Έχουν και τα βιβλία τη δική τους μοίρα. Κάθε ένα είναι ένας κόσμος και κάποτε ανοίγουν ένα παράθυρο για να αντικρίσουμε ένα νέο άστρο. Έτσι λειτούργησε για μένα η ανάγνωση του βιβλίου του Julian Barnes «Άνδρας με κόκκινο μανδύα» Εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά. Στο μυθιστόρημα αυτό οδηγήθηκα, επειδή εκτιμώ πολύ την Κατερίνα Σχινά για το μεταφραστικό έργο της και τη συνολική της προσφορά στα γράμματα. Είναι ίσως το καλύτερο έργο του Τζούλιαν Μπαρνς.
Η ανάγνωσή του και οι σχετικές αναφορές με έκαναν να αναζητήσω το έργο ενός άγνωστού μου Γάλλου συγγραφέα. Σ’ αυτό θα αναφερθώ σήμερα. Πρόκειται για τον Ζορίς- Καρλ Ουισμάνς (1848-1907) και το έργο του «ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ» σε μτφ. Της Ρίτας Κολαΐτη από τις Εκδ. ΣΤΕΡΕΩΜΑ. Εκδόθηκε το 1884 και έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τον πνευματικό κόσμο.
Στην εξαιρετική ελληνική έκδοση προτάσσεται πρόλογος του συγγραφέα που έγραψε στην επανέκδοση του έργου το 1904, επίμετρο του Νίκου Μπακουνάκη, πλούσια σχόλια της μεταφράστριας και λεπτομερές εργοβιογραφικό χρονολόγιο.
Στον πρόλογό του ο συγγραφέας γράφει: «Το βιβλίο που δεν περιέχει αυθεντικό υλικό, το βιβλίο που δεν με μαθαίνει κάτι, ουδόλως με ενδιαφέρει». Το έργο του δεν περιέχει όμως μόνο αυτά, αλλά και πολλά άλλα που κάνουν την ανάγνωσή του ευχάριστη, γιατί μας ταξιδεύει στο σκοτεινό βάθος της ανθρώπινης ψυχής που αναζητά τη λύτρωση σ΄ έναν κόσμο που συχνά παρασύρεται από την επιφανειακή και άχρηστη επίδειξη και τις φτηνές αξίες που δεν γεμίζουν την ζωή.
Στο πρόλογό του καταλήγει: « Μετά από ένα τέτοιο βιβλίο ο συγγραφέας δεν έχει πια παρά να διαλέξει ανάμεσα στην κάννη ενός πιστολιού και τη γονυκλισία ενός Σταυρού. Κι εγώ επέλεξα». Και επέλεξε το 1900 να γίνει δόκιμος μοναχός.
Ήρωας του έργου είναι ο Ζαν ντεζ Εσσέντ, κληρονόμος μιας αριστοκρατικής γενιάς. Μεγαλώνει χωρίς στοργή από τους γονείς, που τον στέλνουν εσώκλειστο να μορφωθεί στους Ιησουίτες. Έχει μια ξεχωριστή ευφυΐα ιδιαίτερα στα Λατινικά, που διαβάζει κριτικά απορρίπτοντας τους κλασικούς.
Το έργο δεν έχει εξωτερική πλοκή. Η δράση γίνεται μέσα στην ψυχή του ήρωα. Προσπαθεί να χαρεί τη ζωή του στον πληρωμένο έρωτα, στις κοσμικότητες και στις διασκεδάσεις. Είναι ευαίσθητος και αναζητά το απόσταγμα της ομορφιάς στις διάφορες τέχνες, ιδιαίτερα στην ζωγραφική και τη λογοτεχνία. Κάποια στιγμή κουράζεται ρευστοποιεί τα περιουσιακά του στοιχεία, αγοράζει ένα μοναχικό σπίτι που διακοσμεί με ιδιαίτερο γούστο και φροντίδα. Εδώ πάνω σ’ ένα πολύχρωμο χαλί με διάφορες αποχρώσεις φαντάζεται ότι θα δώσει μια ιδιαίτερη λάμψη μια χελώνα. Παραγγέλλει σε ένα τεχνίτη να βάλει στο καβούκι της πολύτιμους λίθους μόνο που, όταν την παραλαμβάνει, είναι φυσικά νεκρή. Έχει πάθος με την απόλυτη ομορφιά και φυσικά δεν την βρίσκει.
Στα διάφορα κεφάλαια ενσωματώνονται εξαιρετικά δοκίμια για πίνακες, συγγραφείς της εποχής του και θεολογικά ζητήματα. Καθώς συνεχώς σκάβει μέσα του καταλήγει σε κρίσεις που εκδηλώνονται απειλητικά για τη ζωή του.
Είναι ένα κείμενο γοητευτικό, ανατρεπτικό και πρωτοποριακό, αφού γράφεται στον αιώνα που κυριαρχεί ο ρεαλισμός και ανοίγει νέους δρόμους προς το συμβολισμό που ακολουθεί και τη νεωτερικότητα. Θαυμάζει, όπως είναι φυσικό τον Μπωντλαίρ και την ποίησή του.
Μια παρουσίαση σε εφημερίδα δεν έχει απαιτήσεις ούτε βιβλιοκριτικής ούτε φυσικά αναλυτικής παρουσίασης. Πάντως το έργο αυτό αποτελεί ένα εκδοτικό και μεταφραστικό άθλο. Και ο αναγνώστης έχει συνεχώς την αίσθηση που πάντοτε χαρίζει η καλή λογοτεχνία. Εύκολα κατανοούμε, γιατί τα γαλλικά γράμματα τροφοδότησαν την ελληνική και την παγκόσμια πνευματική ζωή.
*Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος