Πολύ μεγάλο σεβασμό κι εκτίμηση έδειχναν οι παλιοί στη συγγένεια, ειδικά στην εξ αίματος συγγένεια. Αλλά και στην εξ αγχιστείας η συγγενική σχέση ήταν πάντα σεβαστή.
Αυτός ο συγγενικός σεβασμός ήταν από τα παλιά, μεγάλο στήριγμα της ελληνικής οικογένειας αφού υπήρχε πάντα αλληλοϋποστήριξη και αγάπη μεταξύ των συγγενών. Δεν μπορούμε βέβαια, να αποκλείσομε από το πέρασμα της ζωής και τις περιπτώσεις διαφωνιών ή ακόμη και κακίας μεταξύ αδελφών. Δεν είναι όμως, ευτυχώς, o κανόνας. Η μεταξύ των αδελφών αγάπη υπήρχε πάντα. Υπήρχαν και οι σχετικές παροιμίες «Αυτοί αγαπιούνται σαν τ’ αδέλφια» ή «αυτοί τσακώνονται σαν τα λιγοπρόγονα».
Ας δούμε τώρα τα είδη «της αδερφωσάς» μέσα στην ελληνική οικογένεια και κοινωνία:
- Ξέρομε ότι τα αδέλφια έχουν κοινούς γονείς: είτε και τους δυο-πατέρα, μητέρα (αμφιθαλείς) είτε έχουν κοινό τον ένα από τους δυο (ετεροθαλείς). Πιο γνήσιοι θεωρούνται οι αδελφοί που ‘χουν τον ίδιο πατέρα. Αυτούς τους αδελφούς που έχουν κοινό μόνο τον ίδιο πατέρα, τους λέγανε παλιά «χαλίσικα» αδέλφια. Δηλαδή πραγματικά, με το ίδιο αίμα.
Στα παλιά χρόνια, μέχρι τη μακρινή συγγένεια των τρίτων εξαδέλφων δεν επέτρεπαν το γάμο για λόγους φόβου αιμομιξίας. Σέβονταν πολύ τη συγγένεια και αλληλοϋποστηρίζονταν.
Ειδικά οι συγγενείς που είχαν το ίδιο επώνυμο, εθεωρούντο ότι είχαν πιο σπουδαίο συγγενικό δεσμό π.χ. οι γονείς Παπαδάκη (για παράδειγμα) οι γιοι τους Παπαδάκη, τα παιδιά των γιών τους δηλαδή τα εγγόνα τους Παπαδάκη και με όμοιο τρόπο τα άρρενα μέλη εξασφάλιζαν τη συνέχιση της οικογένειας.
Ήταν τα χρόνια της αυστηρής πατριαρχίας που οι άνδρες θωρούσαν συνεχιστές μόνο τους εαυτούς των, όχι και τις γυναίκες τους. (Αυστηρό έθιμο αλλά ας το κρίνει καθένας μόνος του). Αυτή ήταν η γονεϊκή συγγένεια που δημιουργούσε τις γενιές και τα σόγια.
- Η πνευματική μεγάλη συγγένεια είναι εκείνη που δυο παιδιά βαφτίζονται από τον ίδιο ανάδοχο (νουνό-σύντεκνο). Δεν έπρεπε να παντρευτούν δυο τέτοια παιδιά γιατί ήταν μεγάλη αμαρτία. Απαγορευόταν ο γάμος όπως μεταξύ των φυσικών αδελφών και δεν πρόκοβαν στη ζωή τους σαν οικογένεια. Γι’ αυτό πάντα, ακόμα και σήμερα, ο ίδιος νουνός αποφεύγει να βαφτίζει αγόρια και κορίτσια. Ή μόνο αγόρια ή μόνο κορίτσια για να μη βρεθούν κάποτε στην ανάγκη από αίσθημα ή άλλη αιτία συμφέροντος να παντρευτούν. Δεν θα «ορθοποδούσαν», δεν θα πρόκοβαν, εκτός κι αν η βάφτιση, η μια από την άλλη απείχε το χρονικό διάστημα ολόκληρης γενιάς (πάνω από 20 χρόνια). Αν και στην περίπτωση αυτή, αν ο ένας και ειδικά η γυναίκα ήταν τόσο πολύ μεγαλύτερη τι προκοπή θα έκαναν οι δυο σαν οικογένεια; Και λέει η Κρητική μαντινάδα:
Μεγάλη σε παντρεύτηκα που να ‘θελα μη σώσω σα μάνα σε φορτώθηκα κι εδά πως δα γλιτώσω.
Αυτό λεγόταν για μεγάλη σε ηλικία νύφη. Ενώ για μεγάλο γαμπρό: Μική ‘ναι η νύφη μα ο γαμπρός σαν κύρης τση λογάται να δεις στα χρόνια τα στερνά που δα παραπονάται.
Όσο για τα πνευματικά αδέρφια, βαφτιστήρια του ίδιου νονού είχαν μια ιερή σχέση πολύ μεγάλη, «Συνάδερφοι» λεγόταν. «Καλλιά τ’ αδέρφια τσ’ εκκλησάς παρά τ’ αδέρφια τση κοιλιάς». Αυτά για την πνευματική αδερφωσά.
- Υπάρχει μια τρίτη αδερφωσά: «οι ομογάλακτοι αδερφοί» που θήλασαν γάλα από την ίδια μάνα. Δηλαδή από τη μάνα που είχε γεννήσει το ένα και το θήλασε μαζί με ένα ξένο παιδί. Για κάποια αιτία ένα μωρό που είτε πέθαινε η μάνα του είτε δεν είχε καθόλου γάλα, το θήλαζε μια άλλη. Αυτά τα δυο παιδιά λέγονταν ομογάλακτοι αδερφοί. Μια μητέρα η Δέσποινα Ντουράκη που γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Λειβάδια Ρεθύμνου με τρόπο παραδοσιακό, γέννησε κι αυτή 4 παιδιά και τα μεγάλωσε με το γάλα της. Η ίδια μαρτυρεί ότι δεν εγνώρισε τι θα πει παιδική κρέμα, ούτε έκανε χρήση ποτέ. Και τα παιδιά της ήταν γερά κι όμορφα «σαν τσ’ αγγέλους» που μια μαμή τα θαύμασε και είπε: «τούτα ‘ναι άλλα απού τ’ άλλα, κι άλλο του λαγού το γάλα». Αναφέρεται στην τοπική ιστορία η περίπτωση της Καπετάνισσας των Αρχανών Μαυρορήνης. Ήταν ορφανή γι’ αυτό την πάντρεψαν μικρή και γέννησε σε ηλικία 14 χρονών το πρώτο της παιδί. Κάποτε που σα μωρομάνα έκοψε κάτι φρούτα από ένα ξένο κήπο τη δικάσανε και τη φυλακίσανε. Είχε όμως τόσο πολύ γάλα που μη έχοντας κοντά της το μωρό της να θηλάσει πρήστηκαν τα στήθη της. Ήταν σε θλιβερή κατάσταση που τη λυπήθηκαν και της έδωσαν ένα μωρό τουρκάκι να το θηλάσει. Σαν μεγάλωσε η πρωτοκόρη της, της έλεγε: «Το τάδε τουρκάκι το βύζαξα και σου το λέω να το κατέχεις. Κακό να μη του θες ποτέ γιατί εγλίτωσε τη μάνα σου και το γάλα που σε μεγάλωσε γροικάς;»
Σεβασμό στο γάλα της μάνας σαν κάτι ιερό μαρτυρεί η κρητική μαντινάδα:
Ίδια κοιλιά μας γέννησε στον κόσμο όπου ζούμε το γάλα που βυζάξαμε πρέπει να σεβαστούμε.
Στην Παναγιά μας ήταξα που λένε Γαλακτούσα να βλέπει τα παιδάκια μου κείνη η βρεφοκρατούσα. Μάνα κι εκείνη σαν και μας βύζαξε το παιδί της μ’ όλη την αφοσίωση για το Μονογενή της.
Για όλους αυτούς τους λόγους το μητρικό γάλα είναι ιερό και η βλαστήμια γι’ αυτό το γάλα είναι φριχτή πράξη.
- Ένα τέταρτο είδος αδερφωσάς, ειδικά στα χρόνια των Επαναστάσεων κατά των Τούρκων ήταν οι αδερφοποιτοί. Δυο άνθρωποι γίνονταν αδερφοποιτοί κόβοντας λίγο τις φλέβες τους και ενώνοντας το αίμα τους και μάλιστα λένε ότι αυτό γινόταν τη μέρα της Λαμπρής —πολύ επίσημη γιορτή, την ώρα που ο παπάς διάβαζε το Ευαγγέλιο. Οι δυο αδερφοποιτοί αδελφοί, είτε ομόθρησκοι ήταν είτε ετερόθρησκοι, είχαν απαράβατο χρέος να αλληλοϋποστηρίζονται, σε κάθε δυσκολία ή κίνδυνο της ζωής τους. Παραδείγματα αδερφοποιτών η ιστορία αναφέρει πολλά. Ο μεγάλος Συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης αναφέρει το παράδειγμα δυο αδερφοποιτών του Καπετάν Μιχάλη με ένα Τούρκο μπέη. Κι ήρθαν στιγμές να αλληλομισηθούν τόσο πολύ που πίστευαν ότι μόνο αν ο ένας σκότωνε τον άλλο, μόνο τότε θα λυτρώνονταν από το πάθος του αμοιβαίου μίσους.
Αυτά για την «αδερφωσά» των ανθρώπων του λαού μας, ένας θεσμός οικογενειακός και κοινωνικός, ευλογημένος από το Θεό και τους ανθρώπους.
Όσα είπαμε δείχνουν τα βαθιά θεμέλια της οικογένειας σύμφωνα με τις παραδόσεις μας και το σεβασμό προς αυτήν.
Η εποχή μας όμως δυστυχώς όλα αυτά τα αντιπαρέρχεται και δυναμιτίζει θεσμούς και αξίες ανεύθυνα κι αστόχαστα για να δημιουργήσει μορφώματα απατηλά γκρεμίζοντας αιώνων αρχές και πεποιθήσεις.
Από ποιά αλήθεια αιτία;