και πολλά χρόνια κυκλοφορούν ανυψωμένα μεταφορικά μέσα μονής σιδηροτροχιάς με μεγάλη επιτυχία.