Να ξεκινήσουμε με την προφορά στα σουηδικά. Είναι Νομπέλ (με τον τόνο στο –μπέλ) και όχι Νόμπελ, παρασυρόμενοι –ίσως- από την αγγλική προφορά.
Ο Άλφρεντ Νομπέλ, λοιπόν, ήταν ένας Σουηδός χημικός, μηχανικός, εφευρέτης, επιχειρηματίας και –τελικά- φιλάνθρωπος. Ασχολήθηκε με τα εκρηκτικά… Εφηύρε τη δυναμίτιδα, αργότερα τη ζελατινοδυναμίτιδα και την άκαπνη πυρίτιδα. Το μέχρι τότε γνωστό εκρηκτικό, η νιτρογλυκερίνη, ήταν επικίνδυνο στη χρήση του, επειδή με την παραμικρή κίνηση ή ανατάραξή της, μπορούσε να εκραγεί. (βλ. την ταινία του Ζωρζ Κλουζώ (1953), «Το μεροκάματο του Τρόμου, με τον Υβ Μοντάν).
Αναμιγνύοντάς την με «γη διατόμων», δηλ. με αδρανές υλικό πυριτικής σύστασης, δημιούργησε τη δυναμίτιδα, η οποία για να εκραγεί έπρεπε να χρησιμοποιηθεί πυροκροτητής· δηλ. δημιούργησε ένα εκρηκτικό σώμα, ασφαλές στη χρήση του. Με αυτές τις επιδόσεις και τις πατέντες του, ο Νομπέλ έγινε πάμπλουτος. Είναι πολύ πιθανό να αισθάνθηκε τύψεις, που με τις ανακαλύψεις του, πολλοί άνθρωποι βρήκαν το θάνατο, είτε σε πόλεμο ή και σε καιρό ειρήνης, σε ατυχήματα κ.λπ. Και είναι γνωστό, ότι «όταν ο διάβολος γεράσει, καλογερεύει».
Έτσι, με διαθήκη του, το 1895, θεσμοθέτησε τα ομώνυμα βραβεία. Αυτά καλύπτουν τους τομείς της Φυσικής, της Χημείας, της Ιατρικής, της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης. Απονέμεται ακόμη ένα βραβείο, από την κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας, στη μνήμη του Αλ.Νομπέλ, για τον τομέα της Οικονομίας. Πρώτη απονομή έγινε το 1901. Όλες οι απονομές γίνονται στη Στοκχόλμη, εκτός από εκείνο, για την Ειρήνη, που απονέμεται στο Όσλο, της Νορβηγίας.
Ως γνωστό, δυο έλληνες λογοτέχνες έχουν τιμηθεί με το βραβείο Νομπέλ· ο Γιώργος Σεφέρης (1963) και ο Οδυσσέας Ελύτης (1979). Έτσι, μέχρι στιγμής, μένουμε στα δύο βραβεία! Το 2011, ο Γιώργος Παπανδρέου είχε προτείνει τον Φίλιππο Πετσάλνικο, για τη θέση του πρωθυπουργού, στην υπό σχηματισμό μεταβατική κυβέρνηση. Όμως, δεν υποστηρίχθηκε από το ίδιο του το κόμμα και –φυσικά- ούτε από τα άλλα.
Ο Φ. Πετσάλνικος ήταν δικηγόρος, βουλευτής Καστοριάς (ΠΑΣΟΚ), με μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία και παντρεμένος με Γερμανίδα. Σε μια συνέντευξη και σε ένα του αντιγερμανικό (αντιμερκελικό) κρεσέντο είχε πει: Εμείς (οι Έλληνες) έχουμε να επιδείξουμε δύο βραβεία Νομπέλ· εκείνοι (δηλ,. οι Γερμανοί) τί; Τελικά, φαίνεται να μη γνώριζε, παρά τα τυπικά του προσόντα, ότι η Γερμανία έχει λάβει εκατό (100) και πλέον βραβεία Νομπέλ…
Λέγεται ότι «το χρήμα πολλοί εμίσησαν, την δόξαν, ουδείς». Στα βραβεία Νομπέλ, δόξα και χρήμα πηγαίνουν χέρι – χέρι. Εκτός του ότι ένα τέτοιο βραβείο είναι η μέγιστη διάκριση που μπορεί να λάβει κανείς, λαμβάνει και 8 εκατομ. σουηδικές κορώνες, δηλ. περίπου 930.000 €. Ένας μόνο βραβευμένος αρνήθηκε να λάβει το βραβείο και –φυσικά- και το χρηματικό ποσό που το συνοδεύει, με δική του βούληση. Ήταν ο γάλλος συγγραφέας Ζαν-Πωλ Σάρτρ.
Ήταν ο κυριότερος εκφραστής του υπαρξισμού και υποστηρικτής της θεωρίας του Μαρξισμού. Αποστρεφόταν τις επίσημες τελετές και τα αξιώματα. Το 1964, (ένα χρόνο μετά την απονομή του βραβείου στο Γιώργο Σεφέρη), αρνήθηκε να παραλάβει το βραβείο, ισχυριζόμενος ότι «ένας συγγραφέας δεν πρέπει να επιτρέψει στον εαυτό του να μετατραπεί σε θεσμό»…
Νωρίτερα, το 1958, ένας άλλος ποιητής, ο Ρώσος Μπόρις Πάστερνακ, τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ, για το έργο του «Δόκτωρ Ζιβάγκο» και ενώ αρχικά δήλωσε ενθουσιασμένος, στη συνέχεια, δεχόμενος πιέσεις από το σοβιετικό καθεστώς, αποποιήθηκε το βραβείο, «εξαιτίας του νοήματος που απέδωσε στη διάκριση αυτή η κοινωνία, στους κόλπους της οποίας ζούσε». Το 1989, μετά το θάνατό του, το βραβείο παρέλαβε ο γιος του, σε τελετή στη Στοκχόλμη.
Έχει γραφτεί «κατά κόρον», ότι και ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν άξιος για να λάβει το βραβείο Νομπέλ, για τη λογοτεχνία. Όμως, πολεμήθηκε από το λογοτεχνικό κατεστημένο της ίδιας του της πατρίδας … και όχι μόνο! Είναι χαρακτηριστικό, ότι ο Καζαντζάκης ήταν υποψήφιος για το βραβείο επί 11 χρόνια, συνεχώς. Από το 1946, όπου ήταν συνυποψήφιος με τον Άγγελο Σικελιανό, ως το 1957, έτος που έφυγε από τη ζωή. Η ασυνήθιστη αυτή επιμονή στην υποψηφιότητα του Καζαντζάκη, εξηγείται στο λογοτεχνικό χρονικό του Κώστα Αρκουδέα «Το χαμένο Νομπέλ – Μια αληθινή ιστορία» (2015).
Γράφει: «Όσο μονόχνωτος κι αν ήταν, αυτό δεν τον εμπόδιζε να μεταβληθεί στον απόλυτο δημοσιοσχεσίτη, όποτε το έκρινε σκόπιμο. Βομβάρδιζε με επιστολές και τηλεφωνήματα γνωστούς και φίλους και δεν δίσταζε να χρησιμοποιήσει και την πιο ασήμαντη γνωριμία, για να πετύχει το στόχο του. Όση πολεμική κι αν του ασκήθηκε, πάντως, κανείς δεν μπορεί ν’ αρνηθεί την προσφορά του στην ελληνική και στην παγκόσμια λογοτεχνία».
Ειδικά, κατά την υποψηφιότητα του 1951, ο δημοσιογράφος και λογοτέχνης Σπύρος Μελάς, ως «απεσταλμένος» του εδώ κατεστημένου, μετέβη στη Σουηδία και συναντήθηκε με το βασιλιά και με μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας, κατηγορώντας τον Καζαντζάκη, όσο και τον συνυποψήφιό του Σκελιανό, ως άθεους και κομμουνιστές, τους οποίους βλέπουν με δυσμένεια στην Ελλάδα.
«Τι είχε με τον Καζαντζάκη ο Μελάς; Φθόνο, μίσος, αντιζηλία; Ίσως όλα και μαζί έχθρα και πολλή ζήλια», αναφέρει ο Πάτροκλος Σταύρου, θετός γιος της Ελένης, δεύτερης συζύγου του Καζαντζάκη και κληρονόμος των πνευματικών δικαιωμάτων του.
Ένας άλλος έλληνας «αριστερός», φέρεται να είναι υποψήφιος για το αξιοζήλευτο βραβείο, για την Ειρήνη, το 2019. Είναι ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, με συνυποψήφιο τον Βορειο-Μακεδόνα συνάδελφό του Ζόραν Ζάεφ. Αιτιολογικό είναι η επίτευξη της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Τα υπόλοιπα είναι γνωστά… Το 2009, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ για την Ειρήνη, εννέα μόλις μήνες μετά την έναρξη της πρώτης θητείας του. Πολλοί επέκριναν την υποψηφιότητα αυτή, ως πρόωρη, αφού ο ίδιος δεν ήταν στην εξουσία αρκετό χρόνο για να αξίζει το βραβείο.
Στη σημερινή περίπτωση, ο πρωθυπουργός μας βρίσκεται στην στο 4ο έτος της πρωθυπουργίας του. Μπορεί να είναι και να δηλώνει «αριστερός», αλλά αυτό, κάπου εβδομήντα χρόνια μετά τον Καζαντζάκη, θεωρείται λίγο έως πολύ γραφικό και ως προσόν, μάλλον δυσεύρετο, σε μια εποχή που ο αριστερισμός και ο κομμουνισμός, βρίσκονται στη μεγαλύτερη –ιστορικά- συρρίκνωσή τους.
Ένας νέος Σπύρος Μελάς δεν φαίνεται να κυκλοφορεί ανάμεσά μας, στις μέρες μας. Ευτυχώς… Οι υποκειμενικές κρίσεις μας, σχετικά με το αν αξίζει ή όχι την τιμή αυτή ο Αλέξης Τσίπρας, έρχονται σε δεύτερη μοίρα, μπροστά στην προβολή που θα έχει η χώρα μας. Ας πάρουμε, πρώτα, το Νομπέλ και μετά συζητάμε!
Ένας νεαρός άγγλος ποδοσφαιριστής, λίγο πριν τον αγώνα, ρωτάει τον προπονητή του: «Μίστερ, με ποιο σύστημα θα παίξουμε σήμερα;»· και ο έμπειρος κόουτς, απαντά: «… όταν βρεθείτε στην περιοχή, βάλτε τη μπάλα στα δίκτυα και μετά συζητάμε για συστήματα»!!!