Ο Αύγουστος και ο Σεπτέμβρης κάθε χρόνο με τις ιστορικές τους μνήμες μάς φέρνουν έναν αιώνα πίσω, στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο (1919-22), που κόστισε στην Ελλάδα τη ζωή και την αρτιμέλεια χιλιάδων στρατιωτών και Μικρασιατών, αφού βιάστηκαν και βασανίστηκαν άγρια.
Κόστισε την εξαφάνιση της μεγάλης ελληνικής μειονότητας. Τη φρίκη ενός σχεδόν εκατομμυρίου Ελλήνων της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου, που βίωσαν την καταστροφή, αλλά και τη σκληρή προσφυγιά σε μια καθολικά εξουθενωμένη Ελλάδα, όπου έμαθαν στις 30-01-1923 και την απώλεια της κυριότητας των περιουσιών τους στη χαμένη Πατρίδα.
Στην βαριά ηττημένη Ελλάδα, η οποία ήταν αναγκασμένη στο εξής να χαράξει νέα εθνική πολιτική, αφήνοντας πίσω της τη Μεγάλη Ιδέα. Να αναλογιστεί τα τεράστια λάθη του διχασμού και την ανάγκη (ως αδύναμη και εξαρτημένη από τους Μεγάλους χώρα), να μελετά καλά την πορεία του ανταγωνισμού και των συμφερόντων των Μεγάλων της Γης.
Κι ύστερα με λογική και ευελιξία να προχωρεί προσεκτικά, αλλάζοντας, οπότε χρειαστεί, πορεία, με γνώμονα πάντοτε το Καλό της. Όλα αυτά με αρραγές εσωτερικό μέτωπο και κοινή πολιτική, κυρίως στα εθνικά θέματα.
Έγραψα όλα τα παραπάνω για να δείξω πως η πιο διδακτική και παραγωγική περίοδος της μακραίωνης Ιστορίας μας είναι ο Μικρασιατικός Πόλεμος. Γιατί τότε ο αποικιοκρατικός ανταγωνισμός γιγαντώθηκε, παίρνοντας τη μορφή εδαφικών διεκδικήσεων και οικονομικών διεισδύσεων των βιομηχανικών χωρών στις οικονομικά ασθενείς και εξαρτημένες χώρες.
Οι διεθνείς συγκυρίες, συμπορευμένες με την άνοδο του Βασιλιά, μετά την ήττα του Βενιζέλου (14-11-1920), άλλαξαν τις σχέσεις των Συμμάχων μεταξύ τους και προς την Τουρκία. Άρα και προς την πτωχότατη και διχασμένη Ελλάδα. Οι εξελίξεις έφεραν ανατροπές.
Οι Σύμμαχοι (διαχρονική η αναλγησία των Δυνατών) εξασφαλίζουν τα συμφέροντά τους διαφορετικά. Στις 27-08-1922 αντεπιτίθεται ο Κεμάλ και ο στρατός υποχωρεί άτακτα, καθώς δεν υπήρχε σχέδιο.
Οι αδικαίωτοι ήρωες του τιμημένου Στρατού μας φεύγουν, όπως ο καθένας μπορεί. 640 χιλιάδες εξοντωθέντες στη Μικρά Ασία, στην Ανατολική Θράκη και στον Πόντο συμπληρώνουν μαζί με τους 280 χιλιάδες του πρώτου διωγμού το 1 εκατομμύριο θύματα.
Στο Μονοφάτσι και μάλιστα στη περιοχή του Αρκαλοχωρίου ήρθαν πολλοί πρόσφυγες από τα Μικρασιατικά Παράλια στις αρχές κιόλας του 1922, για να αποσυμφορήσουν την πόλη του Ηρακλείου, να ελαττώσουν τη δύναμη του προλεταριάτου που ήταν φυσικό να δημιουργήσει η ανεργία, η πείνα και η απόγνωση και παίρνοντας αγροτικό κλήρο να γίνουν μικροϊδιοκτήτες γης.
Αυτοί, μαζί με τους Καππαδόκες της Ανταλλαγής, δούλεψαν υπεράνθρωπα και ανάπτυξαν οικονομικά και πολιτιστικά τον τόπο, προχωρώντας μπροστά μαζί με τους ανοιχτούς λόγω του παζαριού ντόπιους κατοίκους της περιοχής.
Γνώρισα υπέροχους Μικρασιάτες του Διωγμού και της Ανταλλαγής, όταν μόλις 22χρονη φιλόλογος ήρθα στο Αρκαλοχώρι για να εργαστώ. Πρόσφυγες που πονούσαν, γιατί δεν σπούδασαν. Είδα μια εκπληκτική λατρεία για τη μόρφωση. Θαύμασα τον ωραίο λόγο του Κ. Κουτσουράδη, του Γ. Κουφού, του Γ. Κυριαζή κ.α. Την ανοιχτωσιά και τη σοφία τους.
Εντυπωσιάστηκα που μια αίθουσα του νεόχτιστου Γυμνασίου Αρκαλοχωρίου (1961-62) δημιουργήθηκε με χρήματα του Νικόλαου Θεοχαρίδη, πρόσφυγα από την Καππαδοκία, που κατοικούσε στο χωριό Αλιτζανή.
Θαύμασα το πλήθος των προσφύγων που στελέχωσαν τα σωματεία τους, τους γεωργικούς συνεταιρισμούς, τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων και τους πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής.
Από τη συμμετοχή τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση: Γ. Παπαδόπουλος (Κ. Πουλιές), Γ. Παπαδόπουλος (Ζήντα), Σολάκης Νίκος, Αββακουμίδης (κοινοτικοί σύμβουλοι), Μαρίνος Ασλάνης (πρόεδρος κοινότητας) κ.α.
Αργότερα μπήκαν στην Αντίσταση: Καρφόπουλος, Σακαβέλης, Ελευθεριάδης, Κλήμης, Μπαγιάτης, Παπαδόπουλοι, Λαφάτας, Ναπολέων Σουκατζίδης κ.α. Ξεχέρσωσαν την έρημη γη, ευδοκίμησε η σουλτανίνα, τα καπνά, το μετάξι.
Επικράτησε παντού η καθαριότητα, το γούστο, η ομορφιά, η αγάπη για το τραγούδι και το χορό, η ποιότητα της ζωής. Δημιουργήθηκαν επιχειρήσεις (Κυριαζής, Ασλάνης).
Η ιστορία τους και η συνεργασία μας με ώθησε στις 27 καταγραφές, που αργότερα έγιναν βιβλίο. Βέβαια η οικογένεια, η δουλειά, οι γονείς μου δε μου άφησαν χρόνο να ελπίσω στη συγγραφή ενός σχετικού βιβλίου, για τους πρόσφυγες της περιοχής.
Ωστόσο οι 27 αφηγήσεις και το ημερολόγιο του στρατιώτη του Μικρασιατικού από το χωριό Αλιτζανή, Γεωργίου Κρασανάκη, έγιναν βιβλίο που εκδόθηκε από τον Σύλλογο Αλατσατιανών με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού το 2023 και έγινε δεκτό με συγκίνηση και ενθουσιασμό.
Ένας σταθμός στο ταξίδι αυτού του βιβλίου με επιβάτες τους ανθρώπους της περιοχής Αρκαλοχωρίου είναι η βραδιά μικρασιάτικου πολιτισμού και μάλιστα μουσικής, που θα γίνει τη Δευτέρα 23 Σεπτεμβρίου στις 8 το βράδυ στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ Αρκαλοχωρίου.
Εκεί θα αναβιώσουν τη μικρασιάτικη ελληνικότατη μουσική με τα αφομοιωμένα στοιχεία της Ανατολής και της Δύσης, που συνετέλεσε στο μέγιστο βαθμό στη διατήρηση της μνήμης και της ταυτότητας των Μικρασιατών και πλούτισε ποιοτικά την νεοελληνική μας μουσική.
Τη διοργάνωση της μουσικής εκδήλωσης ανέλαβε ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας, του οποίου ο δήμαρχος κ. Βασίλης Κεγκέρογλου είναι απόγονος προσφυγικής οικογένειας της Καππαδοκίας, που ήρθε στο Αρκαλοχώρι με ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες και ευδοκίμησε.
Την ανέλαβε μαζί με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρκαλοχωρίου, του οποίου η πρόεδρος και μέλη του Δ.Σ. είναι εγγόνια Μικρασιατών προσφύγων, που ήρθαν από τα Μικρασιατικά Παράλια. Ο δυναμισμός των τυραννισμένων προσφύγων και η δραστηριότητά τους συνεχίζεται με τους απογόνους τους.
Το βιβλίο μου, «Μικρασιάτες Πρόσφυγες της περιοχής Αρκαλοχωρίου» (με αφορμή την έκδοσή του γίνεται η εκδήλωση), είναι ένα ταπεινό δώρο αγάπης και σεβασμού στους πρόσφυγες όλου του κόσμου, στους Μικρασιάτες και στην πολύπαθη περιοχή του Αρκαλοχωρίου, τον τόπο που πολύ αγάπησα, όπως και εκείνος και τον ευχαριστώ.
Ευχαριστώ και τους φορείς, που, υπηρετώντας την ιστορική μνήμη, θα προσφέρουν τα μικρασιάτικα εδέσματα. Και τους ανθρώπους που συμμετέχουν στις εκδηλώσεις που αφορούν στην ταυτότητα και την ιστορία μας.
Κυρίως το Δήμο Μινώα Πεδιάδας και τον Πολιτιστικό Σύλλογο, που ανέλαβαν την οργάνωση. Θερμά ευχαριστώ επίσης τη χορευτική ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου και τη δασκάλα τους κα Μαργαρίτα Βεριγάκη, όλους τους συντελεστές της εκδήλωσης, την εφημερίδα Πατρίς για τη φιλοξενία και τους παρακάτω εκλεκτούς μουσικούς και τραγουδιστές, που συμμετέχουν ευγενικά, όπως έκαναν και στις δύο παρουσιάσεις του βιβλίου.
Είναι σίγουρο πως θα αποδώσουν το μεγαλείο και την ποιότητα της μικρασιάτικης και θρακιώτικης μουσικής, που πλούτισε τον νεοελληνικό πολιτισμό. Έτσι, μαζί με την οικονομική και κοινωνική συμβολή των προσφύγων και κυρίως με την ομογενοποίηση δυνάμωσε την Ελλάδα:
Αλεξάκης Σωτήρης: τραγούδι – κιθάρα.
Αμπαντζάνης Θεοδόσης: τραγούδι – ούτι.
Καραγιάννη Μάρα: τραγούδι.
Κόνιαλης Παναγιώτης: τραγούδι.
Λυμπερίδης Γιώργος: κιθάρα.
Σακαβέλης Νίκος: μπουζούκι – κιθάρα.
Σέγκος Στέλιος: βιολί – τραγούδι.
Φουρνή Ανθή: κρουστά.
Χλαπουτάκης Κώστας: κρουστά.