Θυμάμαι τα παλιά και γυρίζω πίσω, πάνω από 60 χρόνια, όταν μας είχαν ακόμα στη σκλαβιά οι Γερμανοί.
Λέγομαι Νίκος Φανουδάκης, “ΠΡΟΚΟΠΗΣ”! Είμαι Αρχανιώτης, γέννημα θρέμμα… Και νιώθω μεγάλη τιμή γι’ αυτό!
Κλωθογυρίζουν στο νου οι μνήμες μου, καθώς ανατράφηκα μέσα στην Κατοχή από γονείς φτωχούς και τίμιους! Ζω πάντα στο χωριό μου, που είναι η κωμόπολη ΑΡΧΑΝΕΣ! Άκουγα πάντα ότι από παλιά οι Αρχάνες ήταν Δήμος για λόγους ιστορικούς: Δεν περνούσε τους 4.000 κατοίκους. Ένας Δήμος με μεγάλη ιστορία, από τα παλιά χρόνια! Ένας τόπος ζωντανός, με καλούς, εργατικούς ανθρώπους και πολλές υπηρεσίες στον τόπο τους. Είχαμε: Αστυνομικό τμήμα, Αγρονομείο, Αγροφυλακή, Αγροτική Τράπεζα κι ένα σπουδαίο Αγροτικό Συνεταιρισμό: από τους πρώτους αξιόλογους της πατρίδας μας, με πρώτης κατηγορίας γεωργικά προϊόντα, σταφύλια, κρασί, ροζακιά, σταφίδες, λάδι, σιτηρά, κηπικά κ.α.
Από τα παλιά χρόνια είχαν πάρει την πρωτιά στην εργατικότητα, αλλά και ως άριστοι αγρότες, αμπελοκαλλιεργητές οι Αρχανιώτες!
Εκτός από όλα αυτά, οι Αρχάνες έχουν πολλές και ονομαστές αρχαιότητες, και πρώτος ο αγροτικός, γεμάτος ομορφιές οικισμός, ΒΑΘΥΠΕΤΡΟ! Εκεί βρέθηκαν δείγματα αρχαίου ελαιοτριβείου και οινοποιείου της μινωικής εποχής! Μέσα στον οικισμό βρέθηκαν κατάλοιπα μινωικού ανακτόρου. Ήταν το θερινό ανάκτορο του Μίνωα στη θέση “Τουρκογειτονιά”.
Οι σπουδαίοι αρχαιολόγοι Γιάννης και Έφη Σακελλαράκη έκαμαν γνωστές σ’ όλο τον κόσμο τις σπουδαίες αρχαιότητες του τόπου μας!
Αλλά και το ιερό βουνό του Γιούχτα που φαίνεται από μακριά σαν κεφάλι ανθρώπου, είναι γνωστό παγκόσμια με τις ατελείωτες ιστορίες του: Από τη ριζοβουνιά του Γιούχτα αρχίζει το φαράγγι, με πολλούς θρύλους και ιστορίες, με αφάνταστες ομορφιές, το στολίδι-κόσμημα των Αρχανών.
Οι Αρχανιώτες συγγραφείς και λαογράφοι Ειρήνη Ταχατάκη, Νίκος Χριστινίδης, Ελένη Δουνδουλάκη, Κώστας Βορινωτάκης κ.ά. έχουν διασώσει πολλά στοιχεία από την αρχαία ζωή και την παράδοση του τόπου μας σε πολλά βιβλία!
Ο τόπος μας, λοιπόν, είνα ένας θαυμαστός ιστορικός τόπος, γνωστός σε πολλά μέρη της γης. Υπήρχαν πάντα πολλά καταστήματα, καφενεία, κινηματογράφοι, χειμερινοί και θερινοί, αγορά με κίνηση από παλιά, σχολεία, παιδικός σταθμός, νηπιαγωγεία, δύο δημοτικά σχολεία, γυμνάσιο, λύκειο.
Οι Αρχάνες είχαν από παλιά και εργοστάσια, πρώτο η “Ηλεκτρική” που ηλεκτροδοτούσε την κωμόπολη, είχε αλευρόμυλους και ελαιοτριβεία, καθώς και διάφορες επιχειρήσεις και όλοι δούλευαν σ’ αυτά πριν την κρίση και όλοι καλοπερνούσαν!
Στο παλιό σινεμά ΑΠΟΛΛΩΝ ήταν και κέντρο ψυχαγωγίας, και πέρασαν από εκεί σπουδαίοι ηθοποιοί, τραγουδιστές και ακόμη η μεγάλη αυτή αίθουσα γινόταν τις Απόκριες χορευτική κι έρχονταν από πολλά μέρη γλεντζέδες για να διασκεδάσουν, πάντα με μουσικούς και εκλεκτούς λυράρηδες. Αξέχαστες αναμνήσεις έχουν μείνει από τα χαρούμενα εκείνα χρόνια! Μα αυτό το στέκι της κοινωνικής χαράς ο Δήμος το κατεδάφισε!
Κτίζεται εκεί χώρος για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη για εκδηλώσεις, ομιλίες κ.λπ. στοιχεία απαράιτητα για μια κοινωνία φιλοπρόοδη.
Το ΚΑΠΗ Αρχανών έχει προσφέρει αρκετά στην κοινωνία μας, αλλά και αυτού οι δραστηριότητες μειώθηκαν σημαντικά μέσα στο ρέμα μιας μεγάλης εγκατάλειψης.
Στις Αρχάνες υπάρχει το γνωστό εξοχικό κέντρο ΜΥΡΙΟΦΥΤΟ! Αυτό στην πολύχρονη πορεία του, πάνω από ενάμιση αιώνα, φιλοξένησε στον παραδεισένιο χώρο του μεγάλες προσωπικότητες! Βασιλείας, πρίγκιπες, πολιτικούς, επιστήμονες, καλλιτέχνες. Το όνομα στο κέντρο ΜΥΡΙΟΦΥΤΟ το έδωσε στην αρχή του 20ου αιώνα ο πρίγκιπας Γεώργιος.
Η ιστορική πλατεία, που ήταν επί τουρκοκρατίας τούρκικο νεκροταφείο, διατηρεί ιστορικά δέντρα, όπως η ΔΡΥΣ! του οπλαρχηγού Γ. Καπετανάκη. Εκεί υπάρχει και ο αδριάντας του! Στο βάθος της πλατείας ήταν ο ποταμός (πριν σκεπαστεί). Τις όχθες του ποταμού παλιά ένωναν γραφικά γεφυράκια, που χάριζαν στον τόπο γοητεία και ομορφιά.
Πολλά από όσα αναφέραμε σήμερα δεν υπάρχουν, όπως υπηρεσίες και κάποια αξιοθέατα που είχαν κάνει ξεχωριστό τον τόπο μας!
Αξίζει όμως να πούμε την σύντομη ιστορία του Αθλητικού Ομίλου στις Αρχάνες: Πριν ιδρυθεί ο Α.Ο., οι νέοι τριγύριζαν άσκοπα στις αργίες τους. Τότε δύο φωτισμένοι Αρχανιώτες γιατροί, ο κ. Ν. Κολομβοτσάκης, οδοντίατρος, και ο αείμνηστος Αντ. Πλουμίδης, παθολόγος, σκέφτηκαν να δημιουργήσουν αθλητικά ενδιαφέροντα για τους νέους μας. Στην προσπάθεια αυτή συνέβαλαν και άλλοι σπουδαίοι Αρχανιώτες: Νικ. Μαρκομιχελάκης, γιατρός, Ελευθ. Μαρκομιχελάκης, Νικ. Λυδάκης, Χαραλ. Τζανακάκης και ο σπουδαιότερος για τον Α.Ο., ο Μιχ. Μαρκομιχελάκης που αγόρασε και χάρισε στην αθλητική ομάδα, το γνωστό μας ΜΑΡΚΟΜΙΧΕΛΑΚΕΙΟ ΣΤΑΔΙΟ που έγινε γήπεδο για ποδόσφαιρο. Πολλοί νέοι της τότε εποχής αποτέλεσαν τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας που πρωτοστάτησαν στις αθλητικές υποχρεώσεις. Ήταν η γενιά του Προκόπη. Μερικά ονόματα: Μαλλιαράκης, Αλεβύζος, Μήτρος, Προκόπης (Ν. Φανιουδάκης), Γεργεριτάκης, Παχάκης, Δουνδουλάκης, Κοκοτάκης, Σταράκης και άλλοι δεκάδες Αρχανιώτες ποδοσφαιριστές που αποτέλεσαν τις αθλητικές ομάδες ΓΙΟΥΧΤΑ.
Άρχισαν από την Γ’ κατηγορία κι έγιναν πολλοί άξιοι για Β’ ή και Α’ Εθνική.
Παίζανε κι έπαιρναν κύπελλα και πρωταθλήματα, σε γήπεδα χωρίς χορτάρι και ανέσεις. Έπεφταν κάτω και σηκώνονταν με αίματα και πληγές. Υπήρχαν 110 ποδοσφαιριστές στις Αρχάνες που σήμερο δεν υπάρχουν σαν αθλητές. Έχουν “μισθοφόρους” ποδοσφαιριστές. Πού είναι οι αντικαταστάτες των παλιών; Του Αλεβύζου, του Προκόπη, του Μαλλιαράκη κ.α.; Γνώμη μου είναι ότι θα έπρεπε η ομάδα του Γιούχτα να έχει μερικά ονόματα, που να παίζουν Β’ και Α’ Εθνική. Δεν είναι καλύτερα άλλα χωριουδάκια που τους διαθέτουν!
Ένα παράπονο θέλω να εκφράσω σαν παλαίμαχος παίκτης στις ομάδες ΓΙΟΥΧΤΑΣ! Αξίζει κάποιος σεβασμός στον Α.Ο. Γιούχτας του ιστορικού μας Δήμου Αρχανών. Ένας τόπος που αξίζει και που γι’ αυτόν πολέμησαν, οι παππούδες και πατεράδες μας, από τα παλιά χρόνια με Τούρκους, Γερμανούς, σκληρούς κατακτητές για τον τόπο, για την οικογένεια, την τιμή μας! Ας μην ξεχνούμε αυτή την ιστορία και όσα αναφέραμε πιο πριν για τον όμορφο και ηρωικό τόπο μας! Με την αξία του κατέκτησε την τιμή και την υπόληψή του. Με το αίμα του διεκδίκησε την ελευθερία του και το πέτυχε. Τώρα; Γιατί υποβαθμίζεται; Του αξίζει τέτοια ταπείνωση; Να χάνει το ιστορικό του αξίωμα σαν Δήμος Αρχανών με έδρα τις Αρχάνες;
“Ούτε οι εχθροί μας παλιά, Τούρκοι, Γερμανοί δεν τόλμησαν να υποτιμήσουν τόσο τον ιστορικό μας τόπο. Γι’ αυτό θέλομε δίκαια την έδρα του Δήμου μας στον τόπο μας, τις Αρχάνες! Ανήκει σ’ εμάς, την ιστορία μας, και όχι σε άλλα χωριά της περιφέρειας. Είναι κεκτημένα δικαιώματά μας και τα θέλομε πίσω επιτακτικά, εδώ και τώρα!