Η πλατεία Ελευθερίας είναι ο μεγαλύτερος κοινόχρηστος χώρος της πόλης του Ηρακλείου με σημαντική ιστορία από Ενετοκρατίας.
Από τις αρχές του 20ου αιώνα η πλατεία είναι τόπος αναψυχής των Ηρακλειωτών.
Η πιο πρόσφατη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας προέκυψε από Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό το 1993, αλλά το σύνολο των Ηρακλειωτών ποτέ δεν την αποδέχτηκε. Έτσι, τον Μάιο του 2021 ο Δήμος Ηρακλείου προκήρυξε πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, με τίτλο «Βιοκλιματική ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας και της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής εισόδου στο ιστορικό κέντρο της πόλης» και την Πέμπτη 21 Σεπτ. ‘23, έγινε παρουσίαση-ανάλυση από διεπιστημονική ομάδα της μελέτης που κέρδισε το πρώτο Βραβείο στην αίθουσα του ΤΕΕ/ΤΑΚ, όπου παραβρέθηκα και την παρακολούθησα.
Σύμφωνα με την προκήρυξη, η επιτροπή έπρεπε να λάβει υπόψη της για τον σχεδιασμό «την αύξηση του πρασίνου της περιοχής, με βάση τις τοπικές συνθήκες κλίματος και χλωρίδας» πράγμα το οποίο και έκανε. Έτσι σύμφωνα με όσα ειπώθηκαν:
α. Η υπάρχουσα φύτευση θα εμπλουτιστεί κατά 30%.
β. Θα γίνει πλούσια φύτευση πρασίνου στην πλατεία N. Καζαντζάκη, ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρασίνου που τείνει να ενοποιηθεί με το γειτονικό πάρκο Γεωργιάδη.
γ. Στην πλατεία του Αρχαιολογικού Μουσείου θα φυτευτούν ελιές και αγριελιές και στην αναπλασμένη Λεωφόρο Ικάρου θα φυτευτούν λεμονιές και πορτοκαλιές.
Κατά την άποψή μου, τα παραπάνω είναι άστοχα για τους παρακάτω λόγους:
α. Η πλατεία είναι ένας μεγάλος ανοιχτός ελεύθερος χώρος συνάντησης και συγκέντρωσης ανθρώπων όπου μπορεί κάποιος να περπατήσει, να καθίσει, να δει τα αξιοθέατα που υπάρχουν, ενώ μπορεί σε αυτή να φιλοξενούνται και διάφορες εκδηλώσεις.
Αυτός είναι ο σκοπός της πλατείας και είναι διαφορετικός από αυτόν του πάρκου, του αλσύλλιου ή του δημοτικού κήπου.
Αυτό χαρακτηρίζει και τις μεγάλες πλατείες της χώρας μας όπως είναι η πλατεία Συντάγματος, η πλατεία Ομονοίας και η πλατεία Αριστοτέλους αλλά και τις ομορφότερες πλατείες πόλεων του εξωτερικού όπως η πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, η Πιάτσα Ναβόνα στη Ρώμη, η πλατεία Βαντόμ στο Παρίσι, η πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο κ.α. Φυσικά και μπορεί ή και πρέπει να υπάρχει πράσινο σε μια πλατεία για περιβαλλοντικούς λόγους, η υπέρμετρη παρουσία του όμως αλλοιώνει τον χαρακτήρα της.
Σήμερα στην πλατεία Ελευθερίας υπάρχουν εξήντα έξι (66) μεγάλα δέντρα και δενδρύλλια, με κυρίαρχο είδος τον Ευκάλυπτο, τα οποία θεωρώ ότι είναι ήδη πάρα πολλά, αλλοιώνουν το σκοπό της, ενώ πολλά λόγω μεγέθους δεν ευνοούν από αυτή την ανάδειξη των αξιοθέατων που υπάρχουν όπως το κτήριο-μνημείο της τέως Νομαρχίας και νυν Περιφέρειας Κρήτης, το Αρχαιολογικό Μουσείο (θεωρείται μνημείο), το ξενοδοχείο Αστόρια, την πύλη του Αγίου Γεωργίου και το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, τα οποία πρέπει να είναι εμφανή από παντού.
Δεν χρειάζεται λοιπόν τα υπάρχοντα δέντρα να αυξηθούν και η περιοχή να μετατραπεί κυριολεκτικά σε αλσύλλιο, αλλά πολλά από αυτά –όσα αναπτύσσονται σε πολύ μεγάλο ύψος- να αντικατασταθούν με χαμηλότερα και ασφαλέστερα σε επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, δεν είναι άλλωστε λίγα τα ατυχήματα με πτώσεις δέντρων στην πόλη μας.
β. Η πλούσια φύτευση με δέντρα, στην πολύ μικρή πλατεία Ν. Καζαντζάκη, πέραν του ότι τη μετατρέπει και αυτή σε κάτι άλλο εκτός από πλατεία, φαίνεται ότι δεν θα αναδεικνύει την προτομή του συγγραφέα και θα πρέπει να μετακινηθεί, ενώ το δίκτυο πρασίνου που θα δημιουργηθεί προς το πάρκο Γεωργιάδη μόνο εμπόδια θα δημιουργήσει σε πιθανή μελλοντική ανάδειξη του δυστυχώς ξεχασμένου από τον Δήμο μας Ηρώου!
γ. Η φύτευση δέντρων στην πλατεία του Αρχαιολογικού Μουσείου πρέπει να γίνει με μέτρο. Οι επιλογές όμως για εκεί της ελιάς και της αγριελιάς όπως και της λεμονιάς και πορτοκαλιάς επί της Λ. Ικάρου είναι λανθασμένες καθώς τα δέντρα αυτά είναι καρποφόρα και οι καρποί τους θα λερώνουν το χώρο και θα προκαλούν ολισθηρότητα όταν θα πέφτουν.
Τέλος, σχετικά με την ανάπλαση και της ευρύτερης περιοχής, ο Δήμος θα πρέπει επιτέλους να ασχοληθεί σοβαρά, ώστε μαζί με την ανάπλαση της Λ. Ικάρου να αποκατασταθούν-αναδειχτούν οι ερειπωμένοι κυλινδρόμυλοι Καστρινάκη και μαζί με την ανάπλαση της Δ. Μποφώρ να αναδειχτεί η πύλη Σαμπιονάρα καθώς η εικόνα σήμερα και των δύο αυτών μνημείων είναι ντροπή για την πόλη μας! Άλλωστε στους στόχους του διαγωνισμού ήταν και «η ανάδειξη της ιστορικότητας της πλατείας και της ευρύτερης περιοχής εντάσσοντας στο σχεδιασμό τα μνημεία και τα διατηρητέα κτήρια».