Μετά τα άρθρα “Η καινούργια αυταρχική γενιά έχει ήδη ανατείλει!” (Εφημ. Πατρίς, 15 Μαΐου 2023), και “Οι δικτατορίες της επικοινωνίας” (Εφημ. Πατρίς, 18 Μαΐου 2023), να συνεχίσουμε λέγοντας ότι το σπάσιμο των παραθύρων των Εβραίων εμπόρων, στη ναζιστική Γερμανία, θα μπορούσε να είναι για κάποιους χαρούμενη, ανατρεπτική δραστηριότητα, με τον ίδιο τρόπο που οι ιστορικοί του πολιτισμού του μέλλοντος θα σημειώσουν, αναμφίβολα, την ομοιότητα του τρόπου συμπεριφοράς του Ντόναλντ Τραμπ με κάποιων προσβλητικών κόμικς. Τοιουτοτρόπως, ενώ στην αρχή οι Αμερικανοί δεν τον πήραν τοις μετρητοίς, αργότερα φάνηκε ξεκάθαρα ότι όλα εξελίχτηκαν σε πολύ σοβαρά ζητήματα.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των νέων ηγετών είναι ο τρόπος που συνήθως επιστρατεύουν την θρησκεία ως σύμμαχο. Οι κλασσικοί δικτάτορες είχαν συχνά προβληματική σχέση με το θρησκευτικό κατεστημένο, αναγνωρίζοντας ότι οι δικές τους ιδεολογίες ήταν μια νέα, αντίπαλη μορφή πίστης. Οι νέοι δικτάτορες, όμως, όποιες κι αν είναι οι προσωπικές τους πεποιθήσεις, συνήθως έρχονται παράλληλα με τους πιστούς. Για κάποιους, η συγκεκριμένη κίνηση φαίνεται καθαρά ότι αποτελεί θέμα ψυχρού υπολογισμού.
Ο Όρμπαν, που μεγάλωσε ως άθεος, ασπάστηκε τον Χριστιανισμό, όπως ασπάστηκε εδώ και καιρό και την γλυκειά εξουσία. Τέλος, οι σημερινοί αυταρχικοί ηγέτες τείνουν να έχουν μια μεταβαλλόμενη παρά σταθερή σειρά αχρείων προσωπικοτήτων δίπλα τους. Ο αντισημιτισμός ήταν πάντα κεντρικός στην κοσμοθεωρία του Χίτλερ, ενώ και ο Στάλιν ήταν άνθρωπος με παγιωμένες αντιπάθειες.
Αντίθετα, ο Μπερλουσκόνι, ο Ερντογάν, ο Όρμπαν και οι υπόλοιποι, είναι ουσιαστικά ‘οπορτουνιστές του μίσους’. Τη μια μέρα τα βάζουν με κάποια πολυεθνική εταιρεία, την άλλη με τον σοσιαλισμό, κ.ο.κ. Ο κοσμοπολίτικος φιλελευθερισμός είναι το κύριο μίσος τους, αλλά το σχεδιάζουν και το προσφέρουν στα λεγόμενά τους ως ένα τέρας πολλαπλών προσωπείων.
Οι συγγραφείς Γκουρίεφ και Τράϊσμαν, καταλήγουν στο βιβλίο τους “Στρεψόδικοι δικτάτορες: Το μεταβαλλόμενο πρόσωπο της τυραννίας στον 21ο αιώνα” με μια προκλητική νότα. Στις πιο ανεπτυγμένες και εξαιρετικά μορφωμένες κοινωνίες, αυτό που συγκρατεί τους επίδοξους δικτάτορες, είναι η αντίσταση των συλλόγων των δικηγόρων, των δικαστών, των δημοσίων υπαλλήλων, των δημοσιογράφων, των ακτιβιστών και των στελεχών της αντιπολίτευσης.
Τέτοιοι ηγέτες επιβιώνουν για λίγο, διαβρώνοντας τη φήμη της χώρας τους και, το σπουδαιότερο, φροντίζοντας να μην αντιμετωπίσουν στο μέλλον πιθανές διώξεις για διαφθορά.
Επιπλέον, επιμένουν οι συγγραφείς, τα ιδανικά των φιλελεύθερων θεσμών παραμένουν ισχυρά. Οι νέοι δικτάτορες θα ήθελαν οι πολίτες τους να εμπιστεύονται αυτούς και όχι τη Δύση, αλλά η τελευταία, γράφουν, εμφορείται από κάτι που εκείνοι αδυνατούν, δηλαδή την ιδέα της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Αυτό που είναι εύκολο να χαθεί στην πορεία της όποιας αναφοράς και ανάλυσης είναι πόσο καταπιεστική μπορεί να είναι η καθημερινή ζωή κάτω από τους νέους δικτάτορες.
Πολλοί άνθρωποι στη Ρωσία σήμερα, όπως και στη Σοβιετική Ένωση, παλιότερα, αγωνίζονται να επικοινωνήσουν με τους ομολόγους τους στις φιλελεύθερες δημοκρατίες για το πόσο βάναυσο και απλά εξαντλητικό είναι να ζεις ανάμεσα σε ψέματα, προδοσία και στην άσκηση αυθαίρετης πολιτικής εξουσίας.
Ο Σεργκέι Γκουρίεφ, σήμερα, δηλώνει δημοσίως ότι η χώρα του, η Ρωσία, θα παραμείνει δικτατορία του φόβου για το ορατό μέλλον, αλλά δεν γνωρίζει για πόσο χρόνο ακόμη. Μετά τον Πούτιν, λέει, θα πρέπει να υπάρξει κάποιου είδους περεστρόικα, κάποιος διάλογος με τη Δύση, γιατί θα έχουν ανάγκη την άρση τουλάχιστον μέρους των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν με την εισβολή στην Ουκρανία. Κι’ εκεί, τονίζει, θα παιχτούν πολλά, όπως έγινε και στα τελευταία χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης.
Για την ώρα, ισχυρίζεται, η χώρα του ακολουθεί ένα πρότυπο το οποίο αντιπαραβάλλεται με τις δικτατορίες του φόβου, όπου κυριαρχούν η ολοκληρωτική προπαγάνδα, η στρατιωτική ρητορική, η βία και η προβολή της. Άλλωστε και ο ίδιος βίωσε κατάσαρκα τον αέρα του ολοκληρωτικού καθεστώτος του Πούτιν, από το 2012, όταν πολλοί πίστεψαν πως η ελευθερία, η μεταρρυθμιστική πορεία και το κράτος δικαίου θα έρχονταν υποβοηθητικά στη Ρωσία.
Η μεγάλη ανησυχία πολλών σήμερα, συνδέεται με την τεχνητή νοημοσύνη. Συμβατικά, οι δικτατορίες δεν ευνοούν την καινοτομία, η οποία απαιτεί ανοιχτό διάλογο, ελευθερία πνεύματος, απόψεων και εκφράσεων και φυσικά υγιή ανταγωνισμό.
Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης εξαρτάται από την πρόσβαση των αλγορίθμων σε τεράστιο όγκο δεδομένων και επειδή οι δημοκρατίες σέβονται την ιδιωτικότητα, θέτουν κάποια όρια στη ροή των προσωπικών δεδομένων.
Στα καινούργια αυταρχικά καθεστώτα που ανατέλλουν στον αιώνα μας, δεν υφίστανται τέτοιοι περιορισμοί, αφού το επίσημο κράτος αφήνει ανεξέλεγκτες τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης να συλλέγουν σωρεία δεδομένων, στα οποία περιλαμβάνονται και αλγόριθμοι πρόβλεψης συμπεριφοράς, κάτι που φαντάζει τρομακτικό για το μέλλον όλων μας.
Οι συγγραφείς του “Spin Dictators” τονίζουν την ανάγκη η Δύση να επαγρυπνεί και να αποκρούει τις υποχθόνιες προσπάθειες υπονόμευσης των δημοκρατικών της θεσμών από αλλότρια συμφέροντα που συνδέονται με τις νέου τύπου δικτατορίες και των ηγετών τους, ενώ δεν παύουν να τονίζουν την ανάγκη η Δύση να παραμείνει ενωμένη παρά τις κάποιες ρωγμές που εμφανίζει τελευταία αυτή η σχέση, όσον αφορά τη βιομηχανική πολιτική και το διεθνές εμπόριο.
«Κάποιος θα ελέγχει την πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα κι όλη τη γνώση», λέει ένας χαρακτήρας στο μυθιστόρημα “Ουίσκυ Τάνγκο Φόξτροτ” (Whisky Tango Foxtrot, 2014), το ντεμπούτο – μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Σέϊφερ (Εκδόσεις Πόλις, 2022) και συνεχίζοντας, «… Θα ελέγχει τα πάντα. Όλα όσα χρειάζεται κάθε κυβέρνηση, κάθε εταιρεία και κάθε φουκαράς για να τα βγάλει πέρα μέσα στη μέρα.
Θες όλα αυτά να τα ελέγχουν οι άλλοι; Όταν εγγραφούν οι πάντες στο δίκτυό μας, ο παλιός, εκτός σύνδεσης, κόσμος θα είναι πια άχρηστος». Και κάπου αλλού, ένας άλλος, «Είναι η Επιτροπή… Οικοδομούν ένα σύστημα που υπερβαίνει τον νόμο, μέσω του οποίου φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν τον ρόλο των εθνών, να προστατεύσουν το κεφάλαιο και να προσφέρουν κατοχυρωμένα δεδομένα έναντι αμοιβής».
Το βιβλίο αυτό φέρνει αντιμέτωπους τους πρωταγωνιστές του με μια πανίσχυρη, δυσοίωνη οργάνωση που φαίνεται να διεισδύει και διαβρώνει κάθε στρώμα της κοινωνίας.
Πρόκειται για ένα δυστοπικό θρίλερ, μια σκοτεινή αντανάκλαση του κόσμου όπως τον ξέρουμε, έναν κόσμο, όμως, στον οποίο η ξέφρενη πρόοδος της τεχνολογίας έχει διαβρώσει σε δραματικό σημείο την έννοια της ιδιωτικότητας, όλες εκείνες τις πτυχές της ζωής μας που δεν επιθυμούμε ή απλώς δεν είμαστε διατεθειμένοι να μοιραζόμαστε με τις κυβερνήσεις, τις μεγάλες εταιρείες ή και τον κόσμο, γενικότερα. Ίσως σε μερικές σελίδες το μυθιστόρημα να παραπέμπει σε πολιτικές συμπεριφορές, αλλά στην ουσία περισσότερο εστιάζεται στην έννοια της παντοδύναμης εξουσίας.
Στην απρόσωπη μυστική παγκόσμια κυβέρνηση που, κατά τα λεγόμενα πολλών, καταγράφει όλα όσα κάνουμε στο διαδίκτυο επιπόλαια και αψυχολόγητα. Στη συλλογή, την διατήρηση, επεξεργασία και ανάλυση των ηλεκτρονικών πληροφοριών από τις παγκόσμιες δομές κυβερνοάμυνας. Ένα μυθιστόρημα τελικά επιστημονικής φαντασίας για το μέλλον μας, ή για το άγνωστο παρόν μας πολλές από τις πτυχές του οποίου μάλλον δεν γνωρίζουμε, άραγε;
* Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης είναι δ/ντής Χειρουργικής – συγγραφέας